آیا ائتلاف ایران، ترکیه و سوریه امکانپذیر است؟

بسمه تعالی

آیا ائتلاف ایران، ترکیه و سوریه امکانپذیر است؟

    بروز یک سلسله از نشانه هایی که از یک سو، به تمایل مقامات آنکارا به همسویی با جمهوری اسلامی ایران در مسایل منطقه ای حکایت دارد و از سوی دیگر، از تجدید نظر احتمالی دولت اردوغان در سیاست های چند سال گذشته اش در قبال سوریه خبر می دهد، سبب شده است تا فرضیاتی مبتنی بر شکل گیری ائتلاف یا ائتلاف هایی جدید از کشورهای منطقه مطرح شود. فرضیاتی که به احتمال تشکیل ائتلافی از سه کشور ایران، ترکیه و روسیه و یا برپایی ائتلافی با عضویت ایران، ترکیه و سوریه اشاره دارد و پیش از وقوع کودتای نافرجام ترکیه و با توجه به برخی از موضع گیری های دولت جدید ترکیه ( به نخست وزیری بن علی یلدیریم ) نیز در فضای رسانه ای مطر ح شده است.

      در واقع سوابق کوتاه مدت چنین احتمالاتی، به سخنان قبل از کودتای «بن علی یلدیریم» نخست وزیر جدید ترکیه در خصوص عادی سازی روابط با دولت بشار اسد، باز می گردد؛ زیرا سخنان وی این احتمال را قوت بخشید که ترکیه مسیر جدیدی را در تنظیم روابط منطقه ای اش بر خواهد گزید و به منظور کاهش انواع زیان های ناشی از مداخلات چندساله اش در سوریه، از سیاست های بلندپروازانه اردوغان ( سیاست های که در واقع «داود اوغلو» نخست وزیر قبلی ترکیه معمار آن تلقی می شد ) فاصله خواهد گرفت.

       شماری ازکارشناسان مسایل ترکیه، در خصوص این رویکرد تازه «بن علی یلدیریم»، براین اعتقاد بودند که موضع گیری متفاوت وی در برخورد با مسایل سوریه، به معنی رهایی آنکارا از چنبره ائتلاف با دیکتاتوری مرتجع منطقه خواهد بود و بنا به قاعده، درپی فروپاشی آن ائتلاف ها، شرایطی مساعدی را هم برای تشکیل و برپایی ائتلاف هایی متفاوت با گذشته فراهم خواهد کرد.

    البته وقوع کودتای نافرجام ترکیه نیزاحتمال فروپاشی ائتلاف های قبلی و سست شدن پیوندهای این کشور با ارتجاع منطقه را نه تنها کاهش نداد، بلکه سبب شد تا ترکیب تازه ای از همگرایی ها و واگرایی ها در روابط ترکیه با دیگر کشورها ایجاد شود و فرضیات تشکیل ائتلاف یا ائتلاف هایی جدید با عضویت دولت آنکارا ، بطور جدی تری مطرح شود؛ به ویژه آن که به موازات انتشار خبر هایی در خصوص نقش آمریکا و مرتجعین منطقه در توطئه براندازی ( کودتای نافرجام ) ترکیه، دولت آنکارا افزایش تعاملات سیاسی با ایران و روسیه را در دستور کار خود قرار داد و آغاز یک سلسله رفت و آمدهای دیپلماتیک بین ترکیه و روسیه از یک طرف و بین ترکیه و ایران از طرف دیگر، این روند را جدّی تر ساخت.

       شاهدیم که در گفتگوهای «تهران – آنکارا» و همچنین در گفتگوهای «مسکو – آنکارا»، بحث در باره سمت و سوی تحولات سوریه و الزامات مرتبط با آن، از جمله مهمترین و محوری ترین مباحث محسوب می شود؛ همچنان که در مجموعه تعاملات چند سال اخیر روسیه و جمهوری اسلامی ایران نیز، چگونگی روند تحولات سوریه از جمله مسایل اصلی و مورد توجه طرفین بوده است.

       این بدین معناست که مجموعه کنش ها و واکنش های متقابل چهار کشور نامبرده ( ایران، روسیه، ترکیه و سوریه ) از حوزه مناسبات دوجانبه فراتر می رود و هرچند تشکّلی تحت عنوان ائتلافی رسمی با عضویت این کشور ها ایجاد نشده، ولیکن تأمین نیازها و تحقق اهداف منطقه ای آن ها، به یکدیگر گره خورده است.
     حال اگرچه در فضاهای رسانه ای از احتمال تشکیل ائتلافی از سه کشور ایران، ترکیه و روسیه سخن به میان می آید، اما آنچه واقعی تر و (برای جهان اسلام) ضروری تر به نظر می رسد، به ویژه با توجه به بستر ها و زمینه های مشترک فرهنگی، برپایی ائتلافی از سه کشور ایران، ترکیه و سوریه است که گمانه زنی های متعددی در خصوص احتمال تشکیل آن، صورت گرفته است و چشم انداز هایی از نقشی که می تواند در وحدت جهان اسلام و تقویت جبهه مقاومت اسلامی درمقابل سیاست های استعماری از جمله اشغالگری های صهیونیستی ایفا کند، ترسیم شده است.

     ایران، ترکیه و سوریه سه کشوری هستند که اقتضائات فراوان منطقه ای آن ها را به همگرایی بایکدیگر فرا می خواند و در همین حال، تأمین بخشی از نیازها وتحقق بخشی از اهدافِ آن ها، تنها در سایه همکاری های منطقه ای، به خصوص تشکیل یک ائتلاف فعال، امکان پذیر است؛ همکاری و ائتلافی که سخن گفتن از آن، در حال حاضر، ممکن است جنبه ایده آلی داشته و امر رویایی به نظر برسد.

      زیرا در راه رسیدن به این همکاری و در مسیر برپایی ائتلاف مورد اشاره، موانع جدّی متعددی هم وجود دارد که بسیاری تلاش های همگرایانه را به تلاش هایی بی ثمر تبدیل می کند و یا آن را متوقف می سازد، اما در میان مدت و درازمدت این نوع مشکلات، به هیچ وجه مشکلاتی لاینحل محسوب نمی شوند و با تلاش های پیگیرانه و مبتنی بر برنامه ریزی، می توان زمینه حل و فصل آن ها را فراهم کرد.

    این درحالی است که هرسه کشور در عرصه سیاسی و نظامی با مسائل مشترک و کاملا یکسانی مواجه هستند. چنانکه تهدیدات مستقیم و غیرمستقیم رژیم صهیونیستی در منطقه به عنوان یکی از اصلی ترین این مسایل، منافع منطقه ای و امنیت هر سه کشور را در معرض خطر قرار می دهد. افزون بر این تهدیدات که همکاری های بیشتر ایران، ترکیه و سوریه را ایجاب می کند، تهدیداتی همانند: تهدیدات ناشی از انواع تحرکات جریان های تکفیری-تروریستی، مسئله مشترک دیگری است که دغدغه خاطر مشابه ای را در سه کشور ایجاد کرده و امنیت آن ها را درعرصه عمل به یکدیگر پیوند داده است.

    افزون براین، در اینجا باید به تهدیدات ناشی از مداخلات غرب در مناطق کرد نشین سه کشور و بهره برداری های استعماری آن ها، جهت اجرای طرح های تجزیه طلبانه نیز به عنوان موضوعی که دولت های آنکارا، تهران و دمشق را به همگرایی به یکدیگر فرامی خواند، اشاره کرد و آن را از عوامل زمینه ساز ائتلافی ضروری سه کشور به حساب آورد.
   البته اهداف و آمال مشترک ملت های مسلمان سه کشور برای تحقق وحدت اسلامی و اهداف دیگراعلام شده سه کشور درخصوص ایجاد منطقه ای عاری از افراط، خشونت، اشغالگری و منطقه ای بدون سلاح های کشتار جمعی، از دیگر زمینه های مساعد برای برپایی ائتلاف مورد اشاره هستند، همچنانکه وجود یک سلسله نیاز های مشترک در عرصه دفاعی، ایجاد آرامش و امنیت در منطقه و تأمین نیازهای اقتصادی وتجاری ( به ویژه عرصه ترانزیت و انرژی : نفت و گاز) از جمله پایه های این همگرایی ضروری و پرسود بشمارمی آید.

       از زاویه نگرشی دیگر، همگرایی بین این سه کشور ، به منزله آغاز حرکتی تاریخی برای مقابله با سیاست های تفرقه افکنانه ای استعماری است که در مقطعی از تاریخ معاصر، شکاف میان ملت های اسلامی را با شعار های فریبنده : «پان عربیسم»، «پان ترکیسم» و « پان ایرانیسم » محقق ساخته و برای تداوم آن، از انواع جدیترین شیوه های تبلیغاتی و رسانه ای سود جسته است.

        البته بانیان این سیاست های تفرقه افکنانه، زمانی که احساس خطر کرده و منافعشان ایجاب کند؛ هیچ اِبایی از تشکیل ائتلاف یا حمایت از ائتلاف هایی که از مجموعه ای از کشورهای ناهمگن ایجاد شده اند، ندارد و این در صورتی است که این ائتلاف ها در خدمت منافع آن ها ( یعنی دقیقاً متضاد با منافع ملت ها) حرکت کرده و به نوعی اتحاد و همگرایی های مثمر ثمر کشورهای مستقل را، نشانه گیری کند؛ ائتلاف هایی همانند ائتلاف به اصطلاح ضد داعش و یا ائتلاف علیه یمن که ابزاری استعماری محسوب می شوند و به صورت غیرمستقیم این انگیزه را در ملت های مسلمان تقویت می کنند که بیش از پیش، در صدد برپایی ائتلاف های ثمر بخش و ضروری برای مقابله با تهدیدات ناشی از ائتلاف های استعماری باشند