سعیدی گفت: دو سال قبل جمهوری اسلامی در مجمع بورس های بین المللی پیشنهاد تشکیل بورس اسلامی در سطح جهان اسلام را مطرح کرد .

در زمینه فعالیت های کمیته فقهی بورس و ایده تشکیل بورس اسلامی در سطح جهان سلام با دکتر"علی سعیدی" مدیر مرکز مدیریت پژوهش و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار تهران گفتگویی انجام دادیم که در ادامه توجه شما را بدان جلب می کنیم: 

مراحل طراحی و تصویب ابزار های مالی جدید در کمیته فقهی بورس به چه صورت می باشد؟

اولا ابزار هایی در بازار ایران به کار گرفته می شود که مبتنی بر عقود اسلامی باشد مثلا اوراق اجاره مبتنی بر عقد اجاره و اوراق رهنی مبتنی بر عقد خرید دین می باشد بنابر این ما از ابتدا بر اساس مبانی فقهی هرکدام از این عقود، این ابزار ها را طراحی می کنیم البته این ابزار ها در سایر کشور های اسلامی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین مبنای اولیه ما برای طراحی ابزار ها استفاده از عقود اسلامی است بعد از مرحله طراحی این ابزار ها به کمیته فقهی ارائه می شود در این مرحله کمیته فقهی بورس با برگزاری جلسات متعدد به بررسی این ابزار ها می پردازد و ممکن است در برخی از موارد شبهاتی را نیز وارد کند که بعد از رفع شبهات و انجام اصلاحات جدید آن را مورد تأیید قرار می دهد و پس از تأیید این ابزار ها در کمیته فقهی به شورای عالی بورس ارائه می شود بر اساس قانون بازار اوراق بهادار هر ابزار جدید باید به تصویب شورای عالی بورس برسد یعنی هر ابزار مالی جدید باید مورد تأیید شورای عالی بورس قرار گیرد. هم چنین شورای عالی بورس یک مصوبه ای را اعلام کرده است که ابزاری قبل از ارائه به این شورا حتما باید مورد بررسی و به تأیید کمیته فقهی بورس رسیده باشد.


آیا همه ابزارهای مالی مورد بررسی و تأیید کمیته فقهی قرار می گیرد وهمچنین نظارتی بر نحوه اجرای آن نیز از کمیته فقهی صورت می پذیرد؟ 

اکنون مبنایی وجود دارد که همه ابزار های مالی جدید باید در کمیته فقهی بورس مورد بررسی قرار گیرد البته  تمامی اتفاقاتی که در کمیته فقهی بورس صورت می گیرد مبتنی بر فقه امامیه است منتهی در خیلی موارد به دنبال بررسی و تطبیق ابزار هایی هستیم که مورد تأیید کلیه مذاهب باشد و اصولا تلاش کمیته فقهی بورس بیشتر تأکید بر مشترکات فقهی  مذاهب اسلامی در زمینه ابزار های مالی است.

روال کار چنین است که تمام مواردی که در زمینه ابزار های مالی وجود دارد به تصویب کمیته فقهی بورس می رسد یعنی در ابتدا این ابزار در کمیته فقهی تعریف و طراحی می شود در مرحله اجرا نیز کمیته فقهی بر چگونگی اجرای آن نظارت می کند مثلا در مورد قرار دادهای آتی بعد از اینکه بررسی آن در کمیته فقهی بورس صورت گرفت به مرحله اجرا در آمد و حدود سه ماه بعد از اجرای آن کمیته فقهی از نحوه اجرای آن در بورس کالا بازدید به عمل آورد حتی در مرحله اجرا نیز کمیته فقهی نظرات خود را ارائه می کند و تغییرات لازم را اعمال می کند.

اقدامات کمیته فقهی بورس در سطح بین المللی تاکنون چه چیز هایی بوده است؟

نظرات استخراج شده از کمیته فقهی و نظرات انها در باره  ابزار های مالی در یک بولتن بین المللی هر سه ماه در سطح بین الملل و جهان اسلام منتشر می شود . تاکنون دو نشست بین المللی در زمینه بازار سرمایه اسلامی در سال های ۸۷ و ۸۸ برگزار شده است که اکثر شرکت کنندگان از کشور های اسلامی بودند که دست آورد های کمیته فقهی در این نشست ها با شرکت کنندگان مطرح شد هم چنین در این نشست ها با برخی از کمیته های فقهی ، نهاد های آموزشی و نهاد هایی که در زمینه ابزار های مالی اسلامی فعال بودند. جلسات مشترک برگزار نمودیم و همکاری نزدیکی با کشور های اسلامی در بعد فقهی داریم.

ایده تشکیل بورس اسلامی در سطح جهان اسلام در چه مرحله ای قرار دارد؟

دو سال قبل جمهوری اسلامی در مجمع بورس های بین المللی پیشنهاد تشکیل بورس اسلامی در سطح جهان اسلام را مطرح کرد و در این زمینه دو همایش بین المللی نیز با حضور فعال ایران برگزار شد اصولا ایده اولیه تشکیل بورس اسلامی در سطح جهان اسلام از سوی جمهوری اسلامی ایران بوده است اما درباره تشکیل این بورس چندین مسئله از جمله اینکه چقدر کشور های اسلامی از این بورس بین المللی اسلامی استفاده خواهند کرد و تا چه حد موفق خواهد بود و پول رایج در این بورس که معاملات بر اساس آن صورت گیرد چه واحد پولی خواهد بود همچنین مسئله دیگر اقتصادی بودن این بورس است، مطرح است. اما در طی دو سال اخیر روند تشکیل بورس اسلامی به دلیل وقوع بحران اقتصادی در سطح بین المللی و رکود بورس ها به تعویق افتاده است و امید واریم با بهبود اوضاع اقتصادی و شرایط بورس ها دوباره طرح ایجاد بورس اسلامی وارد روند اجرایی خود گردد.

به نظر شما تا چه اندازه بورس ایران به اسلامی بودن نزدیک است؟

بورس سهام اصولا یک فعالیت اسلامی است زیرا در آن بحث مشارکت طرح است پس بنابراین از لحاظ قرار دادی فعالیت بورس اسلامی است اما تنها مسئله اصلی فعالیت شرکت های حاضر در بورس است که آیا این شرکت ها فعالیت حرام انجام می دهند یانه مثلا شرکتی که در تولید مشروبات الکلی فعالیت می کند بالطبع فعالیت آن حرام است و حضور آن در بورس اسلامی ممنوع است. چون نظام ما یک نظام اسلامی است و تمامی فعالیت های شرکت ها و تولیدات آنها اسلامی هستند و شرکت هایی که در بورس ایران حضور دارند مکاسب محرمه انجام نمی دهند لذا بورس ایران اسلامی است.

مصاحبه و تنظیم: محمد عسکری دوست