ابعاد و تأثیرات آزادسازی موصل در گفتگو با رویوران(بخش اول)

در نشست تحلیلی خبرگزاری تقریب با موضوع « ابعاد و تأثیرات آزادسازی موصل»، حسین رویوران کارشناس مسایل غرب آسیا ، به اصلی ترین پرسش ها در باره عملیات آزاد سازی موصل و همچنین در خصوص پیروزی مردم عراق در فروپاشی مرکزیت داعش پاسخ داده است:

مجری: هر یک از نیروهای خارجی و داخلی چه نقشی در عملیات آزاد سازی موصل ایفا کرده و چه سهمی در این عملیات داشته اند؟

رویوران: در واقع باید گفت که عملیات موصل 99درصد داخلی بوده، به دلیل اینکه نیروهای آمریکایی در این عملیات به صورت محدود مشارکت داشتند و اقدامات آن ها حتی در عرصه عملیات نیروی هوایی، به هیچ وجه با عملیات عراق قابل قیاس نبود و بسیار محدود بود.

بعضی ها که به بهانه جنگ با داعش به عراق آمده بودند مثل ترکیه، حتی به اندازه سر سوزن در عملیات مشارکت نکردند و این نشان می دهد که داعش، تنها یک بهانه جهت حضور آن ها در عراق بوده است و لذا باید گفت نیروهای خارجی در آزادسازی موصل نقش بسیار محدودی داشتند.

اما در بعد داخلی خیلی جالب است بدانیم: پلیس فدرال، نیروهای ضد شورش، حشدالشعبی و پیشمرگه های کُرد، مهمترین پایه های نیروی مسلحی بودند که موصل را آزاد کرد. مناطق پیرامونی وسیع از شمال به پیشمرگه های کُرد و از جنوب و غرب به حشد الشعبی واگذار شده بود.

اما در جنگ داخل شهر، دو نیرو بیشتر نبودند و آن همین نیروهای ضد شورش و نیروهای پلیس فدرال، که این دو نیرو نشان دادند از توان بسیار بالای جنگی برخوردار هستند؛ حضور ارتش عمدتاً هوایی بود، به صورت هوانیروز بود، ولی در عرصه زمینی براساس نگاه فرمانده کل عراق آقای حیدر العبادی، واحدهای ارتش وارد عملیات نشدند.

در این عملیات پاکسازی، خیلی دقیق صورت گرفت، یعنی مستقیم به سمت شرق نرفتند، بلکه شهر موصل تا فاصله 70 تا 80 کیلومتر تا مرز را، روستا به روستا پاکسازی کردند و این نشان می دهد که پاکسازی جدّی بوده و یک پاکسازی موضعی نبوده، بلکه استانی بوده.

تقسیم کار بین این نیروها، هماهنگی آن ها و حضور نیروی هوایی برای پشتیبانی، بسیار مهم بوده، چراکه این نیروها برای اولین بار در یک عملیات هماهنگ با یکدیگر و براساس یک ستاد مشترک این کار را انجام دادند قبلا به طور جداگانه انجام داده بودند، ولی در موصل کنار هم انجام دادند و این انسجام نیروهای مسلح عراق را تا حد زیادی بالا برده است.

البته یک نکته بسیار مهمی که نباید نادیده گرفته شود، حضور ایران است، حشدالشعبی به عنوان یک نیرو تحت آموزش ایران بود، تسلیحاتش از طرف ایران بود و در ستاد عملیات مستشاران ایرانی، حضور جدّی داشتند، به همین دلیل نقش ایران را باید به عنوان یک نقش خودی محسوب کرد و نه نقش بیگانه که قطعاً حشدالشعبی که مهمترین نیروی عملیات در آزادسازی موصل بود، بدون کمک ایران توان چنین کار بزرگی را شاید نداشت، ولی ایران با تمام توان از لحاظ تسلیحاتی، آموزشی، ستادی، برنامه ریزی در کنار آن ها بوده است.


مردم منطقه اعم از کرد و عرب، چگونه سهمی را در این عملیات به عهده داشتند؟

در مورد این عملیات و در این باره باید گفت که در یک جاهایی دستاورد هست و در یک جاهایی هم متأسفانه چالش است. کُردها وارد یک سری از مناطق عملیاتی شدند، یک سری از مناطق را هم آزاد کردند از جمله: شهر «سنجار» و «بشیقه» . اما اولین بحث بعد از آزادسازی موصل یعنی پایان جنگ با داعش، بحث عقب نشینی کُردها به اقلیم کردستان مطرح است که خودش یک چالش هست.

کُرد ها، اظهارت ضد و نقیضی را در این باره مطرح کردند، مسعود بارزانی گفت: هرجا را که ما آزاد کردیم، از آن عقب نشینی نمی کنیم، ولی بعد تحت فشار گفت که: این موضوع در گرو گفتگوهای اقلیم کردستان و دولت مرکزی است و تصمیماتی در این خصوص گرفته خواهد شد.

اما شاخص ها، شاخص های خوبی نیست؛ به دلیل این که، در کرکوک که برای پیشگیری از حضور داعش رفتند، علیرغم اعتراض پارلمان فدرال، پرچم کردستان را در آنجا بالا بردند و با این که از آن ها خواسته شد، این کار را نکنند، اما همچنان پرچم کردستان در استان کرکوک برافراشته است و این می تواند در آینده مشکل ساز باشد.

اما نیروهای محلی مثل ایزدی ها، مسیحی ها، سنی ها مشارکت خوبی داشتند و نیروهای مرکزی و نیروهای مسلح پشتیبان این ها بودند و حضور این ها در عملیات، عملاً ادغام این ها در نهادهای نظامی را تسهیل کرد و حضور این ها در این نهاد ها و پیوستن آن ها به این نهادها عملاً شاخه هایی از آن نهادها در این شهر پس از پاکسازی ایجاد خواهد کرد.

ولذا یک ضمانت هایی در مورد استمرار این وضع و عدم بازگشت به شرایط قبلی هم وجود دارد؛ مناطقی که ایزدی ها هستند، الان در دست خود همین هاست، مناطق مسیحی ها در دست خودشان است و جالب است که این ها بخشی از حشدالشعبی هستند و در موصل هم الان همه مناطقی که آزاد شده، از طرف گردان هایی مدیریت می شود که بخشی از حشدالشعبی هستند و یا پلیس فدرال هستند که کار را دارند انجام می دهند، به عنوان نیروهای رسمی نظام؛ کسانی که خون دادند برای آزادسازی ، قطعاً در نگهداری شهر به دور از هرگونه رخنه تکفیری ها، توان بالاتری و اعتقاد و ایمان بیشتری دارند.

به جز کوشش برای کاهش خسارات جانی و مالی، کدام موانع سبب به طول انجامیدن این عملیات بوده است؟

در این خصوص باید بدانیم که آمریکایی ها قبل از عملیات تصورشان بر این بود که جنگ آزادسازی موصل ممکن است تا پنج یا ده سال طول بکشد این برمی گشت به ارزیابی این ها از این گروه های مسلح عراق که این ها ضعیف هستند و دوم این که داعش بسیار قوی است و از این لحاظ امکان آزادسازی موصل وجود ندارد.

اما از این طرف آقای حیدر العبادی، سه ماه اعلام کرده بود برای آزادسازی موصل، که یک خوش بینی نسبتاً مفرط بود. می دانید که عملیات تقریبا در دی ماه (95) شروع شد، یعنی شش ماه پیش، و تصور این ها هم بر این بود که تا آغاز بهار، عملیات به اتمام برسد. اما عملیات بیش از شش ماه طول کشید، ولی قطعاً پیش بینی آمریکایی ها بسیار اشتباه بود. همانطور که پیش بینی آقای حیدر العبادی، یک مقدار خوش بینانه بود.

اما عملیات نشان داد که ارتش و نیروهای مسلح عراقی به ویژه حشدالشعبی، از توان عملیاتی بسیار بالایی برخوردار هستند. علیرغم همه این ها که این نیروها در یک وضعیت مهاجم بودند و تکفیری ها در وضعیت مدافع، اما تلفات این ها نسبت به داعش کمتر بود. این نشان از کارآمدی بالا، نشان از برنامه ریزی دقیق، نشان از یک توانمندی است که این ها از آن برخوردار هستند.

آنچه عملیات را بعد از آغاز ، کُند می کرد اول موضوع مردم غیرنظامی بود که داعش از آن ها به عنوان سپر انسانی استفاده می کرد و هرگاه این مردم مظلوم در صدد فرار از دست داعش برمی آمدند، آن ها را به رگبار می بست و در مقاطع مختلف عملیات هم، این مسئله کاملاً دیده شد که خیلی ها به این صورت کشته شدند.

از حدود یک میلیون نفری که در شهر بودند، نیروهای مسلح عراق، تقریبا 98 درصد از این مردم را تخلیه کردند که کار بسیار بزرگی بود، اینکه عملیات نظامی با این وسعت بتواند مردم غیرنظامی را نجات بدهد و از دست داعش رهایی ببخشد، این خودش یک دستاورد بسیار خوبی است. یکی از ملاحظاتی که آمریکایی ها مطرح کردند این بود که عملیات اگر تسریع بشود، قتل عام مردم را به دنبال دارد و اگر کُند باشد مردم باید بمانند و مشکلات را تحمل کنند.

اما شاهد بودیم که علیرغم تسریع عملیات، نیروهای عراقی مردم را نجات دادند و این نشان می دهد که یک توانمندی در این نیروها وجود دارد که آمریکایی ها پیش بینی نمی کردند.

اما علت دیگر کُندی عملیات این بود که گاهی نیروهای آمریکایی مُخل عملیات بودند و چندین بار در تلعقر و موصل، نیروهای حشدالشعبی را بمباران کردند که اشتباه عنوان شد ولی حشدالشعبی به آن ها هشدار داد و بر بی اعتمادی به آمریکایی ها تاکید کرد.