تاریخ انتشار۱۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۸:۳۰
کد مطلب : 257050

اتحاد امت اسلامی؛اصل بنیادین در مبانی وحدت بخش قرآن کریم

ضرورت اتّحاد و وحدت در میان مسلمانان بر مبنای گزاره های وحدت آفرین کلام وحی، امری اساسی در جهان اسلام است و نیز افتراق جوامع اسلامی جزو قبیح ترین کارها بر اساس آموزه های قرآن و سنّت می باشد، زیرا اسلام و تعلیمات قرآن و عترت به همۀ مسلمانان درس وحدت و تقریب و یکپارچگی و الفت و محبّت می دهد،وانها را به انحاء مختلف از تفرقه و اختلاف بر حذر می دارد .
اتحاد امت اسلامی؛اصل بنیادین در مبانی وحدت بخش قرآن کریم
ضرورت وحدت در میان مسلمانان و نیز اجتناب از اختلاف و تفرقه برای دست یابی به رشد و تعالی همۀ امتهای اسلامی بر هیچ کس پوشیده نیست. زیرا سعادت ملتهای آزاده و مسلمان، در گرو وحدت و تقریب میان آنها می باشد ، همچنين تفرقه و اختلاف منشأ شقاوت ملت هاي اسلامي است که یقیناً مهمترین هدف استکبار نیز ایجاد تفرقه و اختلاف برای سیطره بر جوامع اسلامی می باشد لذا هوشیاری آحاد جامعه اسلامی و رفع موانع اختلاف و تفرقه امری ضروری است.
قرآن کریم در بیش از پنجاه آیه مسألۀ وحدت و رفتارهای موثر در ایجاد و تقویت اتحاد و انسجام اسلامی مسلمانان را نشان داده است، از جملۀ این آموزه های وحدت آفرین را  می توان به تکیه برعناصر مشترک دینی، وحدت درونی و باطنی، گفتگوی احسن با دیگر مذاهب اسلامی؛ تمسّک به حبل الله، وحدت و تعامل میان ادیان و دیگر موارد اشاره کرد و تأثیر این رفتارهای وحدت آفرین را در تحقق تقریب مذاهب اسلامی به منصۀ ظهور نشاند.
از ديدگاه قرآن کریم اتحاد، پيوند، همدلي و انسجام با يكديگر از جايگاه ويژه اي برخوردار است. خداوند متعال در قرآن كريم انسجام و اتحاد را موجب اعتلا  و تفرقه را باعث انحطاط مي داند. لذا در تعالیم قرآن کریم وحدت اسلامی یکی از مهمترین واجبات است ،خداوند متعال در قرآن آنجا كه مي فرمايد: «و اعتصَموا بِحَبل الله جَميعاً ولاتَفرّقوا همگي به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد».[1]مسلمانان را به وحدت فراخوانده و از تفرقه نهي كرده است.
در اين آيه الفت و برادري بين مسلمانان امري مطلوب و از الطاف الهي دانسته شده است، اما تفرقه و دشمني گناهي است كه مسلمانان نبايد مرتكب آن شوند ( ولا تفرقوا[2]) و هم چنین مفهوم آیۀ مورد نظر برادری همۀ مسلمانان با یکدیگر و صراحت آیه بر معنای فوق الذّکر غیر قابل انکار است و این پیوند میان مسلمانان خود بیانگر عنایت خاص الهی می باشد. لذا دعوت مسلمانان به اتحاد و اُخوّت در آيات متعددي مورد تأكيد قرار گرفته است.
قرآن کریم همه مسلمانها را برادر هم می داند و می فرماید:«انّما المؤمنون اخوة:در حقيقت،مؤمنان با يكديگر برادرند»[3] آیه فوق الذکر مسلمانان را در کنار هم و به صورت برادر ایمانی هم به تصویر می کشد و آنها را شامل یک امت واحدۀ اسلامی می داند و تاکید می کند:« انّ هذه امّة واحدة و انا ربّكم فاعبدون:و اين امّت شما امّتي يگانه و يكپارچه است. و من پروردگار شمايم،پس مرا بپرستيد»[4]بنابراین همۀ مسلمانان  با تمسک بر ایمان به خدای یکتا ونیز دریافت پیام وحی مبنی بر برادری بین همۀ مسلمانان باید قدردان این نعمت الهی باشند و با هم نزاع نکنند:«ولا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحكم:و با يكديگر نزاع و كشمكش نكنيد كه سست مي شويد و قدرت ( و شوكت ) شما از بين مي رود»[5].لذا قدردانی و پاسداشت این نعمت الهی جزو مسئولیتهای مهم و حیاتی همۀ مسلمانان است و نیز تفرقه گرائی و ایجاد اختلاف و کینه توزی بین مسلمانان می تواند نتیجه کفران این نعمت عظیم باشد:«ولا تكونوا كالّذين تفرّقوا واختلفوا من بعد ما جاءهم البيّنات و اولئك لهم عذاب عظيم: مانند كساني نباشيد كه پس از آنكه آيات روشن به سويشان آمد اختلاف كردند و راه تفرقه در پيش گرفتند و دسته دسته شدند. و آنان عذاب عظيم خواهند داشت.»[6].
تعالیم قرآن کریم برای همۀ مسلمانان داراری سندیت و  حجیت و اعتبار می باشد از این رو بیان رفتارهای وحدت آفرین در قرآن کریم و تعابیر مختلف دال بر ضرورت وحدت و اتحاد امت اسلامی  با واژهائی از قبیل «واعتصموا[7]،اصلحوا[8]،رابطوا[9]،تعاونوا[10]،السلّم[11]،اصلاحبينالناس[12]،الّفبينقلوبکم[13]،امّةواحد[14]،اخوّت[15]،موّدت[16]»خود بیانگر اهمیت ویژۀ مقولۀ اتحاد امت اسلامی می باشد در همین راستا مهمترین و کلیدی ترین رفتارهای وحدت آفرین در آموزه های قرآن  را می توان در موارد ذیل  بر شمرد:
اخوت وبرادری
آیین برادری به عنوان گزاره مهم وحدت آفرین برای اتحاد امت اسلامی در قرآن مورد تأیید و مطرح گردید، مراد از وحدت و اخوت اسلامی که در منابع و متون دینی بیان شده آن وحدتی است که بشریت را به سوی خدای واحد و هدف واحد سوق دهد. لذا قرآن با جمله كوتاه‏ «إِنَّمَاالْمُؤْمِنُونَإِخْوَةٌ»، پيروان خود را به لطيف‏ترين مهر و دوستى و زيباترين مساوات راهنمايى كرده است.
بدیهی است مقولۀ استکبار ستیزی و گفتمان حمایت از مظلومان منبعث از  آموزه وحدت بخش اخوت و برادری در قرآن می باشد لذا اگر دشمنان اسلام متعرض امت اسلامی گردند ضرورت مواجهه و مقابله امت اسلامی با دشمنان اسلام  بیش از پیش عیان می گردد، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود:«هم يد على من سواهم؛ مسلمانان مشت واحدى هستند بر مغز بيگانه»[17].هم چنین رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: «مسلمانان مانند يكپيكرند، اگر عضوى را دردى به هم رسد، اعضاى ديگر اشتراك مساعى كنند تا درد از عضو دردمند برطرف شود»[18]. لذا اتحاد امت اسلامی منبعث از آموزه های قرآن کریم و سیرۀ نبوی است و مسلمانان همچون دست های یک پیکر تجلی بخش اسلام ونیز فرزندان یک پدر یعنی پیامبر اکرم(ص)می باشند.
ارزش های اسلامی مولفه ای کلیدی برای وحدت اسلامی
از مباحث مهمی که در موضوع وحدت اسلامی مطرح است، وجود مولّفه های مکتبی و دینی عنوان مقوم وحدت گرائی در امت اسلامی است لذا از منظر قرآن کریم تنها معیار برای اتحاد امت اسلامی درارا بودن مولفه های ارزشی اسلام در میان مسلمانان می باشد از این رو رابطه ملی، زبانی، نژادی و حتی نه رابطه پدرـفرزندی نمی تواند مقومی کامل برای   ارتباط و تعامل میان جوامع اسلامی باشد.
قرآن کریم، شکل گیری وحدت اسلامی را بر مبنای رابطه دینی مسلمانان و ارزش های اسلامی در جوامع اسلامی ذکر می کند زیرا وحدت بر مبنای مولّفه های اسلام اهمیت و جایگاه والای ارزش های اسلامی را مورد تأکید قرار خواهد داد که جان مایۀ ارزش های اسلامی را می توان در تقوای الهی منحصر ساخت : «یا ایها الناس انّا خلقناکم منذکر وانثیو جعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا...» [19]ای مردم! همانا شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را شعبه شعبه و گروه گروه قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (و در روابط اجتماعی و رعایت حقوق همدیگر دچار مشکل نشوید) اینکه انسان از این گروه باشد یا از آن گروه ازا ین ملت باشد یا از آن ملت نشانه برتری نیست. «انّ اکرمکم عندالله اتقیکم»[20]همانا گرامیترین شما نزد خدا باتقواترین شما است.
وحدت میان ادیان؛ در پرتوآموزه های وحدت بخش قرآن
باید اذعان نمود نشر افکار مثبت والای انسانی مورد اهتمام همه ادیان می باشد زیرا انبیا و ادیان و شرایع آنها کثرت و تعدد و چند گانگی ندارند. خدا یکی است. دین خدا هم یکی است. پیامبران همگی مبعوث از جانب همان خدای واحد هستند و هرکسی جز این بگوید،راهش غیر راه انبیاء است؛ بلکه راهش راه شیطان است.
با نگاهی گذرا به ادیان الهی و تنوع و تکثر موجود در بین آنها در می یابیم که همه این ادیان در طول یک مسیر قرار دارند و جز یگانگی خدا، چیز دیگری را فریاد نمی زنند زیرا جوهرۀ ادیان الهی است و وحدانیت محور است، لذا روح ادیان با انحصار گرایی در تضاد می باشد و قرآن درصدد ايجاد وحدت و اتحاد ميان اديان است و ملاك رستگاري و نجات را در ايمان به خدا، روز جزا و عمل صالح ميداند؛ از این رو از دین آسمانی به عنوان اسلام یاد می کند و همه یپیروان شرایع آسمانی را به اتحاد در محور توحید می خواند، فلذا دین را تنها اسلام معرفی کرده که به معنای تسلیم در برابر بیگانه هستی است ومی فرماید: «إِنَّالِّدینَعِندَاللهِالإسلامُ»[21].
در تحلیل قرآنی همه شرایع بر اصول سه گانه توحید، نبوت و معاد بنیاد نهاده شده اند و همه پیامبران الهی مردمان را به این سه اصل می خوانده اند. بنابراین تفاوتی در اصول شرایع وجود ندارد و آنچه موجبات اختلاف میان شرایع شده است اصول جزئی و فرعی است که به سبب مقتضیات زمانی و مکانی پدید آمده است و خداوند شریعتها را برای راهنمایی افراد انسانی با توجه به اوضاع زمانی وعصری فرستاده است تا آنرا روش زندگی خود قرار دهند و به کمال رسند.
با توجه به اشتراک و یگانگی اسلام در همه شرایع و پذیرش اصول سیاسی اسلام ازسوی همگان، رویکرد وحدت آفرین قرآن مبنی بر  دعوت همه اهل کتاب و شرایع آسمانی به اتحاد امری بدیهی است لذا خداوند متعال از آنان می خواهد تا در سایه سخن وعقیده مشترک با مسلمانان گرد آیند و متحد گردند. «قُل یَا اَهل َالکِتاب ِتَعَاوَنُوا إِلَی کَلَمَةٍ سَواء بَینَنَا و َبَینَکُم أَلاَّ نَعبُدَ إلَّا اللهَوَ لاَنُشرِکَ بِهِ شَیئاً»[22]: بگو ای اهل کتاب بیایید تا در کلمه یگانه ای که میان ما و شما مشترک است گرد آییم، اینکه جز خدا را عبادت و پرستش نکنیم و چیزی را با او شریک قرار ندهیم.
در این آیه محورهای اتحاد توحید و دوری از شرک بیان شده است. بنابراین پیروان ادیان آسمانی می توانند تحت این کلمه مورد پذیرش همگان گرد آیند و تحت پرچم توحید حرکت کنند و به یکدیگر یاری رسانند و با همزیستی و دوری از ظلم و ستم از فواید اتحاد بهره مند گردند.
هم چنین در ضرورت اتحاد میان ادیان و اهتمام فراوان آموزه های وحدت بخش قرآن می توان به تأکید این کتاب آسمانی بر وجود اتحاد میان ادیان نه تنها به عنوان تنها راه نجات در دنیا اشاره نمود بلکه با بیان دو شرط دیگر، آن را عاملی برای نجات و رهایی از آتش دوزخ و بهره مندی از بهشت و نعمتهای آن ذکرمی کند.
هم چنین قرآن کریم برای همزیستی با اهل کتاب و شرایع آسمانی و ایجاد اتحاد، راهکارهایی را بیان می دارد که به صورت آموزه های دستوری در شریعت اسلام خودنمایی می کند از جملۀ راهکارها، تقویت همزیستی و همبستگی اجتماعی در میان پیروان شرایع آسمانی، پاک شمردن خوراک و طعام اهل کتاب است که می تواند به عنوان مهمترین عنصر تلقی می شود[23]. چنانکه برای تقویت روابط اجتماعی معامله و داد و ستد با اهل کتاب را مجاز دانسته است[24]و مسلمانان را از مجادله و تندخویی با ایشان پرهیز می دهد[25]. این آموزه ها و آموزه های دیگر قرآنی و نبوی در جهت تقویت اتحاد میان شرایع آسمانی است که به برخی زوایای موجود اشاره گردید.
در خاتمه باید گفت ضرورت رجوع امت اسلامی به اموزه های وحدت آفرین قرآن کریم در حال حاضر بسیار مهم و غیر قابل انکار می باشد،زیرامتأسفانه کشورهای اسلامی امروزه در التهاب و بحران به سر می برند که یقیناًعامل این گونه التهابات و بحرانهای برخی کشورهای اسلامی را باید در دخالت و توطئه های  استکبار جهانی بالأخص امریکا و عوامل آنها مانند القاعده جستجو کرد. ،از سوی دیگر برخی  رسانه های فریب خورده و تندرو ،و نیز رسانه های  غربی و صهیونیستی  به علت دشمنی با اسلام و مسلمین، هر روزه به این اختلافات و کینه توزی ها دامن می زنند و چهرۀ اسلام اصیل را خدشه دار نمودند.لذا ضرورت اتّحاد و وحدت در میان مسلمانان بر مبنای گزاره های وحدت آفرین کلام وحی، امری اساسی در جهان اسلام است و نیز افتراق جوامع اسلامی جزو قبیح ترین کارها بر اساس آموزه های  قرآن و سنّت می باشد، زیرا اسلام و تعلیمات قرآن و عترت به همۀ مسلمانان درس وحدت و تقریب و یکپارچگی و الفت و محبّت می دهد،وانها را به انحاء مختلف از تفرقه و اختلاف بر حذر می دارد .
از این رو  همۀ مسلمانان می توانند با تمسّک به فرامین الهی در کتاب و سنت و با تمسک  به اصول کلّی مشترک در دین مبین اسلام اتّحاد و تقریب را به بهترین نحو نشان دهندتانتیجه این وحدت به  تعامل و همکاری مستمر در جوامع اسلامی منجر گردد.»

. [1] آل عمران / 103.
. [2]همان.
[3]. حجرات:آيه 10.
. [4]انبياء:آيه 92.
[5]. انفال:ايه 46.
. [6]آل عمران:آيه 105.
[7]آلعمران/103.
[8]حجرات/10و9.
[9]انفال/11،آلعمران/200،کهف/14.
[10]مائده/2.
[11]بقره/208.
[12]بقره/224،نساء/114،انفال/1.
[13]انفال/63،توبه/60،قريش2و1،آلعمران/103.
[14]انبياء/92،مؤمنون/52،آلعمران/73،حجرات/10.
[15]احزاب/5،حجر/47،توبه/11،شوري/23.
 
[16]همان.
[17]الکافی، ج1، ص 404٫.
[18]فيضالقدير، ج 5، ص 514.
[19]حجرات/13.
[20]همان.
[21]آلعمران/19.
[22]آلعمران/ 64.
 
[23]مائده/ 5.
[24]ممتحنه/ 8.
[25]عنکبوت/ 46.

نوشتاری از حجت الاسلام مختاری
https://taghribnews.com/vdcgnu9xzak9nz4.rpra.html
مرجع : شفقنا
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی