با مطالعه قرآن کریم و روایات نبی گرامی اسلام(ص) پی می بریم که تکفیر مسلمانان، مخالف آیات قرآن کریم، روایات نبوی، سیره پیامبر اکرم(ص) و صحابه و نظریات علمای اسلام بوده و این رویه مذموم هیچ مدرک عقلی وشرعی ندارد.

با مطالعه قرآن کریم و روایات نبی گرامی اسلام(ص) پی می بریم که تکفیر مسلمانان، مخالف آیات قرآن کریم، روایات نبوی، سیره پیامبر اکرم(ص) و صحابه و نظریات علمای اسلام بوده و این رویه مذموم هیچ مدرک عقلی وشرعی ندارد.

 نباید به راحتی مسلمانان را تکفیر و با آبروی آنان بازی کرد. اولین وکمترین درجه مسلمانی اقرار و گواهی به وحدانیت خداوند تبارک وتعالی و رسالت پیامبر اکرم(ص) است. بنابر نظر عموم مفسران، فقها و دانشمندان، خون و مال چنین شخصی محفوظ است و هیچ کس حق تعرض به او را ندارد. زیرا تکفیر مسلمان، پیامدهای سنگینی دارد: مانند مباح شمردن مال وجان شخص تکفیر شده،حرام شدن زن او، ارث نبردن وی از خویشاوندانش و...
 
درعصر کنونی، بزرگ‌ترین معضل جهان اسلام، اختلاف و تفرقه ای است که در نتیجه اقدامات گروه های تکفیری تشدید شده است. این گروه ها با اعمال وحشیانه خود، ضربه سنگینی بر پیکره اسلام وآبروی مسلمانان وارد می کنند.
 
آنان اسلام را که دین رحمت و مودت است به عنوان آیین سرشار از خشونت و خونریزی معرفی می کنند. درحالی که اسلام آیینی است که حتی با غیر مسلمانان نیز دستور مدارا می دهد.
 
 این جریان با چهره ای که از اسلام ارائه می دهد، نه تنها آموزه های ارزشمند ونورانی اسلام را در برابر چشم جهانیان زشت جلوه می دهد،  بلکه همه مسلمانان را از دایره ایمان خارج می شمرد و بر خلاف سایر مذاهب اسلامی،آنان را مشرک وکافر می خواند.
 
خطر این جریان،کمتر از دشمنان خارجی نیست. جریانی که همچون غده سرطانی، در پیکر اسلام و مسلمانان رشده کرده است و در این مسیر، هر روز قربانیان بی گناه زیادی را از عالم اسلامی به خاک وخون می کشد و  برطبل ویرانی آثار هویت ساز ومقدس مسلمانان می کوبد.
 
 البته ناگفته نماند که نباید نقش استعمار و استکبار و مسلمانان فریب خورده را در قدرت گرفتن این گروه ها در جهان اسلام نادیده گرفت. زیرا دشمنان اسلام به خوبی دریافته اند که یکی از راه های تضعیف بنیه مسلمانان، ایجاد اختلاف در میان مسلمانان است. به همین دلیل با روش های گوناگون از این گرایش های افراطی وگروه های تکفیری حمایت می کنند. کاش لبه تیغ تکفیر به جای آن که بر جان مسلمانان فرود آید، بر تن دشمنان اسلام فرود می آمد.
 
نصوص شرعی، شتاب زدگی در تکفیر کردن را منع کرده اند. عبدالله بن عمر می گوید: رسول الله (ص) فرمودند: ایما رجل قال لاخیه: یا کافر، فقد باء بها احدهما-متفق علیه. "هرکس به برادر مسلمانش خطاب کند: ای کافر، یکی از آن دو نفر قطعا کافر خواهد شد."
 
شریعت اسلامی بر اساس همین مبنا برای تکفیر، وجود شرط ها و انتفای موانع را معتبر دانسته است. بنابراین پیش از تکفیر، وجود و انتفای موانع را باید بدون هرگونه تعصب و هواخواهی بررسی کرد و فقط کسانی که شایستگی صدور چنین حکمی  دارند، (مجتهدان و قاضیان) باید به این مسئله بپردازند. کسانی که در مسائل فقهی، مثلا شکستن وضو، نماز، روزه و... صاحب نظر نیستند و خود برای تشخیص حلال وحرام وجایز و ناجایز، نیازمند دیگرانند، به هیچ عنوان حق صدور فتوا در این زمینه های خطیر را ندارند.
 
یکی از قواعدی که اهل سنت بدان معتقدند، عدم جواز تکفیر اهل قبله است: «ومن قواعد اهل السنه والجماعه ان لایکفر واحد من اهل القبله، عن ابی حنیفه لاتکفر اهل القبله بذنب» درروایات زیادی به این اصل اشاره شده است. رسول خدا فرمودند:«ثلاث من اصل الایمان: الکف عمن قال لا اله الا االله ولاتکفر ولاتخرجه من الاسلام بعمل» سه چیز از پایه های ایمان است: یکی از آنها جلوگیری از کشتن کسی که به توحید شهادت دهد. چنین فردی تکفیر نمی شود و با عمل ناپسند وگناه از اسلام بیرون نمی رود.(1)
 
امام ابوجعفر طحاوی از امام ابوحنیفه روایت می کند: «انا لانکفر احدا من اهل القبله بذنب، مالم یستحله ولانقول لایضر مع الایمان ذنب لمن عمله» (2) البته مراد از اهل قبله،کسانی هستند که به ضروریات دین، روز قیامت و خداوند بزرگ باور داشته باشند.
 
ملا علی قاری می نویسد:«فمن واظب طول عمره علی الطاعات والعبادات مع اعتقاد قدم العالم ونفی الحشر اونفی علمه سبحانه وتعالی بالجزئیات لایکون من اهل القبله عند اهل السنه»(3)
 
اگر کسی تمام عمرش مشغول عبادت وطاعت باشد، اما یکی از ضروریات را انکار کند،کافر است و از اهل قبله به شمار نمی آید.
 
 متاسفانه امروزه جامعه اسلامی به درد بسیار بزرگی گرفتار شده که آن افراط و تفریط در تکفیر است. به گونه ای که برخی از گروه ها به مجرد کوچک ترین حرکت ناشایست، فرد مسلمان را از دین خارج می دانند.
 
پس اگر از مسلمانی عمل خلاف دیده شود و در آن عمل یا گفتار، احتمال ضعیفی وجود داشته باشد که بتوان آن را بر کفر حمل کرد و یا در آن عمل و گفتار بین مجتهدان اختلاف است، به طوری که برخی از آنان بر کفر فتوا نداده اند، در این صورت، مفتی مسلمان نمی تواند به کفر آن شخص حکم نماید، مگر آن که خودش تصریح کند که مقصود من، معنای ضعیف نمی باشد.
 
 بنابراین نسبت دادن کفر به مسلمان بسیار خطرناک است، چنان که مسلمان دانستن کافر نیز کمتر از آن نیست. از این رو باید با کسانی که به صراحت با اسلام مخالفت می کنند، برخورد شود. زیرا برخورد نکردن با چنین افرادی، ضررهایی برای اسلام دارد.
 
تا زمانی که در کلام یا عمل مسلمانی احتمال تاویل وجود داشته باشد یا در میان فقیهان و مجتهدان، کوچک ترین اختلافی در آن مسئله دیده شود و از سویی، ضروریات دین انکار نشود،قطعا فرد مسلمان است و نباید او را کافر دانست.
 
ملا علی قاری در شرح فقه اکبر از امام ابوحنیفه نقل کرده است: «لانکفر احدا من اهل القبله» آنگاه افزوده است: این عقیده اکثر فقهاست.(4)
 
فخرالدین رازی گفته است: کفر عبارت است از انکار آنچه بالضروره معلوم است که پیامبراکرم از جانب خداوند آورده است. بنابراین هیچ یک از اهل قبله تکفیر نمی شوند.(5)
 
ابن حزم اندلسی می گوید: هیچ مسلمانی را به علت فتوا یا سخنی در باب یک اعتقاد نمی توان تکفیر کرد. وی سپس می گوید: رأی کسانی مانند امام ابوحنیفه، شافعی و... نیز همین است.(6)
 
هرچند در بین امت اسلامی افراد جاهل وگروه های تکفیری هستند که به نام اسلام، سایر برادران مسلمان خود را تکفیر می کنند ولی این را نباید به حساب آموزه های دینی یا اهل سنت گذاشت، چرا که دامن این آیین از این دستورهای غیر الهی و انسانی مبرّاست و این رفتارهای غیر انسانی را باید برخاسته از افکار آلوده و غیر دینی و غیرعقلی افراد مسلمان نما به حساب آورد. لذا عالمان و اندیشه‌وران جهان اسلام باید به میدان مبارزه آیند و با تمام قوا با فتنه تکفیر مقابله کنند و چهره زشت و سخیف آنان را آشکار نمایند و مبانی اعتقادی آنان را تبیین کنند و مسلمانان را آگاه نمایند و ندای وحدت را در جهان اسلام طنین اندازند و به نفی افراط و تفریط و انحراف اقدام کنند.
 
منابع:
1-شرح مقاصد، ص52
2-عقیده الطحاویه، ص20
3-شرح فقه اکبر، ص 188
4-شرح فقه اکبر، ص189
5-تلخیص المحصل، ص405
6-ابن حزم، ص274


منبع مقاله: مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان های افراطی وتکفیری،ص79