کارشکنی سعودی ها در حج؛ بخشی از سیاست های تفرفه افکنانه

بسمه تعالی

کارشکنی ریاض در حج؛ بخشی از سیاست های تفرفه افکنانه

            مجموعه اقدامات عربستان برای جلوگیری از حضور زائران ایرانی در مناسک حج امسال را ، می توان از دیدگاه ها و زوایای مختلف بررسی کرد و براساس آن تصویر واقع بینانه تری را از آنچه در منطقه و در جهان اسلام در حال وقوع است، ارائه نمود.

        در فضاهای رسانه ای و در مراکز سیاسی و مطالعاتی نیز، هریک از صاحبنظران و کارشناسان مسایل غرب آسیا، زوایه نگرش ویژه ای را برای تحلیل رفتار مقامات سعودی در قبال موضوع حضور زائران کشورمان در مراسم حج برگزیده و براساس آن به تشریح علل سنگ اندازی ها و کارشکنی های عربستان بر سرراه اعزام زائران ایرانی پرداخته اند؛ تحلیل هایی که هریک، بخشی از واقعیات موجود دراین ماجرا و همچنین تعدادی از علل تصمیم گیری مقامات سعودی را در برخورد با آن آشکار می سازد.

            البته نقطه اشتراک همه این تحلیل ها، اشاره به عناد ورزی ها و لجاجت هایی است که به هیچوجه نمی توان آن را بیانگر بکارگیری شیوه ای منطقی و ناشی از اقتدار حکومت سعودی دانست، بلکه در خوشبینانه ترین نگرش ها نیز، ضعف، انفعال و ندانم کاری دست اندرکاران حکومت ریاض را آشکار می سازد.

     چنانچه در تحلیل مانع تراشی ها و کارشکنی هایی که به محروم شدن زائران ایرانی از حضور در مراسم حج امسال منجر شد، به ساده ترین شیوه متوسل شویم و حیطه تصمیم گیری دراین خصوص را به مسئولان جدید وزارت حج سعودی منحصر بدانیم، بنا به قاعده و با توجه به گفتگوهای مکرری که با آن ها صورت گرفته، به این نتیجه می رسیم که:

     این مقامات صراحتاً، ناتوانی خود را در تأمین دو خواسته اصولی کشورمان یعنی«تأمین امنیت» و «صیانت از عزت» زائران خانه خدا ابراز کرده و بصورت غیرمستقیم، صلاحیت حکومت سعودی را در اداره حرمین شریفین و مدیریت این حکومت در برگزاری فریضه عظیم و باشکوه حج را زیر سوال برده اند.

     صلاحیتی که با فاجعه عظیمی که در سال گذشته در «منا» رخ داد، به طور جدّی، خدشه دار شده بود و اینک با اظهار عجز مقامات سعودی در تأمین امنیت و حفظ حرمت زائران ایرانی بیت ا..الحرام، بکلی از میان رفته است.

      در زاویه نگرش بعدی، دایره تحلیل، از مسئولان وزارت حج عربستان فراتر می رود و و اقدامات و واکنش های دو وزارتخانه دیگرِ این کشور را که آن ها نیز به نوعی متکلف برگزاری مراسم حج هستند، یعنی وزارت کشور و وزارت امورخارجه این کشور را در برمی گیرد.

       در ارزیابی اقدامات این دو وزارتخانه در برخورد با موضوع حضور زائران ایرانی نیز به این نتیجه می رسیم که: نه فقط کوچکترین اقدام مثبتی را در این عرصه صورت نداده اند، بلکه در فاصله یک سال گذشته عنادآمیز ترین تحرکات را علیه کشورمان رقم زده اند؛ چنانکه از برخوردهای بسیارخصمانه نیروهای انتظامی عربستان با برخی از اتباع ایرانی که بگذریم، وزارتخارجه این کشور با قطع رابطه با جمهوری اسلامی ایران، هرگونه امکانی را برای صدور روادید برای حجاج ایرانی مسدود کرده، و افزون برآن در همین فاصله یک ساله، از همه کشورهای اسلامی هم، مُصرانه خواسته است تا مناسبات اشان با جمهوری اسلامی ایران قطع کنند.

        حال این پرسش که چرا و به چه علت این دو وزارتخانه اینچنین خصمانه با ایران و موضوعات مرتبط با ایران برخورد کرده اند؟ پرسشی است که در این دایره از تحلیل، نمی توان به آن پاسخ داد. ،در واقع اینجاست که برای شناخت علل کارشکنی های عربستان در قضیه حج ، باید به مرحله بالاتری از تحلیل وارد شویم و دایره و پهنه وسیعتری که مکانیسم اتخاذ تصمیم در عرصه سیاست های داخلی و خارجی، به آن مربوط است، مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم.

         به عبارت دیگر درتحلیل اقدامات عناد آمیز عربستان در قضیه حج در این مرحله، به این نتیجه می رسیم که: تشریح و تحلیل عملکرد وزارتخانه های این کشور هم، نمی تواند جوابگوی پرسش های مطرح در خصوص علل اصلی کارشکنی های مقامات سعودی باشد و این نوع کارشکنی ها و لجاجت ها، تابعی و یا بخشی از سیاست های کلی داخلی و خارجی این کشور است.

     البته بسیاری از تحلیلگران از همان ابتدا، دایره سیاست های کلان داخلی و خارجی عربستان را برای ریشه یابی کارشکنی های این کشور در موضوع حج انتخاب کرده و نابخردی ها و اقدامات ابلهانه ریاض را در این خصوص به مقامات تازه کار، بی تجربه و نادان سعودی نسبت داده اند.

         در این مرحله از تحلیل، روی کارآمدن ملک سلمان پادشاه کنونی عربستان در بهمن ماه 1393، سرفصل گسترش سیاست های خصمانه تر علیه کشورمان و انتصاب عادل الجبیر به عنوان وزیر امورخارجه عربستان، سرآغازی برای گسترش و تعمیق این نوع سیاست های خصمانه تلقی می شود و در نتیجه مجموعه اقدامات و تصمیم گیری ها در خصوص حضور زائران ایرانی در حج امسال نیز ، شاخه ای و تابعی از آن سیاست ها بشمار می آید.

        با اینحال روند تحلیل و ریشه یابی اقدامات کارشکنانه عربستان در امر حج، به اینجا ختم نمی شود؛ بلکه در این مرحله است که بررسی انگیزه های اصلی خصومت ورزی های داخلی و خارجی ضرورت بیشتری می یابد. تحلیگران و کارشناسان مسایل منطقه در یافتن انگیزهای حکومت سعودی، در این مرحله، به دو دسته تقسیم می شوند:

      دسته ای از آن ها، این انگیزه ها را ناشی از نگرانی مقامات ریاض از حضور تأثیرگذارِ زائران ایرانی در بین زائران عربستانی و در نتیجه افزایش پتانسیل انقلاب و قیام در عربستان می دانند و همزمان به فضای شکننده ای که در عربستان بوجود آمده و تزلزلی که رژیم سعودی از آن رنج می برد، اشاره می کنند.

      از دیدگاه این دسته از تحلیلگران، افزایش نارضایتی های مردم عربستان که در یک سال اخیر، که نارضایتی های اقتصادی به آن اضافه شده، مقامات سعودی را به شدت دچار بیم ساخته است. چنانکه، آن ها می کوشند تا با جنجال آفرینی راجع به آنچه که مربوط به ایران است، فضای داخلی عربستان را به فضایی امنیتی تبدیل کنند و از سوی دیگر از هرگونه اقدامی که یادآور موفقیت های سیاسی، علمی ، نظامی و فرهنگی ایران در جامعه عربستان است ( ازجمله حضور زائران ایرانی) جلوگیری نمایند.

       و اما دسته ای دیگر از صاحبنظران، کارشکنی های عربستان را در امر حج ، واکنشی کاملا انفعالی آن هم به علت شکست های گسترده این کشور در عرصه های منطقه ای می دانند؛ چنانکه معتقدند: اگر حکومت سعودی در جنگ یمن شکست مفتضحانه کنونی را تحمل نکرده بود و یا در عرصه های سیاسی و نظامیِ دو کشور سوریه و عراق، موفقیتی ولو کوچک را کسب می کرد، شاید کارشکنی های کنونی در حج را مرتکب نمی شد.

    و بالاخره در عالی مرتبه ترین مرحله ی تحلیل و در تفسیری بسیار کلان تر ، به موضوع نقش محوری عربستان در دو موضوع سیاست های اسلام هراسانه ( از طریق حمایت از گروهک های تکفیری و تروریستی) و سیاست های تفرقه افکنانه ( از طریق آموزش های وهابیگری) اشاره می شود: دو سیاستی که در صورت برگزاری صحیح مراسم بسیار باشکوه و پرعظمت حج، نه تنها جایی برای اجرای آن ها باقی نمی ماند، بلکه تاثیرات مخرب قبلی این دو سیاست نیز به تدریج از میان می رود. توجه داشته باشیم که حج باشکوه ترین عبادت اسلامی و جذابترین آن هاست و انتشار تصاویرش به تنهایی می تواند بخشی از تبلیغات اسلام هراسانه را خنثی می کند.

         ولذا بسیار روشن است که مقامات ریاض به عنوان عُمال حکومت سرسپرده ای که مأموریت اجرای سیاست های اسلام هراسانه و تفرقه افکنانه را بطور همزمان بر دوش دارند، به هیچ وجه خواهان حضور زائران ایرانی در مراسم حج نیستند؛ زائرانی که از یک سو حضورشان برعظمت و شکوه حج می افزاید و ماهیت واقعی آن را به تدریج محقق می سازد و زائرانی که از انقلاب اسلامی درس وحدت را آموخته و شرکت اشان در بین پیروان مذاهب دیگر بر تفرقه و تفرقه انگیزی خط بطلان می کشد.