در دین مقدس اسلام که محور پیوستگی و همبستگی ملتهای مسلمان به شمار می رود، یکی از اصول و موضوعات پراهمیتی که خداوند متعال به آن توجه کرده و حکم به اجرای آن داده است، وحدت و یکپارچگی ملت مسلمان است.
اشتراک گذاری :
خداوند متعال امت اسلام را به عنوان یک امت واحده خواسته است و نه به عنوان یک امت و گروه متفرق و پراکنده. چنانکه این خواسته به عنوان یک ارمان و هدف مقدس در قران کریم در ایه شریفه « إِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ» متبلور شده است. خداوند در این آیه شریفه، ارتباط با خودش را مرهون اطاعت و یکپارچگی امت دانسته و همچنین در ایات مختلف دیگر از پراکندگی و تفرق مسلمانان ممانعت به عمل آورده، آنها را نهی کرده و جدایی آنها را از یکدیگر حرام دانسته و به عنوان یکی از کارهای بسیار خطرناک و یک برنامه فتنه انگیز در میان مسلمانان به شمار آورده است.
فتنه انگیزان از نظر خداوند متعال، کسانی هستند که بخواهند در میان مردم اختلاف ایجاد کنند، آنها را پراکنده سازند و به وحدت آسیب برسانند. این دستورات به عنوان اوامر، دستورالعمل و هدفگذاری و تئوری از سوی خداوند مطرح و به آن توجه داده شده است. اما خدا برای تحقق این امر سلسله برنامه های عملیاتی هم در دین قرار داده است که در سه بخش متبلور شده است.
یکی از این برنامه ها اقامه نماز جماعت است. خداوند، انجام نماز جماعت را در عین حال که یک فرمان عبودی و معنوی است و عبادت پروردگار به شمار می آید، به شکل یک سازوکار جمعی و واحد و نه یک مجموعه متفرق مطالبه کرده است.
وجه مهم دیگر برنامه های خداوند برای تحقق وحدت، نماز جمعه است که تجمع بزرگتری از مسلمانان را نسبت به نماز جماعت در نظر گرفته است. در نماز جمعه هم تاکید فراوان شده همه مسلمانان در هر شهر و منطقه ای در روز جمعه کنار هم جمع شوند و یک نماز واحد و یکپارچه اقامه کنند و از طریق برگزاری این نماز فرایند وحدت امت مسلمان را تقویت کنند.
برنامه دیگر که خداوند به عنوان یک برنامه عملیاتی در کنار دستورالعملهای دیگر تعیین کرده است، وجوب حج است. مساله حج و برگزاری این مراسم باشکوه و باعظمت جهان اسلام به عنوان یک برنامه معرفتی، تربیتی، آموزشی و عملیاتی خاص تعیین شده است و در آن اهداف متعدد و گوناگونی برای انسانهای مسلمان منظور شده است. یکی از مهمترین برنامه هایی که در حج مورد نظر شارع مقدس و خداوند متعال بوده یکپارچگی مردم است. خدا حج را بر مسلمانان واجب کرده که مردم از مناطق مختلف به سوی مکه و کعبه توجه پیدا کنند و به آنجا آمده و در یک ایام خاص به عنوان روزهای معدود و شمرده شده تجمع کنند تا از طریق این تجمع به یکدیگر بپیوندد و با افکار و ایده های یکدیگر اشنا شوند. در چنین گردهمایی باشکوهی، هم پیوستن منظور شده و هم همکاری و تعاون مورد توجه قرار گرفته است. مردمی که در این مراسم و موسم از نقاط مختلف جهان حضور به هم می رسانند، ضمن منتقل کردن دغدغه های گوناگون خود در این مکان واحد با یکدیگر اشنا می شوند که این اشنایی مقدمه ای برای همکاری و پیوستگی به حساب می آید و حضور در خانه خداوند و مسجدالحرام، طواف و اجتماع در عرفات و منا تبلور آن وحدت و یکپارچگی و نشان دادن عظمت و قدرت یکپارچه مسلمانان به حساب می آید.
لذا برنامه حج به عنوان یکی از نمودارهای همبستگی، پیوستگی و وحدت امت اسلامی است که با تجمع مشترک در کشور عربستان و در کنار کعبه شکل پیدا می کند و اشکار می شود. لذا خداوند این برنامه را برای تجسم و تحقق آن آرمان مقدسی که در دین به آن توجه داده و دستورات آن را در قران تعیین کرده، قرار داده است. برنامه ای که فضا را مهیای آن می سازد تا مسلمانان بهترین نمودار وحدت و یکپارچگی و نشان دادن قدرت و عظمت جامعه و امت اسلامی را در جهان اسلام نمایان سازند.
اما هدف وحدت آفرینی حج در حالی از سوی خداوند متعال مطرح شده و به عنوان یک فریضه دینی واجب گردیده است که موضوعات ورای امر دینی از جمله مسائل و مشکلات سیاسی که بعضا در میان کشورهای اسلامی از جمله میان عربستان و سایر کشورهای منطقه ای بروز یافته است نباید بر نحوه برگزاری آیین حج سایه بیاندازد.
مساله حج و ادای این فریضه، یک امر دینی و معنوی است که برای مسلمانان تعیین شده و در طول تاریخ و حتی زمان جاهلیت کسانی که به نحوی بر مکه اشراف داشتند و مدیریت این شهر را عهده دار بودند، از این ریاست به عنوان عاملی برای تسویه حساب و برخورد با سایر گروههایی که در تقابل با آنها قرار داشتند، استفاده نمی کردند. بلکه مخالفین آنها هم همیشه در این مراسم شرکت می کردند و اگر طوایف و گروههایی بودند که با آنها اختلاف هم داشتند، در ایام حج که در زمره ماههای حرام هم قرار می گیرد، اختلافات خود و حتی جنگ را کنار می گذاشتند و به آن خاتمه می دادند. بنابراین از گذشته دور تاکنون مسلمانان از طیف ها و عقاید مختلف در این مراسم همگانی بر اساس دیدگاههای خود حضور یافته و آداب آن را به جا می آورند.
امروز هم در شرایط فعلی و در حالی که میان عربستان و برخی از کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران، اختلافات سیاسی جدی وجود دارد، مقامات سعودی نباید اختلافات دوجانبه و منطقه ای را در ادای فریضه حج و نسبت به کشورهایی که با آنها دچار مشکل شده اند، دخالت دهند و حاکمیت خود را وسیله ای برای ممانعت از حضور جدی و موثر مشتاقان حضور در مراسم حج قرار دهند بلکه باید مرزها و شرایط کشور خود را به طور یکسان در اختیار همه کشورهای مسلمان قرار دهند. خوشبختانه به رغم مشکلاتی که بعد از فاجعه منا و همچنین در روابط دوجانبه تهران و ریاض به وجود آمده است، در مراسم حج امسال اتفاقات خوبی برای حضور موثر حجاج ایرانی رخ داده است و این امید را رقم زده که این همکاری، حتی گشایشی در باب اختلافات سیاسی هم ایجاد کند.
به قلم: حجت الاسلام و المسلمین محمد حسن اختری؛ سفیر سابق ایران در سوریه و دبیر کل مجمع جهانی اهل بیت (ع)
