اين نخستين‌بار بود که رئيس ستاد نيروهاي مسلح به ترکيه سفر و همچنين با رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري اين کشور ديدار مي‌کرد. اين ديدارها گرچه با هدف افزايش مناسبات و همکاري‌هاي دفاعي صورت گرفت اما در نهايت منجر به توافقات دو کشور درباره انجام عمليات نظامي در ادلب سوريه شد.
سرلشکر باقري درباره اهداف اين سفر اظهار کرد: در جريان اين سفر درباره مسائل منطقه‌اي مهم از جمله تصميم همه‌پرسي استقلال در اقليم کردستان عراق در اوايل مهر با مقامات ترکيه مذاکراتي داشتيم.
او بيان کرد: در اين ديدار دو طرف ايراني و ترکيه‌اي تأکيد و اعلام کردند که برگزاري اين همه‌پرسي اگر چنانچه اتفاق بيفتد، مبنايي براي آغاز يکسري تنش و درگيري در داخل کشور عراق خواهد بود که تبعات آن دامنگير کشورهاي همجوار خواهد شد.
او با بيان اينکه برگزاري همه‌پرسي استقلال در اقليم کردستان عراق، هم عراق، هم ايران و هم ترکيه را درگير خواهد کرد، گفت: به همين علت مقامات دو کشور تأکيد دارند که چنين کاري امکان‌پذير نيست و نباید صورت بگيرد.
واکنش اقليم کردستان به اظهارات سرلشکر باقري
اظهارات سرلشکر باقري درباره همه‌پرسي استقلال کردستان با واکنش اقليم کردستان همراه بود. به نقل از روزنامه اليوم، سخنگوي رسمي وزارت پيشمرگه اقليم کردستان عراق در واکنش به سخنان سرلشکر محمدحسين باقري در بيانيه‌اي مدعي شد که مسئله حقوق ملت کردستان به آقاي باقري مربوط نمي‌شود و اين کار را دخالت در امور داخلي اقليم کردستان خواند. در اين بيانيه آمده است: خبرگزاري ايراني تسنيم سخنان رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح ايران را منتشر کرده و به نقل از او گفته بود که برگزاري همه‌پرسي امري محال است. سخنگوي وزارت پيشمرگه مدعي شد: برگزاري همه‌پرسي حق طبيعي ملت کردستان است و هيچ‌کس جز ملت کردستان حق ندارد در مورد اين همه‌پرسي سخن بگويد.
توافق مهم درباره سوريه
اما در کنار بحث همه‌پرسي استقلال کردستان، دو کشور در مسئله سوريه هم به توافقاتي رسيده‌اند؛ توافقاتي که ترکيه از آن به‌عنوان همکاري در عمليات منطقه ادلب سوريه خبر داده است و اين همکاري با ناديده‌گرفتن توافق ايران و ترکيه و با همراهي روسيه در مذاکرات صلح آستانه، يکي از مهم‌ترين توافق‌نظرهاي دو کشور در جهت پايان‌دادن به بحران سوريه محسوب مي‌شود. سرلشکر باقري دراين‌باره اظهار کرد: در جريان ديدار با مقامات ترکيه در مورد هماهنگي دو کشور در ايجاد آرامش و امنيت در سوريه در ابعاد مختلف بحث و تأکيد شد که بر مبناي ساز و کاري که در آستانه دنبال مي‌شود و بر‌اساس مذاکرات کارشناسي‌ای که در تهران و آنکارا بين مقامات سياسي و کارشناسان انجام مي‌شود، فرايند صلح سوريه دنبال شود. او افزود: مقامات ترکيه اعلام کردند که کاملا با اين فرايند هماهنگ هستند و اين کار دنبال خواهد شد.
احتمالات يک سفر
حال برخي تحليلگران سفر رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح ايران به ترکيه را آغاز فصل جديدي از روابط دو کشور مي‌دانند. انديشکده استراتفورد آمريکا در گزارشي با اشاره به سفر رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح ايران به ترکيه آن را بي‌سابقه و تاريخي توصيف کرد و گشايش فصلي نوين در مناسبات تهران- آنکارا خواند.
در اين گزارش آمده است که دو کشور ايران و ترکيه که به‌لحاظ تاريخي رقيب ديرينه‌اي هستند اما برخي اختلافات خود را براي تمرکز بر اولويت‌هاي مشترک کنار گذاشته‌اند تا از رهگذر آن، به مديريت جنگ داخلي در سوريه و کاهش روند حرکت کردها به سوي تشکيل يک حکومت خودمختار بزرگ‌تر، دست يابند.
تحولات سوريه اولويت اصلي براي ترکيه و ايران بوده و شرايط موجود براي هر دو کشور براي رسيدن به تفاهم در شمال سوريه با هدف رفع نگراني‌هاي آنان، فراهم است.
اين گزارش مي‌افزايد: ترکيه علاقه‌مند به کاهش قلمروی حاکميت سرزميني کردها در کنار مرزهاي خود با سوريه بوده و اين درحالي است که ايران و نيروهاي وفادار تحت حمايتش بر شکست شورشيان در استان ادلب سوريه متمرکز هستند. به نظر مي‌رسد ايران و ترکيه با همکاري يکديگر مي‌توانند به اهدافشان دست يابند اما با اين وجود، همکاري دو کشور مي‌تواند بر مناسبات غير‌طبيعي ميان واشنگتن و اين دو کشور اثر منفي گذاشته و سطح آن را تنزل دهد. اين انديشکده آمريکايي در ادامه نقش‌آفريني روسيه در مناسبات تهران- آنکارا را مهم ارزيابي کرد و نوشت: روسيه که اکنون به‌عنوان اصلي‌ترين رقيب واشنگتن براي تأثيرگذاري در خاورميانه و مناطق فراتر از آن، شناخته مي‌شود در گفت‌وگوي‌هاي جاري ميان ايران و ترکيه در موضوع سوريه، مشارکت داشته است و افزون بر آن، وزير امور خارجه روسيه نيز براي پيگيري تحولات استان ادلب سوريه به‌زودي به رايزني با مقامات ترکيه خواهد پرداخت.
اين گزارش در ادامه، چشم‌انداز اتحاد راهبردي ترکيه و ايران در سوريه را «نه چندان طولاني» توصيف کرد و نوشت: تهران و آنکارا مدت مديدي است که در دو طرف درگيري‌ها در سوريه قرار دارند و هرچه رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه به مخالفت خود با دولت سوريه و شخص بشار اسد، رئيس‌جمهوري اين کشور ادامه مي‌دهد، ايران در مقابل، از دولت سوريه حمايت قاطع مي‌کند.
بااين‌حال، پس از سفر سرلشکر باقري به ترکيه، رسانه‌هاي ترکيه از توافق دو کشور براي انجام عمليات در ادلب سوريه خبر دادند. در همين راستا، روزنامه ديلي‌صباح نوشت: انتظار مي‌رود سفر سرلشکر محمد‌حسین باقري، فرمانده ستاد مشترک نيروهاي مسلح ايران به آنکارا و ديدارش با خلوصي آکار، همتاي ترک خود و رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه به حصول نتايجي واقعي و منسجم در ادلب منجر شود.
منابع ديپلماتيک ارشد در آنکارا به ديلي‌صباح گفته‌اند که فرماندهان ايران و ترکيه در ديدار هفته گذشته خود بر سر سازوکاري براي يک منطقه کاهش تنش ديگر در سوريه، در شهر ادلب به توافق دست يافتند که شامل ارتش روسيه نيز مي‌شود. اين ژنرال‌ها در حقيقت به يک درک مشترک براي اين شهر مناقشه‌برانگيز سوري دست پيدا کردند تا آن را به سرعت حل‌وفصل کنند.
بن‌علي ييلدریم، نخست‌وزير ترکيه هم در‌اين‌زمينه اظهار کرد که هدف اصلي، توقف جنگ داخلي در منطقه ادلب و بخش‌هاي جنوبي سوريه است. نخست‌وزير ترکيه در ادامه بدون اينکه احتمال يک حمله زميني مشترک ميان تهران، آنکارا و مسکو در ادلب را رد کند، گفت که حمله عليه سازمان‌هاي تروريستي همواره در دستور کار بوده است.
کردها، عامل همگرايي تهران- آنکارا
اما حوادث منطقه تا چه حد مي‌تواند بر عميق و راهبري‌شدن روابط تهران- آنکارا بينجامد؟ رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل ترکيه در گفت‌وگو با «وقايع‌اتفاقيه» دراين‌باره مي‌گويد: نمي‌توان گفت که سفر سرلشکر باقري به ترکيه به معناي پايان‌يافتن اختلافات دو کشور است. اختلافات ميان ايران و ترکيه عميق‌تر از اين است که به اين راحتي حل شود. بااين‌حال، احتمال توافق جامع ميان دو کشور بر سر کردها وجود دارد.
قهرمانپور ادامه مي‌دهد: آن چيزي که باعث شده تا اين دو کشور بيش از گذشته به هم نزديک‌تر شوند، بحث رفراندوم استقلال کردستان است. هرچه به زمان برگزاري اين رفراندوم نزديک‌تر مي‌شويم، نگراني‌ها بيشتر مي‌شود و طبيعي است که مقامات کشورهاي همسايه با يکديگر ديدارهايي داشته باشند تا در صورت برگزاري رفراندوم واکنش مناسب و هماهنگي را نشان دهند. اصرار اقليم کردستان و شخص مسعود بارزاني، رئيس اين اقليم براي برگزاري همه‌پرسي در کنار مخالفت کشورهاي همسايه و حتي آمريکا، موجب نگراني بيش‌ازپيش همسايگان اين اقليم شده است. کشورهاي ايران، ترکيه و عراق در اين مسئله نگراني خود ابراز کرده‌اند اما سوريه به‌دليل وقوع جنگ داخلي نتوانسته در اين مورد وارد شود. اقليم کردستان حتي پيشنهاد آمريکا مبني‌بر به تعويق‌انداختن همه‌پرسي را نپذيرفت، اين درحالي است که برخي معتقد بودند که اقليم کردستان با چراغ سبز واشنگتن اقدام به برگزاري همه‌پرسي مي‌کند.
اين کارشناس اظهار مي‌کند: آنکارا از مدت‌ها پيش صراحتا مخالفت خود با استقلال کردها را اعلام کرده بود و حتي به‌دليل ارسال اسلحه و حمايت آمريکا از نيروهاي کرد پيشمرگه، يگان‌هاي خلق و نيروهاي «ي‌پ‌گ» روابط آنکارا- واشنگتن سردتر شده است.
تفسير ترکيه اين است که آمريکا در حضور کردها، با ايران و به‌ويژه ترکيه همکاري نمي‌کند. با توجه به سوابقي که آنکارا از واشنگتن داشته، متوجه گزينه آلترناتيو ايران شده است. اگر چنين اتفاقي بيفتد که ايران و ترکيه درباره کردهاي سوريه همکاري کنند، مي‌تواند نشانگر اين باشد که توافق جامعي ميان دو کشور شکل گرفته است؛ به‌اين‌ترتيب که ايران در سوريه با ترکيه همکاري کند و در مقابل ترکيه در عراق با ايران همکاري داشته باشد. احتمال دارد که دو کشور در بسته وسيع‌تر درباره کردها به توافقي رسيده باشند که در اين صورت شاهد تحرکات ديپلماتيک بيشتري در بين مقامات ايران، ترکيه، عراق و حتي سوريه خواهيم بود.
قهرمانپور با اشاره به سابقه روابط ايران و ترکيه مي‌گويد: روابط کشورها تابع منافع ملي آنهاست اما اين امر مانع همکاري آنها نمي‌شود. ايران و ترکيه فعلا در مسئله کردها و جلوگيري از دولت کرد اتفاق‌نظر دارند. زماني که شرايط تغيير کند، طبيعي است که ترکيه هم در سياست‌ها و روابط خود تجديدنظر و آنها را بازتعريف کند.
اينکه ممکن است سياست‌هاي آنکارا در قبال ايران تغيير کند، مانع همکاري دو کشور نمي‌شود؛ البته اين موضوع براي ايران هم صادق است.
اين کارشناس تأکيد کرد: تشکيل دولت مستقل کردي خط قرمز ايران و ترکيه بوده؛ لذا طبيعي است که دو کشور به سمت همکاري بروند.
خبرگزاری تقریب تنها اقدام به انتشار مطلب بالا نموده و نسبت به صحت و سقم آن هیچگونه مسئولیتی را نمی پذیرد
