تبیین فعالیت ها و دستاوردهای معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی//تفصیلی//
سلسله نشست های خبرگزاری تقریب روز چهارشنبه با حضور حجت الاسلام و المسلمین نبویان معاون فرهنگی مجمع تقریب مذاهب اسلامی در سالن اجتماعات خبرگزاری تقریب برگزار شد.
اشتراک گذاری :
به گزارش خبرگزاری تقریب(تنا)، معاون فرهنگی مجمع تقریب در این نشست، فعالیت ها و دستاوردهای یکسال اخیر این معاونت را تبیین کرد.
مشروح این نشست در ادامه می آید:
چنانچه بخواهیم در بین مجموعه فعالیت های یک سال اخیر معاونت فرهنگی، به مهمترین آنها اشاره کنیم کدام دسته از فعالیت ها تاثیرگذار تر و راهبردی تر بودند؟
از مجموعه خبرگزاری تقریب تشکر می کنم که این فضا را مهیا کرد تا جزئیات مجموعه مدونی را که در حال تهیه آن هستیم ارائه دهم. بعد از اینکه بنده افتخار داشتم به لطف و دستور حضرت آیت الله اراکی وارد این مجموعه شوم، نخستین موضوعی که با مشورت به ذهنمان رسید آن بود که ابتدا برای دستیابی به اهدافی که تعیین کردیم، برنامه ریزی کنیم تا مطابق آن برنامه پیش رویم. با توجه به وجود کارهای روزمره اگر برنامه ریزی نباشد کارها پیش نمی رود وگرفتار روزمرگی خواهیم شد. خوب بعد از طی چند ماه و به ویژه برای امسال برنامه مد نظرمان را خدمت حاج اقا ارائه دادیم که مفصل است. برای پیگیری اقدامات در دست معاونتهای موجود برنامه ریزی کامل انجام شد و بعد خود را محک زدیم که چند درصد این برنامه را توانستیم پیش ببریم.
در مجموعه کنونی، در حال حاضر دو اداره کل در حوزه عملیاتی داریم؛ یک اداره آموزش و پرورش که جناب دکتر هاشمی مسئولیت آن را بر عهده دارد و یک اداره کل مراسم و امور هنری و اداره کل نمایشگاهها و کتب که این دو با یکدیگر ادغام شده است و مسئولیت آن با جناب اقای فولادی است. اداره کل امور قرآنی هم به دستور حاج آقا تشکیل شده که اقای احمدی شاه رختی مسئولیت ان را عهده دارند اما علاوه بر اینها دو مرکز جدید را در نظر گرفتیم که البته هنوز در چارت مصوب نشده است.
علاوه بر اینکه باید مجموعه ای از پژوهشهای بنیادی انجام دهیم، یکسری کارهای به روز علمی هم مد نظر داریم. مثلا یک مرکز پاسخگویی را برای پاسخ به شبهاتی که هر روز مطرح می شود راه اندازی کردیم. شک و شبهاتی مانند علت حضور ایران در سوریه. این موضوع برای علمای اهل سنت سوال است چرا داریم به جریان مقاومت کمک می کنیم ؟ از جمله کارهای انجام شده در این بخش ان بوده است که در بین انبوه پرسشهای این چنینی، جستجو و ارزیابی صورت گرفته و حدود دویست پرسش کلیدی و مهم مشخص شده است. بخشی از این سوالات را دوستان خودمان جواب دادند و بخشی را برون سپاری کردیم. الحمدالله حوزه، نیروهای خوبی دارد و توانستیم با بهره برداری از این نیروها این پاسخها را از فیلتر ارزیابی بگذرانیم. در حال حاضر پاسخ بیش از صد و خرده ای سوال اماده پخش است. از آنجایی که بحث های حوار به طور مستقل مطرح است، یک مرکز حوار هم مستقلا باید داشته باشیم که در این زمینه هم کارهای خوبی انجام شده است. الان مرکزیت عربستان برای تمام گروههای تکفیری در جهان اسلام مشخص شده است بنابراین باید یک میز عربستان داشته باشیم و در این رابطه هم با استفاده از کارشناسان مختلف از رایزنان فرهنگی و بچه های سپاه قدس گرفته تا کسانی که در امور روابط خارجی صاحب نظر هستند، جلسات متعددی برگزار کردیم. عربستان به ویژه بن سلمان برای توسعه کشورش در زمینه عمرانی، صنعتی و اقتصادی یک سندی را در نظر گرفته است و ما طی این جلسات تلاش کردیم این سند و اهداف مورد پیگیری مقام های سعودی را بررسی اجمالی کنیم. این جلسات ادامه دارد. همچنین ضروری بود که یک میز عراق و روسیه داشته باشیم که آنها را تشکیل دادیم و بیش از هشت بار درباره عراق، نشست برگزار کردیم. درباره روسیه هم به دستور حاج آقا به این کشور رفتیم که برنامه ریزی و توافقات خوبی هم حاصل شد و الان پیگیری می شود. یکی از خروجی های مهم این سفر، تاسیس یک نمایندگی برای مجمع تقریب بود. با «راویل عین الدین»، مفتی اعظم روسیه و معاونش جلسات ویژه ای داشتیم که مفتی های ایالتهای دیگر هم در آن جلسات بودند و در نتیجه این دیدارها مصوب شد برای پیگیری کارها افرادی را به آنجا بفرستیم. قرار شد کتاب هایی را هم به طور مشترک چاپ کنیم. متعهد شدیم به مجلاتشان مقاله بدهیم از ما بودجه خواستند و ما نخواستیم فقط بودجه بدهیم بلکه خواستیم در برنامه نرم افزاری هم مداخله داشته باشیم. اتفاقا دو مقاله هم فرستادیم.
افزون بر سه اداره کل و دو مرکز که در حال حاضر داریم، کارهای دیگر هم در حال پیگیری است و درصدد ایجاد یک اندیشکده هستیم زیرا بدون اندیشکده و راهبرد نمی توان وارد فاز عملیاتی اجرای اندیشه ها شد.
از ابتدا تلاش کردیم که به تنهایی تصمیم نگیریم بلکه با گروهها و نهادهایی که با مجمع جهانی تقریب مرتبط هستند، هم ارتباطات زیادی داشته باشیم؛ از جمله با وزارت خارجه، سپاه قدس و جامعه المصطفی و همین طور با مجمع جهانی اهل بیت(ع) و معاونت بین الملل حوزه علمیه قم مناسبات قوی داشته باشیم تا به یک هیات اندیشه ورز برای پیشبرد کارها برسیم.
برای پاسخ به پرسش شما این نکته را باید عرض کنم که بنده در وسط راه، مسئولیت پژوهشگاه را پذیرفتم. این ضرورت وجود داشت که پژوهشگاه به شکل قانونی تاسیسی شود. دوستان ما اقای مختاری و در معاونت فرهنگی اقای ناظمی اردکانی و جناب آقای اوحدی زحمات زیادی کشیدند که ما راه آنها را ادامه می دهیم. منتهی برای اینکه پژوهشگاه شکل قانونی به خود گیرد، باید پژوهشکده هایی برای آن تعریف شود و بعد جذب هیات علمی صورت گیرد.
اینجا هم هیات های اندیشه ورز زیادی داریم که شاید تاکنون بیش از ده جلسه با این هیات ها برگزار کردیم و در برخی از این جلسات که حاج اقا تسخیری و همچنین آقای دکتر متکی و برخی دوستان از قم از جمله دکتر برنج کار و آقای فرمانیان و دکتر عباسی هم حضور داشتند، نزدیک به 15 الی 20 نفر از دست اندرکاران حوزه اهل سنت و فرقه های مذهبی را دعوت کردیم و تبادل آرا صورت گرفت. الان سه پژوهشکده را در نظر گرفتیم و تلاش می کنیم تا ریز موضوعات ان نیز به دست بیاید تا بعد به سراغ جذب اعضای هیات علمی برویم.
اما اینکه حضرتعالی فرمودید در بین کارها کدام یک تاثیرگذارتر و راهبردی تر بوده است باید به یک ضرورتی اشاره کنم. معتقدم مجمع جهانی تقریب باید کادر سازی کند یعنی اگر بنده و شما فکر تقریبی داریم اما بدنه حوزه قادر به فکر تقریبی نباشد ما موفق نیستیم. لذا کادرسازی امری ضروری است. مهمترین بخش که با دستور و حمایت حاج آقا اراکی در نظر گرفتیم این بود که طلاب فاضلی را از سطح دو سه به بالا که مدرک دکتری هم دارند به مجمع دعوت کردیم. تقریبا یک اموزش میان مدت و یک چارت را برای انها در نظر گرفتیم. برای اینکه مباحث تقریبی برای دوستان خوب جا بیافتد یک اتاق فکر و فصل های انها را تعیین کردیم و از صاحبنظران مسلط به این حوزه چند جلسه دعوت به همکاری کردیم که چکش کاری آن هم صورت گرفته است و در حال حاضر به عنوان پیش نیاز، یک ترم آن را برگزار کردیم. در نهایت هم از حضرت آیت الله اراکی خواستیم اگر نکاتی را دارند مطرح کنند و ایشان هم فرمودند و ما در نظر گرفتیم. معتقدیم دوستانی که انجا می ایند باید مبانی فکریشان محکم شود یعنی ابتدا باید مباحث نظام سیاسی خودمان را خوب تعریف کنیم تا بتوانیم به خوبی از آن دفاع کنیم. از جمله آنکه در مقابل لیبرال دموکراسی چه دفاع منطقی و معقولی داریم؟ چرا ولایت فقیه را قبول داریم؟ نظام سیاسی که اندیشه شیعی دارد چیست؟ یک فلسفه حقوق لازم است. منشا حق از کجاست؟ تکوینی است یا ارزشی؟ و یا ذاتی است؟ خوب این باید در قالب یک نظام ارزشی معنا دار شود. برای فلسفه ارزشها، فلسفه اخلاق را در نظر گرفتیم. اگر این بخواهد ارائه شود همه فلسفه ارزشها، حقوق و سیاست، دایرمدار تعریف برای انسانهاست این در حالی است که ما تفکر اومانیست را قبول نداریم بلکه تفکر انسان شناسی اسلامی را قبول داریم و باید مشخص کنیم که چه تبیین معقول و منطقی برای برتری نظام سیاسی اسلام برای انسان داریم. ایا انسان رهاست؟ یا خدایی وجود دارد؟ اگر معتقدیم خدا نیست پس تنها انسان تصمیم گیرنده است و تنها او مبنای عملش است. از نظر غربی ها خودکشی حرام نیست زیرا انسان مالک خویش است اما در تفکر اسلامی، مالک انسان خداست لذا تصرف در مال کسی دیگر حرام است. پس برای خداشناسی باید معرفت شناسی ارائه دهیم ایا ما معرفتهای یقینی را می توانیم ارائه دهیم یا نه؟ به این ترتیب باید با ارائه این معرفت شناسی از نظام سیاسی اسلام، در مقام تبلیغ، داشته خود را از دست ندهیم و بتوانیم در مقابل لیبرال- دموکراسی تبیین معقولی انجام دهیم.
ما شش موضوع را فقط در ترم اول به صورت خلاصه ارائه دادیم. تابستان تعطیل بود و پژوهش را به بخشی از دوستان خود سپردیم. در ترم جدید که بعد از دهه اول محرم شروع می شود، فلسفه تقریب داریم و در کنار آن هم یک درس خارج تقریب در نظر گرفتیم. یکسری تولیداتی هم در این حوزه پژوهش انجام می شود؛ کتابهای گوناگونی را منتهی نه بصورت پژوهش بنیادین ارائه می دهیم از جمله آنکه مثلا تشیع انگلیسی یا تسنن امریکایی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟ چه خطراتی دارد؟ و شیوه های مقابله با ان چیست؟ مهمترین بحث ما این کار است.
یک کار دیگر که در حوزه آموزش در اهل سنت داخل شروع شده، طرح بحث جنگ نرم بود. در برخی از نواحی کشور چون کردستان جلسه گذاشتیم. ما با دوستان اهل سنت در همه چیز مشترک هستیم هر دو ایرانی و مسلمان هستیم. اما باید دانست دشمنان ایران و اسلام چه کسانی هستند. این محور دشمن شناسی و جنگ نرمی است که ما در این مباحث مطرح کردیم. علاوه بر این تصمیم گرفته ایم که تعاطی طلاب داشته باشیم. اگر موفق شویم و بتوانیم ده الی بیست نفر از طلاب را به مناطق اهل سنت بفرستیم تا کلام و فقه خود را عرضه کنند و متقابلا هم آنها همین تعداد را بفرستند و تفکرات خود را با زبان علم تبادل کنیم، سوتفاهمات برطرف شده و معلوم می شود هیچ یک دنبال تحمیل عقاید نیستیم، بلکه به دنبال اشنایی با تفکرات یکدیگریم. یک بار در سفری که با حاج اقا رفتیم بسیاری از علما در بحث جنگ سوریه که الان پیروزی مقاومت و مردم سوریه محرز شده است، این انتقاد را مطرح می کردند که ایران چرا از یک نفر که اسرائیلی و فاسد است دفاع می کند؟ ما گفتیم از چه کسی؟ گفتند:« بشار اسد» گفتیم:« بشار اسد اسرائیلی است؟» گفتند:«بله با اسرائیل است و مردم خود را می کشد». ما هر چه توضیح می دادیم اما برای آنها قابل درک نبود. ما هنوز این راه نتوانسته ایم برای جهان اسلام جا بیاندازیم و نشان می دهد که پروپاگاندای انها تا چه اندازه قوی است بنابراین ما باید یک پژوهش مختصر ارائه دهیم که چرا در سوریه حضور داریم؟ به یکی از کشورها که رفته بودیم یکی از آقایان می گفت:« اگر بتوانید قران چاپ کنید خیلی خوب است». پرسیدم:« مگر قران ندارید؟» گفت:« هست اما از طرف ایران چاپ شود». گفتم:« یعنی چه؟» گفت:«در اینجا جا افتاده که قران شیعه غیر از قران اهل سنت است». این یک اصل مسلم شده و نشان می دهد انگار ما اصلا کاری نکرده ایم. این نشست های علمی می تواند سوتفاهمات را حل کند. برخی مواقع، اختلافات ناشی از جهل است باید اینها را تبیین کنیم که نکردیم. یکی از کارهایی که اخیرا انجام دادیم، این بوده که قرار است حدود بیست نفر از روسیه به ایران سفر کنند و با آنها جلسه ده روزه داشته باشیم و تعاطی علمایی کنیم. برای رفع سوتفاهم باید تعاطی علمایی هم داشته باشیم. علمای سطح اول یا سطح دوم، مسئولین حوزه ها و ائمه های جمعه اهل سنت باید به قم بیایند و با علمای ما نشست علمایی داشته باشند. علاوه بر این علمای خود را هم به کشورهای اسلامی بفرستیم. اگر بخواهیم میزبان آنها باشیم، هزینه مجمع افزایش می یابد. از حاج اقا خواستم مجموعه ای را که در قم داریم در اختیار ما بگذارد. این مجموعه حدود چهار الی پنج سوئیت دارد. انجا را تجهیز کردیم که بتوانیم هزینه ها را کمتر کنیم. برای علمای درجه یک، یک وی آی پی تجیهز کردیم و فضاها را برای طلبه ها و دانشجوها مهیا کردیم که بصورت خوابگاهی استفاده شود و یک کلاس هم اماده کردیم. یعنی هم مکان اموزشی و هم مکان استراحت را با هزینه کمتر فراهم کردیم.
از دیدگاه معاونت محترم فرهنگی، در شرایط کنونی جهان اسلام، کدام راهبردها می توانند شرایط تقریبی مورد نظر را بهتر و سریع تر محقق سازند؟ راهبردهای فرهنگی، راهبردهای اجتماعی، راهبردهای سیاسی و دیپلماتیک و راهبردهای اقتصادی و تجاری؟
مهمترین بحث برای خودمان و مردم، بحث های سیاسی، اقتصادی و یا فرهنگی است. شاید تاکید شود «من لامعاش له لا معاد له» نمی دانم سند این حدیث چقدر درست دارد اما خلاف واقعیت است. اصحاب پیامبر جزو سرمایه داران نبودند و خیلی هم محکم در حمایت از او و اسلام ایستادند. الان هم انهایی که محکم پای کار انقلاب ما ایستاده اند، سرمایه داران ما نیستند. هدفم توهین به سرمایه دار نیست اما معتقدم اکثریت انهایی که پای ارزشهای انقلاب ایستادند، قشر متوسط به پایین هستند. حاکم موظف است به معیشت مردم برسد اما مهمتر از همه کار فرهنگی است. باید این گونه فکر کنیم که اگر به فرض نداشته باشیم و یک دفعه دارا شدیم ایا خودرا حفظ می کنیم یا راه را گم می کنیم. اینها نیازمند فرهنگ است تا باور و اندیشه مردم درست نشود فرهنگ استفاده از منابع بیت المال و مقام وجود ندارد.
همه موضوعاتی که شما در پرسشتان مطرح کردید مورد نیاز است. ببینید ما الان به دیپلماسی عمومی نیاز داریم. چنانچه به دیپلماسی رایج سیاسی بین دولتها هم برای ایجاد تقریب نیاز است. این نگاه در زمینه اقتصادی هم باید وجود داشته باشد. معتقدم برای بحث تقریب باید مانند یورو یک واحد پولی برای کل مسلمانان داشته باشیم. همینکه الان دچار مشکل شدیم ناشی از همین موضوع است. چرا تحریم های امریکا تا این اندازه زیان وارد می کند؟ خوب دلار استفاده نکنیم. می گویند:«نمی شود». دلار، واحد پول برای مبادلات اقتصادی نزدیک به هفتاد درصد اقتصاد جهان شده است. اگر کشورهای مسلمان یک واحد پولی واحد داشته باشند و همچنین از نظر سیاسی این کشورها یک اتحادیه مانند اتحادیه اروپا به وجود آوردند و بانک اسلامی داشته باشند، همه مشکلات ناشی از فشارهای غرب حل می شود. اما اگر همه این کارها را انجام دهیم اما فرهنگ سازی نشود مشکل درست نمی شود. باید ابتدا جا انداخت که مراد از تقریب در جهان اسلام چه چیزی است تا تعبیر به بحث های شیعی و سنی و فرقه ای نشود. باید معلوم کنیم که دنبال وحدت آفرینی و تقریب هستیم یا نه؟ آیا می خواهیم اشخاص را متحد کنیم یا مذاهب را؟ ایا از این هشت مذهبی که کشورهای اسلامی به رسمیت شناختند، میخواهیم هفت تای آنها را حالا چه شیعه و چه سنی معدوم کنیم یا نه؟ بگوئیم هدفمان اینها نیست. بنابراین مهمترین بخش، با در نظر گرفتن ضرورت بخش های دیگر، بخش فرهنگی است.
از نظر اندیشه از ابتدا باید بین نخبگان و بعد میان مردم تقریب فکری انجام شود و جا بیاندازیم که مشترکات، قابل مقایسه با مفترقات نیست. همه قبله و دین واحد داریم اما اختلافاتی که داریم نباید محل دعوا باشد. اگر ما با اهل سنت اختلاف اجتهادی داریم نباید منشا شکاف عمیق شود بلکه باید بحث های علمی میان انها صورت گیرد. کشورهای اسلامی از این منظر در چندین بحث علمی عقب هستند. در بخش فلسفه ای مضاعف، هنوز هنر اسلامی به وجود نیاورده ایم. علاوه بر آن فلسفه هنرهم نداریم. اخلاق اسلامی داریم اما فلسفه اخلاقی نداریم. این فلسفه های مضاف بسیار مهم است. ممکن است شما یک نظام سیاسی در اندیشه شیعی، اندیشه حنفی و یا مالکی تصویر کنید اما فلسفه سیاست ندارید. حقوق را دارید اما فلسفه آن را ندارید اگر می گوییم دست دزد باید قطع شود فلسفه ان کجاست؟ ما اگر بتوانیم بحث های علمی، دانشگاهی و حوزوی داشته باشیم خیلی از اختلافات حل می شود. در بحث حقوق اصلا این سوال مطرح است که حق از کجا می آید؟ ایا حق، ذاتی داریم؟ آیا حق ازادی و حق حیات جزو حقوق فطری است؟ اصلا حقوق فطری چیست؟ چرا ما نباید این مباحث را در حالیکه غربی ها مطرح می کنند، طرح کنیم؟ وقتی بحث حقوق بشر را مطالعه می کنیم متوجه می شویم که چون نظام اندیشه به لحاظ ماتریالیستی مدرن است، خدا را قبول ندارد و می گوید اگر خدا هست حق دخالت ندارد و فقط عالم ماده است و اگر فقط عالم ماده مطرح باشد، در انسان روح مجردی وجود ندارد و همه چیز به همین بدن مادی منحصر شده است. دنیای غرب برای انسان همین بدن و جسم مادی را مبنا قرار داده و برای آن سیاست، حقوق، فلسفه،مدیریت، روانشناسی و تعلیم و تربیت در نظر گرفته است. حقوق بشر غرب، می گوید حق مسکن قبول است. اما مگر حیوانات دنبال مسکن نیستند. بنابراین حق دینداری که جزء امور فطری است، را مطرح نمی کنند زیرا تعریف آنها از انسان مانند حیوان است و بر اساس این دیدگاه برای آن حقوق در نظر گرفته اند. ادمی وقتی مطالعه می کند متوجه می شود که فقط مکتب اسلام است که گفته شما مشترک انسان و حیوان نیستید بلکه انسانید. خوب این مکتب چه حقوقی دارد؟ چرا جهان اسلام نباید حقوق بشر خود را داشته باشد و یا سازمان ملل مربوط به خود را تاسیس کند؟ چرا نباید انها محتاج ما شوند همه اینها از نظر علمی قابلیت اجرا دارند اما نقطه نظرات علمی ان ابتدا باید برای نخبگان تبیین شود بعد ان شالله به سمت دیپلماسی عمومی حرکت کند.
در حوزه فعالیت های معاونت فرهنگی انواع راهبردهای اموزشی تبلیغاتی رسانه ای هنری نمایشگاهی بکار گرفته شده است ایا این گونه فعالیت ها پوشش لازم را برای تقویت جریان تقریب دارا هستند و می توانند با جریان های جهانی تفرقه افکن مبارزه کنند؟
یکی از ضعفهای عمده ای که داریم به تعبیر پرفسور مولانا (در جلسه ای که در قم حضور داشتند)، آن است که تولیدات موسسات پژوهشی قم زیاد است اما توزیع ندارد. ما در مجموعه انقلاب اسلامی در زمینه جنبه توزیع و رسانه ای ضعیفیم. هنوز پنج درصد از صد درصد ظرفیت خود را استفاده نکردیم. همین مقدار کارهایی که مجمع تقریب می کند پوشش رسانه ای قوی ندارد. غربی ها حرفهای بیخود خود را در زرورق زیبا می پیچیند. شاید بگویند سرمایه و پول دارند اما همه اش اینها نیست بلکه باید برنامه، همت و دغدغه هم داشت. تقاضا می کنم که خبرگزاری تقریب این کار را بهتر پیش ببرد. ما هم به سهم خود در صدد راه اندازی یک سایت هستیم که با هدف افزایش نفوذ، آن را برای همه بخش های مدیریت خود در نظر گرفتیم.
به منظور برداشتن گام های تقریبی موثر و مطلوب جنابعالی از بین فعالیتهای دولتی و مردمی (سازمان های مردم نهاد)، فعالیتها در بین نخبگان و بین اقشار مختلف مردم کدامیک را کارامدتر می دانید؟
به نظرم همه اینها لازم است اما اولویت هم مهم است. نیروهای دولتی باید ریل گذاری کنند، هزینه دهند وپشتیبانی کنند اما اینکه چند مدیر دولتی فقط بنشینند و جلسه بگذارند هیچ مشکلی حل نمی شود. ابتدا باید روی نخبگان حوزوی و دانشگاهی خود تمرکز کنیم و بعد به سراغ دیپلماسی عمومی برویم و در میان مردم هم باید این باور تبیین شود. متاسفانه مجمع جهانی تقریب اگرچه بر اهل سنت جهان خارج متمرکز شده است اما باید دقیقا اهدافش را تعیین کند و از داخل کشور هم غفلت نکند. البته معاونت داخل خوب عمل می کند اما از جمله مشکلاتی که وجود دارد آن است که حتی انهایی که دست اندر کار این کارند هنوز ضرورت و مفهوم شناسی تقریب برایشان جا نیافتاده است و ان را به عنوان شغل حساب می کنند. اصلا تقریب چه ضرورتی دارد و هدف از ایجاد ان چیست؟ چرا بین جهان اسلام باید این وحدت ایجاد شود و تبعات فقدان ان چیست؟ دشمنان جهان اسلامی چه کسانی هستند؟ ایا این وحدت یک تاکتیک است؟ یا یک راهبرد؟ یعنی ایا یک ضرورتی پیش امده که می گوئیم وحدت ایجاد کنیم و یا نه یک برنامه راهبردی برای جهان اسلام باید باشد؟ اینها خیلی مهم است. ضرورتهای اقتصادی سیاسی و فرهنگی تا چه اندازه برای پیگیری اهداف تقریب اهمیت دارد؟ معتقدم در زمینه اقتصادی ایجاد یک واحد پولی مشترک واجب شده است. زمانیکه در مجلس بودم می گفتیم:«فشار تحریمی امریکا در نتیجه دلار است از زیر بار دلار بیرون بیایید». می گفتند:« امکان ندارد». می گفتیم:«امکان دارد که ما کشورهای منطقه پول مشترک داشته باشیم». اتفاقا روسیه امروز هم گرفتار این سیاهچاله تحریم شده و با ایران تماس گرفته و گفته با دلار مبادله نکنیم و با پول خودمان مبادله کنیم.
اگر کشورهای جهان اسلام مانند مالزی و اندونزی و بسیاری دیگر از کشورهای بزرگ اسلامی که از نظر تکنولژی هم قوی هستند، بیایند و یک پول مشترک را بین خود تعیین کنند از این نظر جلو می افتند. این کشورها اگر خودشان پژوهشهای صنعتی و تکنولوژیک خود را از طریق این وحدت ارتقا دهند به لحاظ تجاری هم می توانند بانک مشترک تاسیس کنند که بسیار تاثیرگذار خواهد بود. باید این نکات را برای نخبگان خود به خوبی تبیین کنیم و این ضرورتها را برای انها توضیح دهیم تا بعد در بدنه مردم مطرح کنیم.
درباره این نگاه باید ابتدا در داخل اتفاق نظر وجود داشته باشد ؟
بله ابتدا باید این نگاه در داخل شکل گیرد و بعد در جهان اسلام گسترده شود.
ایا به منظور رصد کردن حرکتهای فرهنگی مخالف و تفرقه افکن و ارزیابی انها و همچنین طراحی واکنش مناسب در برابر این حرکتها در مجموعه برنامه های معاونت فرهنگی برنامه ای گنجانده شده است؟
جواب اجمالی آن این است که انگونه که به واقع خواسته ایم نه. یعنی باید خیلی قوی تر باشیم. به قول یکی از علما راضی هستیم اما قانع نیستیم. البته در این زمینه چند بخش را مد نظر داریم که ان اندیشکده ای که عرض کردم، مبنای کار اساسی است. مباحث تفرقه افکن مانند تشیع انگلیسی و تسنن آمریکایی را مورد توجه قرار داده ایم و برای پژوهش درباره آنها، کار تحقیقی سفارش داده ایم. همچنین یک مرکز پاسخگویی راه انداخته ایم. اینها همه در راستای انچه شما اشاره داشتید، صورت گرفته است.
در امتداد این بخش، جدیدترین شبهات را رصد می کنیم. مثلا موضوعی که اخیرا اتفاق افتاد، این است که اقای طیب، رئیس الازهر در یکی از بحثهایی که تند برخورد کرده، به بحث متعه و ازدواج موقت در اندیشه شیعی اشاره کرده است. حضرت ایت الله مکارم به این بحث پاسخ دادند اما در عین حال، ما خود یک مجموعه جدید و کاملتر را اماده کردیم که اگرچه چندان مفصل نیست اما در عین حال حدود بیست الی سی صفحه از نظرات علمایشان را با استدلال جمع اوری کردیم. اهل تسنن منتقد همچنین ده سوال فرستادند از جمله اینکه چرا قائل به مساله «شفاعت» و « بداء » هستید؟ « بداء» یعنی ظهور که خیلی برایشان مساله ساز شده است. در قرآن آمده است« و بـدا لهـم سـيئات ما عملوا» یعنی چیزی که مخفی بود، بعدا سیئات برایشان ظاهر شده است. آنها در انتقاد می گویند:«شما شیعیان به این قائل هستید که خدا جعل دارد و بعد برایش روشن می شود» خوب این باید مشخص شود که ایا ما اصلا به چنین چیزی قائل هستیم یا نه؟ در حوزه روایات ده سوال را در حدود صد صفحه پاسخ دادیم، یکی از شائبه هایی که مطرح می شود ان است که می گویند شما اصلا روایات نبوی (روایاتی که از پیامبر نقل می شود) را قبول ندارید. خب این باید روشن شود که همه ائمه ما از پیامبر نقل قول می کنند. اینها نیاز به بحث علمی دارد. پاسخ های خوبی به این سوالات با نظارت آقای تسخیری تهیه شده است که آماده چاپ کرده ایم. کارهایی شروع شده اما قانع نیستیم.
از نظر شما تا چه اندازه اقدامات و فعالیتهای مشترک و چند سویه فرهنگی میان پیروان و نخبگان مذاهب اسلامی می تواند موجبات همگرایی بین شیعه و اهل سنت را فراهم کند؟
یکی از کارهایی که بنظرم خیلی ضرورت دارد این است که باید اتحاد نخبگانی را در قالبهای گوناگون از جمله همایش های علمی انجام دهیم تا کار ما یکسویه شود. صرف اینکه علمایی امدند و نشست گذاشتند خیلی فایده ندارد. مداوم هم نیست بلکه مقطعی است. باید یک بحث علمی تاسیسی مانند حقوق زن، حقوق اقلیتها، حقوق محیط زیست و نواقص اسلامی مطرح شود. با نگاه تقریبی و علمی معلوم شود که چه عاملی باعث خروج از اسلام می شود. این یک قالب کار است. قالب دیگر پژوهشهای مشترک است که می تواند از طریق انتشار کتاب مشترک و همچنین مجلات علمی و نه هر مجله ای صورت گیرد. مجلات علمی پژوهشی بسیار جذب می کند. به عنوان مثال اگر بنده هیات علمی باشم و بخواهم ارتقا بگیرم ناچارم مقاله داشته باشم. اگر ما یک مجله علمی پژوهشی حداقل بین کشورهای منطقه داشته باشیم می توانیم این بحث تقریب را به خوبی پیش ببریم. در مجمع تقریب البته با زحمت معاونت فرهنگی پیشین، بیش از 16 الی 17 مجله وجود داشت که متاسفانه طی سالهای اخیر تعطیل شده بود. ما در حال حاضر دو مجله را در نظر گرفتیم.
یک مجله یکی علمی ترویجی ذیل عنوان رساله التقریب که در نظر داریم هر اندیشه ای در آن مطرح شود و مجله دیگر هم اندیشه تقریب است که تلاش داریم در سطح یک مجله علمی پژوهشی باشد. این مجله، مطابق شاخص وزارت علوم باید سه شماره مقالات خود را با اشل علمی پژوهشی ارائه دهد تا بتواند، مجوز بگیرد. بنابراین درصدد هستیم مجله اندیشه تقریب را علمی پژوهشی کنیم. الان اسامی بسیای از فضلای کشورهای داخل و خارج را گرفتیم و درخواست مقاله داده ایم. در همین مسیر باید همایش برگزار کنیم، پژوهشهای مشترک در قالب مجله و کتاب عرضه کرده و هم اموزشهای مشترک داشته باشیم. در چنین قالبی باید تبادل علما داشته باشیم تا ارا و اندیشه های خود را تبیین کنند. زیرا خیلی از مسائل ناشی از سوتفاهمات است. اگر اختلافات ناشی از جهل باشد این تلاشها به ثمر می نشیند و تقریب ایجاد می کند. به خاطر دارم به اتفاق حاج اقا اراکی به هند و یکی از حوزه های این کشور رفته بودیم. این حوزه حدود ده هزار طلبه داشت، خیلی قوی بود و یکی از مدرسین بزرگش امده بود. اصلا اجازه سخنرانی به حاج اقا را ندادند و گفتند سخنرانی طلاب و اساتید را نداریم. منتهی در یک جلسه با حضور چهار پنج نفر از انها و چهار پنج نفر از ما حضور یافتیم. متوجه شدیم از ما بسیار ناراحت بودند. می گفتند:« شما دروغ می گویئد شمایی که می گویید باید سب به صحابه و همسر پیغمبر کرد و به عایشه فحش میدهید شما دنبال تقریب و وحدتید؟» حاج اقا در جواب گفتند:« رهبر ما اینطور می گوید؟» گفت:« بله». حاج اقا گفت:« شما اصلا فتوای مقام معظم رهبری را خوانده اید؟» همان جا همراه حاج اقا از طریق فضای مجازی فتوای مقام معظم رهبری را به آنها نشان دادند و انها تعجب کردند یعنی در حالی که ابتدا بسیار عصبانی بودند بعد با دیدن این فتوا گفتند مشکلمان حل شد. نکته بعدی شان این بود که می گفتند شما در سوریه از یک امریکایی و اسرائیلی دفاع می کنید.
خوب این موضوعات مورد اختلاف را باید تیین کنیم. این اندیشه های خطرناک که جا می اندازند باید شیعه را بکشند تا بهشت بروند ریشه یابی شود. من فکر می کنم اقدام بسیاری از کسانی که بمب می بندند و انتحاری عمل می کنند ناشی از هوی و هوس نیست بلکه باورشان این شده است که راه بهشت رفتن این است. این نقش جهل را نشان می دهد اگر ما بتوانیم تبیین درستی از مذهب شیعه و تمام مذاهب انجام دهیم و تندروی هایی که بعضا در داخل صورت می گیرد متوقف شود، می توانیم این مشکلات را حل کنیم. خاصه آنکه باید به سمت کار ارتباط میان نخبگانی برویم که می توان در قالب های مختلفی مورد پیگیری قرار داد.
معاونت محترم فرهنگی چه نقشی را در سی و یکمین کنفرانس وحدت ایفا خواهد کرد و چه برنامه هایی برای این کنفرانس دارد؟
کنفرانس وحدت، یک کنفرانس کلیدی است که معاونت محترم بین الملل بیشترین زحمت را برای برگزاری آن متقبل می شود. از جناب دکتر متکی و دوستانش بسیار تشکر می کنم. البته هدایت ایت الله اراکی اهمیت به سزایی دارد که کار را دنبال می کند.
سهمی که در زمینه برگزاری کنفرانس برای معاونت فرهنگی قائل بودند، راه اندازی یک نمایشگاه بود. امسال تصمیم گرفتیم کارهای بیشتری انجام دهیم. نخستین کار هم تشکیل شورایی در مجمع بود. از معاونت فرهنگی هم آقای فولادی را به عنوان نماینده به این شورا فرستادیم که انجا حضور داشته باشد تا برنامه های خود را داشته باشیم. معتقدیم که بزرگترین عامل وحدت و اشتراک میان مسلمانان قران است و این سوال را مطرح کردیم که چرا از این تعداد مهمانان خارجی که دعوت میکنیم شخصیتهای قرانی را دعوت نمی کنیم؟
منظورم فقط قاریان نیست بلکه مفسرین و قران پژوهان است. بالاخره علمای اهل سنت هم قران پژوهی می کنند. این طرح مصوب شد تا ذیل آن حداقل 5 نفر از چهره هایی که دعوت میکنیم از چهره های قرانی باشند. برخی از کارهای دیگر را هم در نظر گرفتیم که چون هنوز مصوب نشده اعلام نمی کنم باید تلاش کنیم که بخش فرهنگی آن بیشتر شود.
نکته ای را که مربوط به یکی از مشکلاتمان بود در انتها مطرح می کنم و آن اینکه که یک کتاب فروشی در قم داشتیم که فقط ضرر و زیان می داد. یعنی مکانی را اجاره کرده بودیم که هزینه های زیادی از جمله برق و مالیات و غیره داشت و به نیروهای شاغل این مغازه هم پولی داده نمی شد. یعنی به آنها گفته بودند هرچه فروختید سود بگیرید که این هم درست نبود و کتابی هم فروخته نمیشد. ما از ابتدا به فکر افتادیم این وضعیت باید تغییر کند. الحمدلله به لطف و زحمت دوستان، فردی را اوردیم که سابقه این کار را دارد و در زمینه بازاریابی کتاب بسیار قوی است. گفت:« مکان فروش کتاب از شما بقیه خرج ها از خودم». درصدی هم به ما بر می گرداند این کار خوبی بود. دو کارمند آنجا را هم در بدنه خودمان جذب کردیم.
مشکل دیگر آن بود که متاسفانه انبار کتاب ما متشتت بود. بخشی در زیر زمین و بخشی در اسلامشهر بود و وضعیت خوبی نداشت. و از انجایی که معاونت فرهنگی و انتشارات در قم است، تصمیم گرفتیم کتابها را در آنجا تجمیع کنیم. در قم یک سوله تهیه کردیم و هرکتابی که در تهران و ساختمانهای مختلف در قم وجود داشت، به انجا منتقل کردیم. منتهی این کافی نبود. ما کتاب هدیه می دهیم هدیه می گیریم باید یک نرم افزار جامع برای ورود و خروج این کتابها هم داشته باشیم که این کار را هم در دستور کار قرار دادیم.
یک کار جدید هم که در این بخش سفارش دادیم جناب «آیت الله جناتی» فقه تقریب را بسیار عمیق و خوب نوشته که تقریبا چهار هزار صفحه است. یکی از دوستانی که به زبان عربی و منابع فقهی عربی مسلط است را به خدمت ایشان فرستادیم تا کتابهای ایشان را هم ویراستاری ادبی و هم علمی کند. دو جلد از این کتب زیر نظر ایت الله جناتی اماده شده است که به نظرم کار ماندگاری است. یک کار تقریبی جدید هم کتاب الانتصار مرحوم سید مرتضی است که تقریبی نوشته شده و چند کار جدید دیگر هم در حال انجام شدن است. منتهی مهمترین بخش پژوهشگاه، چارت بندی ان است که ان شالله بتوانیم یک مجوز قانونی برای آن بگیریم تا با گروهها و اعضای هیات علمی شکل جدیدتری به خود گیرد.ما در این مجموعه تولید داریم که توزیع متناسب با آن باید صورت گیرد.
در مجموع در بخش معاونت فرهنگی کارهای بسیار خوبی به همت اقای اوحدی و ناظمی اردکانی انجام شده است ضمن تشکر از این عزیران این راه را ادامه می دهیم. در پژوهشگاه هم دوست بزرگوارم جناب اقای مختاری بسیار زحمت کشیدند و کارهای جدی هم در این بخش انجام می شود. لازم است در انتها از همه معاونتهایی که در این مسیر به ما کمک کردند تشکر کنم. این کارها همه به همت معاونت داخل و بین الملل و معاونت اجرایی جناب اقای گلزاده، آقای گلرو و همچنین آقای مهدی پور و همچنین معاونت اجتماعی انجام شده است. همچنین به ویژه از سرور عزیزم حضرت ایت الله اراکی که گام برداشتن در این مسیر بدون راهنمایی و حمایت این مرد اندیشمند و فرزانه ممکن نبود، تشکر می کنم.
