تحلیل «وقایع‌اتفاقیه» از پیامدهای اختلاف قطر و عربستان برسر ارتباط با ایران و آمریکا
اشتراک گذاری :
وقايع‌اتفاقيه: تماس تلفني امير قطر با حسن روحاني را بايد يکي از نشانه‌هاي آشکار تلاش اين اميرنشين عربي براي بهبود در روابط خارجي خود با ايران دانست. اين کشور کوچک اما مهم عربي به‌واسطه اختلافاتي که اخيرا با عربستان و کشورهاي طرف قبول اين کشور داشته است، بيش‌ازپيش مي‌کوشد تا ضمن در‌پيش‌گرفتن يک سياست خارجي مستقل، بهبود روابط با جمهوري‌اسلامي ايران را نيز در دستور کار خود قرار دهد. بدون‌ترديد گسترش روابط خارجي ايران و قطر مي‌تواند براي هر دو کشور مفيد و مؤثر واقع شود زيرا در غير‌اين‌صورت و ادامه روند سابق، هيچ‌کدام از دو کشور نمي‌توانند به منافع خود دست پيدا کنند.
نکته ديگر اينکه در شرايط کنوني، هرگونه بهبود روابط قطر با ايران، عربستان‌سعودي را خشمگين‌تر از هميشه مي‌کند که در تلاش است تا اجماعي از اعراب را دربرابر ايران به وجود بياورد. هرچند پيش‌تر کويت به‌عنوان يکي از کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس، از تمايلات خود براي بهبود روابط با جمهوري‌اسلامي ايران خبر داده بود و ازقضا با استقبال ايران نيز مواجه شده بود اما مورد جديد، يعني قطر، بيش‌ازپيش موجبات خشم مقامات سعودي را فراهم خواهد آورد.
قطر راه خود را برگزيده است
سران ايران و قطر در تماس تلفني خود بر يک نکته عميقا تأکيد کردند و آن‌هم تلاش براي بهبود مناسبات دوجانبه بود. روحاني با بيان اينکه يکي از اصول سياست خارجي ايران، تداوم همکاري با کشورهاي همسايه در خليج فارس است، اظهار کرد: خواستار حاکميت فضاي اعتدال، ميانه‌روي و عقلانيت در روابط ميان کشورها هستيم. وي با بيان اينکه فرقه‌گرايي از آفت‌هاي بزرگ و برهم‌زننده امنيت منطقه است و با تأکيد بر علاقه‌مندي تهران براي گسترش مناسبات با همه کشورهاي دنيا، به‌ويژه همسايگان تصريح کرد: زمينه‌ها و ظرفيت‌هاي فراواني براي توسعه همکاري‌ها در عرصه سياسي و اقتصادي ميان ايران و قطر وجود دارد که بايد از آن بهره برد و اين همکاري‌هاي مشترک را تقويت کرد. امير قطر نيز در اين تماس تلفني با بيان اينکه در مسير تقويت بيش‌ازپيش روابط ايران و قطر هيچ مانعي وجود ندارد، تأکيد کرد: مذاکره و گفت‌وگو تنها راه رفع مشکلات منطقه است.
گفت‌وگوي تلفني امير قطر با رئيس‌جمهوري ايران پس از آن اهميت بيشتري پيدا مي‌کند که اظهارات منسوب به شيخ تميم‌بن‌حمد آل‌ثاني، امير قطر را مجددا مورد بازبيني قرار دهيم. هرچند شيخ محمد‌بن‌عبدالرحمان آل‌ثاني، وزير امورخارجه قطر تلاش کرد با عنوان‌کردن اين موضوع که قطر مورد حمله هکرها قرار گرفته است، از حمله اعراب به دوحه بکاهد اما اين امر مثمرثمر واقع نشد. به عبارت ديگر، هيچ‌کدام از طرف‌هاي ناراضي، راضي نشدند و هيچ‌کس حاضر نشد حرف‌هاي وزير امورخارجه و ديگر مقامات قطري را بپذيرد و باور کند که واقعا آنچه از امير قطر نقل شده است، دروغ بوده و وي واقعا چنين اظهاراتي بيان نکرده است. امير قطر در اظهارات هفته گذشته‌اش که بعد از سفر جنجالي و پرخرج و پرسرو‌صداي ترامپ به عربستان‌سعودي انجام شد و رياض روي آن بسيار مانور داد و آن را سفري تاريخي توصيف کرد، گفت که ايران يکي از کشورهاي قدرتمند جهان اسلام است که نمي‌توان نسبت به توانايي‌هاي آن بي‌تفاوت بود و بايد کشورهاي منطقه از در گفت‌وگو و تعامل با آن درآيند.
وي همچنين به سياست‌هاي متحدانش در شوراي همکاري خليج‌فارس و آمريکايي‌ها حمله کرد و آنها را به عدم توانايي در درک واقعيت‌ها متهم کرد. امير قطر همچنين رسانه‌هاي منطقه و غربي، به‌ويژه آمريکايي را متهم کرد که عليه قطر خبرپراکني مي‌کنند و تلاش دارند عليه این کشور توطئه کنند. اين درحالي است که بعد از آنکه اظهارات امير قطر جنجال گسترده‌اي در ميان کشورهاي عربي به‌ويژه کشورهاي عربي حوزه خليج‌فارس به وجود آورد و برخي سياستمداران عربي خواستار عذرخواهي او شدند، او حاضر به عذرخواهي نشد و گفت که در پس تمامي اين رفتارها توطئه‌اي نهفته است.
امير قطر با تأکيد بر تقويت روابط با ايران، اعراب را تحريک مي‌کند تحليل‌ها درباره تمايل قطر براي بهبود روابط با ايران در شرايطي است که يک روزنامه اماراتي نيز در گزارشي با اشاره به تماس تلفني امير قطر با رئيس‌جمهوري ايران، نوشت که امير قطر با اين کار کشورهاي حاشيه خليج‌فارس را تحريک مي‌کند.
به گزارش فارس، همزمان با تشديد تنش ميان قطر و عربستان، روزنامه «الخليج» امارات نوشت که تميم‌بن‌حمد آل‌ثاني، امير قطر با حسن روحاني تماس تلفني برقرار کرده و انتخاب مجدد وي به‌عنوان رئيس‌جمهوري ايران و فرارسيدن ماه رمضان را به وي تبريک گفته است.
اين روزنامه افزود، امير قطر در اين تماس تلفني بر روابط تاريخي، اصلي و تنگاتنگ با ايران اشاره کرد و گفت که خواهان تقويت بيش‌ازپيش اين روابط است.
به نوشته اين روزنامه، امير قطر همچنين تأکيد کرد که کشورش هيچ مانعي براي توسعه روابط دوجانبه نمي‌بيند و گفت‌وگو و مذاکرات نيز قطعا تنها راه‌حل مشکلات است و ميانجيگري‌ای که کويت به نيابت از کشورهاي حاشيه جنوبي منطقه خليج‌فارس بر عهده گرفته بايد ادامه يابد. روحاني نيز در اين تماس تلفني ضمن تأکيد بر ضرورت شراکت بين کشورهاي منطقه گفت که خواهان حاکميت اعتدال، ميانه‌روي و عقلانيت در روابط بين کشورها هستيم و بايد اولويت با راه‌حل سياسي باشد.
الخليج با اشاره به اين سخن امير قطر که گفت «به طرف‌هاي مربوطه در قطر براي اتخاذ اقدامات لازم برای توسعه روابط با تهران دستوراتي صادر مي‌کند»، نوشت که اين موضع قطر تأکيدي بر سياست‌هاي اين کشور براي «دست‌کشيدن از برادران خود در کشورهاي عربي و پناه‌بردن به آغوش ايران بدون توجه به مواضع جمعي کشورهاي حاشيه خليج‌فارس و کشورهاي عربي درباره مداخله ايران در منطقه است.»
به نوشته اين روزنامه، امیر قطر روابط قوي خود با تهران را به رخ اعراب کشيده و تلاش‌هاي خود در منطقه را مورد ستايش قرار داد که همين امر با محکوميت گسترده اعراب در منطقه خليج‌فارس مواجه شد زيرا اقدامي تحريک‌آميز در قبال سياست‌هاي مخالف با رويکردهاي ايران است. الخليج همچنين نوشت که همسو با اين سياست‌ها، پيمان جعفري‌تهراني، معاون هماهنگ‌کننده نيروي دريايي ارتش از اعزام ناوگروه چهل‌و‌هفتم به اقيانوس هند و استقرار در خليج عدن سخن گفت و افزود که «مأموريت اين ناوگروه، برقراري امنيت خطوط کشتيراني در خليج عدن، تنگه باب‌المندب و اقيانوس هند است.»
اين روزنامه اماراتي در ادامه نوشت که اين اقدام ايران نيز که براي نخستين‌بار صورت مي‌گيرد، اقدامي تحريک‌آميز براي کشورهاي حاشيه خليج‌فارس و ائتلاف عربي عليه يمن است. روابط عربستان و چند کشور عربي با قطر، فقط پس از گذشت چند روز از برگزاري اجلاس عربي- اسلامي و آمريکايي در رياض، وارد مرحله‌اي از تنش شده است و گفته مي‌شود کشورهاي عربستان، بحرين، مصر و امارات برخورد خوبي با امير قطر در اين اجلاس نداشته‌اند و به‌شدت نزد دونالد ترامپ، بدگويي دوحه را کرده‌اند. عربستان و متحدانش به دولت آمريکا گفته‌اند که دوحه در حال حمايت از تروريسم است و همچنان از جماعت اخوان‌المسلمين حمايت مي‌کند. ديدار ترامپ و تميم در رياض نيز ديدار گرم و صميمانه‌اي نبود و ترامپ هم از تميم خواسته که کشورش در مبارزه با تروريسم فعال باشد. از طرفي ديگر سران امارات نيز در رياض در حاشيه اجلاس با ترامپ، اصلا با تميم صحبت نکرده‌اند.
تهديد قطر از سوي عربستان
به هر حال، تحولات اخير و به‌ويژه تماس تلفني امير قطر با روحاني، آن‌قدرها مهم بوده است که صداي اعتراض سعودي‌ها را درآورده است. انور عشقي، رئيس مرکز مطالعات راهبردي و حقوقي خاورميانه در جده و دلال برقراري روابط اعراب حوزه خليج‌فارس و رژيم صهيونيستي، ضمن تهديد قطر در مصاحبه با اين روزنامه در اظهاراتي مضحک گفت: تماس تلفني امير اين کشور و رئيس‌جمهوري ايران از همکاري ميان اخوان‌المسلمين و ايران پرده برداشت. وي گفت: اين تماس تلفني از مسائل بسياري پرده برداشت و بسياري از رازهاي روابط بين قطر و سازمان تروريستي اخوان و ايران را برملا کرد! تماس تلفني تميم با روحاني، روابط حسنه بين اخوان و ايران را به خوبي تفسير مي‌کند.
اين ژنرال بازنشسته سعودي مدعي شد اين تماس تلفني همه گمانه‌زني‌ها در مورد حمايت اخواني‌ها را از ايران تأييد مي‌کند. عشقي در مورد روابط بين قطر و کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس پس از تماس تلفني امير قطر با روحاني در اظهاراتي گستاخانه گفت: «اين تماس تلفني نشان مي‌دهد که قطر به خواست خود، خود را منزوي کرده است و اگر از چنين اقداماتي با ايران بازنگردد، همراه تهران، داعش و القاعده در سنگري واحد خواهد بود.» وي تهديد کرد البته اگر قطر روابط خود را با ايران افزايش دهد، با واکنش قاطع سعودي و امارات عربي متحده روبه‌رو خواهد شد.
