انتفاضه سوم، ابعاد و موضع گیریها ( بخش دوم و پایانی )

آیا می توان دور جدید مبارزات ضدصهیونیستی را مرحله دیگری از انتفاضه دانست وآن را انتفاضه سوم نامید؟ گروه های مقاومت فلسطینی و تشکیلات خودگردان دراین مرحله ازکدام موضع پیروی می کنند؟ انتفاضه سوم و حرکت های وحدت طلبانه درجهان اسلام چه تاثیر متقابلی بر یکدیگر دارند؟ این سوالات بخشی از مجموعه سوالاتی هستند که دوتن ازکاشناسان، آقایان: حاجیان کارشناس مسائل غرب آسیا و قنادباشی کارشناس مسائل آفریقا و غرب آسیا هفته گذشته در نشست تحلیلی خبرگزاری تقریب به آن پاسخ دادند. آنچه در ذیل می خوانید بخش دوم و پایانی پرسش و پاسخی است که همزمان با گسترش دامنه مبارزات ضد صهیونیستی درکرانه باختری و درآستانه برگزاری کنفرانس وحدت اسلامی، در این نشست تحلیلی مطرح شد:

مجری نشست: از دیدگاه شما هرکدام از گروه ها و سازمان های فلسطینی ( به ویژه حماس، جهاداسلامی ، فتح ، تشکیلات خودگردان ) چه نقشی در انتفاضه سوم ایفا می کنند و چه سهمی از این مبارزه را به عهده دارند؟ با عنایت به این که، در خصوص گسترش دامنه مبارزات ضد صهیونیستی در کرانه باختری و تعمیق آن، تردید هایی وجود دارد؛ برخی معتقدند مردم این ناحیه ازفلسطین در مقایسه با فلسطینیان ساکن غزه ، سهم کمتری ازمبارزه را به عهده گرفته اند. باتوجه به این امر، تا چه اندازه موضوع گسترش و یا تکرار روحیه مبارزاتی در غزه را، در کرانه باختری نیز جدی می دانید؟
قنادباشی: برای پاسخ به این سوال باید به چند عامل اساسی که موجب پیدایش شرایط متفاوتی در کرانه باختری شده توجه کنیم: نخستین عامل در این باره، دوری شهرها و شهرک های این ناحیه از یکدیگر است. دومین عامل هم از میزان تراکم جمعیتی این ناحیه سرچشمه می گیرد که درمقایسه با تراکم جمعیت در غزه، بسیار کمتر است. طبیعی است که این دوعامل می تواند به صورت عاملی کند کننده، امکان مبارزه از نوع انتفاضه را به شدت کاهش دهند. البته استقرار تشکیلات خودگردان در کرانه باختری و وجود شهرک های صهیونیست نشین در این ناحیه عوامل کند کننده دیگری هستند. با این حال زمانی که به شاخص هایی چون تعداد فلسطینیان زندانی در زندان های اسرائیلی( بخصوص طی دوماه اخیر) توجه کنیم به این نتیجه می رسیم که نه تنها تحرکات ومبارزات ضد صهیونیستی در این کرانه باختری ادامه دارد، بلکه نشانه های آغاز انتفاضه سوم نیز به چشم می خورد. چنانکه بعضی معتقدند که تعداد بسیارزیاد جوانان فلسطینی ساکن کرانه باختری که دوماه اخیر بازداشت شده و اینک در زندان های رژیم صهیونیستی به سر می برند، نشانه روشنی دال بر آغاز انتفاضه سوم است. البته همجواری کرانه باختری با شهر بیت المقدس، نقشی دوگانه در این انتفاضه دارد: از یک سو به علت آسیب پذیری رژیم صهیونیستی در این ناحیه، میزان سرکوب بیش تر است، و لی از سوی دیگر وجود مسجد الاقصی، انگیزه ها را برای مبارزه تقویت می کند.
حاجیان: همانطور که گفته شد، موقعیت جغرافیایی کرانه باختری با نوار غزه متفاوت است. ضمنا در انتفاضه اول و دوم نیروی بازدارنده فلسطینی در اینجا وجود نداشت، امروز ما یک نیروی بازدارنده فلسطینی داریم به نام تشکیلات خودگردان که آشکارا، مانع از برگزاری تظاهرات می شود. البته ترکیب حزبی مردم فلسطین هم در این ماجرا دخیل است که ۴۰ درصد با فتح هستند و ۴۰ درصد با حماس و بقیه گروه های اسلامی هستند؛ ۲۰ درصد بقیه هم با سایر گروه ها و آزاد هستند. بنابراین در فلسطین کاری که اگر یکی از این گروه ها مخالف آن باشد، انجام نمی شود. اگر در موضوعی فتح مشارکت نکند، بقیه نمی توانند بیایند اگر حماس هم مشارکت نکند، بقیه نمی توانند بیایند. در کرانه باختری الان فتح حاضر نیست به میدان بیاید، به این دلیل که نگاه محمود عباس این است که می گوید ما باید فقط از راه مذاکرات برویم و راه مذاکرات هم مبتنی بر این است که اول باید امنیت اسرائیل توسط تشکیلات خودگردان تامین شود. غیر از این قضیه جغرافیای کرانه باختری پراکنده است و این پراکندگی به معنی این است فاصله میان مناطق مسکونی فلسطینیان زیاد است و یا در بین آن ها، شهرک های صهیونیستی احداث شده؛ علاوه بر این، یک جوان مبارز فلسطینی اول از همه، با ایست بازرسی پلیس خودگردان مواجه می شود و بعد با ارتش اسرائیل. اسرائیلی ها جوری در اینجا پراکندگی ایجاد کرده اند که عملا کرانه باختری تبدیل به یک هزار جزیره شده است.
تعداد زندانیان هم که گفته شد نشانه خوبی از وجود موانع در ناحیه است. الان جهاد اسلامی به نسبت حماس کوچکتر است فقط ۱۲۰۰ نفر از کادرهای این جنبش در زندان هستند. ازحماس تعدادی از نمایندگان مجلس در زندان هستند. اولین مانع خود فتح و تشکیلات خودگردان هست و بعد وضعیت جغرافیایی و عدم ارتباط با دنیای خارج. اگر در نوار غزه هنوز ارتباطی از طریق دریا و مصر وجود داشت اینجا متاسفانه هیچ ارتباطی با خارج وجود ندارد. یک طرف اردن است که اصلا فلسفه وجودی کشوری به نام اردن حفظ امنیت اسرائیل است. اگر کسی بخواهد به چند کیلومتری مرز این کشور هم نزدیک شود بازداشت می شود . پلیس اردن اجازه نزدیک شدن افراد غیر مطمئن به چند کیلومتری مرز را هم نمی دهد.

مجری نشست: به این ترتیب از نظر شما ادامه مبارزات کنونی، چگونه امکان پذیر خواهد بود ؟
حاجیان: اگر اسرائیل سیاست اش را عوض نکند، روزی خواهد رسید که حتی فتحی ها هم از نظر خود برمی گردند و مبارزات مسلحانه را شروع می کنند. اینها در محاسبات خود گفتند دنیای اسلام نگاهش معطوف به جاهای دیگر است، در ثانی افکار عمومی غیر اسلامی دنیا، به دلیل این نگاه منفی که از اسلام ایجاد شده، حساسیت کمتری نشان خواهد داد. اما چیزی که در محاسبات آنها نیامده بود، واکنش خود فلسطینی ها بود. فلسطینیها خیلی بیشتر از آنچه انتظار می رفت واکنش نشان دادند و این چیزی است که به عنوان انتفاضه ازآن یاد می شود یکی از دلایلش همین است که هیچ کس توقع این حرکت و این مقاومت را نداشت. این حرکت ها ادامه خواهد داشت و متوقف نخواهد شد. یک نکته بحث مقاومت مسلحانه است و آنچه ایران درخصوص مسلح کردن کرانه باختری گفته، ممکن است برخی ایراد بگیرند این مخالف حقوق بین الملل است اولا از نظر قوانین بین المللی مقابله با اشغالگر از هر طریقی در مناطق اشغالی مجاز هست حتی مسلحانه، اما قانون فعلی و نظام حاکم فعلی چون اراضی ۱۹۴۸ را به عنوان اشغالی نمی پذیرد در آنجا را قبول نمیکند ولی کرانه باختری منطقه اشغالی است یعنی اگر کسی آنجا سلاح به دست بگیرد علیه ارتش اسرائیل بجنگد از نظر قانون بین الملل محکوم نیست منتها مشکلی که وجود دارد تشکیلات خودگردان است. تشکیلات خودگردان خودش را خلع سلاح کرده یعنی با این خیال که اگر امنیت اسرائیل را تضمین کند اسرائیل به خواسته های آنها جواب می دهد. هدف از اینکه تشکیلات خودگردان امنیت اسرائیلی ها را تضمین بکند این بوده که اجازه تشکیل دولت به اینها بدهند، اینها آمده اند از ۱۹۹۳ به بعد که بیش از ۲۰ سال هست این امنیت را تضمین کرده اند در مقابل اسرائیل هیچ اقدامی را صورت نداده است . محمود عباس و دیگران حاضر نیستند این اشتباه خود را جبران کنند. در حالی که اگر عاقل بودند خود را قبل از گرفتن امتیاز خلع سلاح نمی کردند. اسرائیلی ها از ۱۹۴۸ تا کنون به هیچ قانون و اخلاقی پایبند نبوده اند . مگر اینکه فشاری به آنها وارد شود یا از زیانی بترسند.
حضور اسرائیل در لبنان اشغالگری بود ولی اگر نبود

سلاح حزب الله، اسرائلی ها از یک وجب از خاک لبنان هم عقب نشینی نمی کردند. در غزه به این علت که تلفات می دادند بیرون رفتند. الان چه در کرانه باختری چه در قدس و چه در اراضی ۴۸ اگر اسرائیل بخواهد عقب نشینی کند باید یک فشاری بالای سرش باشد. ضمن اینکه این شرایطی که در دنیای اسلام به وجود آمده آنها را جری تر می کند.

مجری نشست: دولت های عربی در سال ۱۹۷۳ نشان دادند که می توانند کاری کنند.
حاجیان: ما یک توقعی از دولت ها داریم یک توقعی از مردم. درست است که افکار عمومی مهم است اما قدرت در دست دولت هاست در جایی که دولت ها اگر وارد بشوند امکانش هست ولی می شود با تهییج و آگاه سازی افکار عمومی مردم به دولت های خود فشار بیاورند. اما در دنیای اسلام امروز در مناطق مختلف درگیری های انحرافی که ایجاد کرده اند مثل داعش بحث سوریه بحث عراق در شمال آفریقا یک بخشی از انرژی دنیای اسلام را به خود جذب کرده.
ما باید دید بلند تری داشته باشیم. اگرچه بخشی از انرژی های دنیای اسلام وقف درگیری های فرعی شده ولی این درگیری ها بالاخره پایان پیدا خواهد کرد. امروز هم فلسطین از افکارعمومی جهان اسلام پاک نشده تنها مقداری تحت الشعاع قرار گرفته. هیچ مسلمانی نمی تواندرضایت به این بدهد که یکی از مقدس ترین مکان های مسلمانان زیر سیطره اسرائیل قرار گرفته و نابود شود. بدیهی است که اگر اسرائیل موفق شود مسجد الاقصی را نابود کند مطمئن باشید کوچکترین تردیدی در دست اندازی به بقیه اماکن اسلامی مثل مدینه و مکه هم نمی کند.

مجری نشست: به چه علت در مقطع زمانی کنونی، اقدامات اهانت آمیز صهیونیست ها علیه مسجد الاقصی، افزایش یافته است؟ به نظر شما سهم دولت نتانیاهو در این اقدامات توهین آمیز چقدر است و با کدام اهداف اینگونه رویدادها به وقوع می پیوندد؟
حاجیان: نتانیاهو و حزب لیکود کاملا نظراتشان روشن است چند سال پیش یک مقاله ای نوشتم در خصوص افزایش گرایش های نژادپرستانه و تندروها در اسرائیل و آنجا پیش بینی کرده بودم که این روند افزایش پیدا می کند. الان بخش کثیری از احزاب صهیونیستی دارای این گرایش هستند. نتانیاهو شخصا این اعتقاد را دارد حتی بعضی از همپیمانان آنها اینها را سرزنش می کنند که چرا بیشتر اجازه نمی دهید این کارها را بکنیم. بعضی از جریانات هستند که مخالف بوده و اعتقاد دارند باید به قطعنامه های بین المللی عمل کرد. چه دولت فلسطین تشکیل بشود چه نشود، هر دو طرف برای اینها خسارت است. رژیم صهیونیستی یک دولتی است که در مجامع بین المللی حضور دارد و باید بعضی مواقع من باب ظاهر سازی هم که شده برخی کارها را انجام دهد. دولت اشغالگر وقتی یک منطقه ای را اشغال می کند موظف است از اماکن مذهبی مناطق تحت اشغال حفاظت کند. نباید به اماکن مقدسه تعرض یا اهانت شود. شهرک نشین های صهیونیست همه اسلحه دارند. چطور کسی که اسلحه دارد با پلیس درگیر شود؟ اینها یک حرکت های خزنده است. می خواهند یواش یواش درگیری هایی راه بیندازند.

مجری نشست: ازدیدگاه شما انتفاضه سوم چه تاثیری بر مناسبات میان حماس، جهاد و تشکیلات خودگردان می گذارد و در روند همگرایی یا واگرایی میان این دو چه تغییراتی ایجاد می کند ؟
جاجیان: واقعیت این است که از نظر ایدئولوژی جنبش فتح و حماس و کل جریان اسلام گرایی در یک تضاد اساسی قرار دارند. موضوع قدرت هم در میان است. اینها دوست دارند هر کدام قدرت را در دست بگیرند. یک بخش دیگر هم بر می گردد به ادوات و ابزاری که به کار می گیرند این می گوید من با سلاح پیش می روم، دیگری می گوید با مذاکره. این دو تا معمولا در زمانی که روابط بین تشکیلات خودگردان و اسرائیلی ها خوب می شود رابطه این دو با هم تیره می شود و بالعکس. اگر در این مرحله با توجه به اینکه ائتلاف اسرائیلی ها هم دارد به هم می خورد، ممکن است تا ۶ ماه آینده این اتفاق بیفتند اگر ائتلاف به هم بخورد و انتخابات جدیدی برگزار شود و احزاب غیر لیکود سر کار بیایند که این احتمال خیلی ضعیف است،اگر جریانی سر کار بیاید که حاضر باشد امتیازاتی به فلسطینی ها بدهد باز رابطه فتح و حماس بد می شود ولی با توجه به اینکه حماس دولت را در اختیار ندارد یک مقدار آزادی عمل بیشتری خواهد داشت. اگر این گشایش بشود بین اسرائیل و تشکیلات خودگردان در آینده دوباره ناچار خواهند بود که انتخابات در فلسطین هم برگزار کنند حالا باید ببینیم در آن شرایط وضعیت چطور است. آیا حماس شرکت خواهد کرد؟ آیا اگر پیروز شوند مانند دفعه قبل عمل خواهند کرد؟ در حال حاضر همکاری و هماهنگی میدانی خیلی زیادی را نباید انتظار داشته باشیم میان فتح و حماس.

مجری نشست: برخی از کارشناسان مسایل منطقه براین اعتقادند که انتفاضه سوم بخش بزرگی از پیامدهای تفرقه افکنانه گروه داعش را خنثی و در جهان اسلام زمینه های وحدت را تقوبت می کند به نظر شما این دیدگاه تا چه اندازه با واقعیات تطابق دارد؟
قنادباشی: درپاسخ به این سوال شما باید عرض کنم این درست است که انتفاضه سوم بخشی از حرکت های تفرقه انگیز داعش را خنثی خواهد کرد و وحدت را در دنیا اسلام تقویت می کند اما باید بدانیم که این معادله یک سویه نیست؛ به این معنی که، وحدت و اتحاد در جهان اسلام هم، نه تنها باعث تقویت زمینه های انتفاضه خواهد شد؛ بلکه رژیم صهیونیستی و دیگر رژیم های معاند را در موقعیت انفعالی و بسیار نامطلوبی قرار خواهد داد. در واقع آن ها نگران تحقق چنین وحدتی هستند، حتی عده ای معتقدند که ازاساس توطئه ایجاد و یا تقویت گروه های تکفیری و داعش، با هدف جلوگیری از اتحادی که در جهان اسلام در حال شکل گیری بود، به اجرا در آمده است .

حاجیان: مسئله اصلی و اساسی جهان اسلام مسئله فلسطین است همان طور که رهبری هم بارها روی این تاکید کردند دلیل آن هم فقط موضوع اشغال سرزمین نیست موضوع فلسطین علاوه بر بحث اشغال سرزمینی یک موضوع اعتقادی هم هست و تقابل بین فکر استکبار غرب و صهیونیسم با جهان اسلام و حرکت های آزادیخواهانه و عدالت طلبانه بخشی از موضوع است. الان ما شاهد اشغال سرزمین هستیم یک سری آواره شده اند حقوقشان ضایع شده است ولی این منحصر به این فقط نیست و یک سری مقدساتی در فلسطین وجود دارد که متعلق به فلسطین نیست شاید به تعبیری بعضی از اندیشمندان این را بیان کرده اند که فلسطین سرزمین وقف است یعنی وقف اسلام شده است. وقف از نظر معنوی نه مادی. این مقدسات متعلق به همه مسلمانان است و موضوعات در فلسطین آنقدر زیاد است که بعید به نظر می رسد به زودی حل شود. ولی دنیای اسلام متاسفانه در خلال چند سال گذشته و قبل از این حرکت هایی که در کشورهای عربی شده بود شاهد بودیم مسئله اول دنیای اسلام بود در افکار عمومی اما با این حرکت هایی که در کشورهای عربی شروع شد خصوصا در سوریه و بعد موضوع داعش بخش زیادی از افکار عمومی منحرف شد ولی من این انحراف را دائمی نمی دانم و فکر می کنم که اگر هر کس به سهم خود تلاشی کند که این به مجرای اصلی اش برگردد می تواند دوباره موتور متحرکه جهان اسلام باشد کما اینکه علیرغم تمامی فشارهایی که به جمهوری اسلامی ایران وارد شد به حزب الله وارد شد تا امروز شعار و سیاست خود را نسبت به فلسطین تغییر نداده اند. ما با اینکه تا امروز کاری خلاف حقوق بین الملل انجام نداده ایم اما این حقوق آنقدر ضعیف است که نمی تواند حداقلی از حقوق مردم فلسطین را به آنها بازگرداند و اگر مردم فلسطین بخواهند به حقوق خود برسند چاره ای ندارند جز اینکه به اسرائیل فشار بیاورند و تجربه نشان داده است که اسرائیل هرگز با بفرما و خواهش می کنم حق کسی را نداده است و طرحی را که ایران در زمینه مسلح کردن کرانه باختری گفته طرح مناسبی است اما معلوم نیست کی شرایط برای اجرا مناسب باشد. کار خلافی هم نیست. خود مردمی که آنجا هستند باید این وظیفه را انجام دهند و ماهم کمکشان خواهیم کرد.