طرح و برجسته‌سازي اصل اخوت و برادري، مي‌تواند براي انسجام و وحدت مسلمين، بزرگترين روش ترويجي و تشويقي باشد.

اشاره: پیامبراكرم(ص) از آغاز دعوت، به مسئله اخوت دینی عنایت ویژه‌ای داشتند و آن را نهادی مهم در از میان بردن كفر و شرك و ایجاد جامعه اسلامی می‌دانستند؛ به همین جهت پس از هجرت به مدینه منوره، در روز دوازدهم ماه مبارك رمضان سال اول هجری قمری به امر پروردگار متعال، میان هر دو نفر از مهاجر و انصار پیمان برادری منعقد كردند و آن دو را برادران دینی یكدیگر معرفی نمودند. در این زمینه، خبرنگار تقریب گفت‌وگویی را با آخوند عبدالجبار میرآبی، از اساتید حوزه‌های علمیه اهل سنت و رئیس مجمع مشورتی طرح‌های فرهنگی و مذهبی اهل سنت استان گلستان، حول موضوع اخوت و برادری اسلامی ترتیب داده كه شرح آن پیش روست:

س: جایگاه موضوع اخوت و برادری در دین اسلام و نزد پیامبر اكرم(ص) را تبیین بفرمایید و اینكه چرا پیامبر در همان سال نخست هجرت به مدینه، چنین پیمانی را میان مسلمانان منعقد كردند؟

خداوند كریم در قرآن می‌فرماید «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ». در واقع طبق این آیه از سوره حجرات، یكی از بزرگترین سفارشات قرآن برای مسلمانان اخوت و برادری است. آیات متعدد دیگری نیز در این‌باره نازل شده است. اخوت و برادری از سفارشات مهم الهی و قرآنی است. ما می‌توانیم با بهره‌گیری از این سفارش قرآنی به اخوت و برادری، عزت و عظمت مسلمین را هر چه بیشتر بالا ببریم. مؤید این كلام الهی نیز، سفارشات و تأكیدات پیامبر گرامی اسلام(ص) است كه با سیره خود اهمیت و جایگاه اصل اخوت و برادری را به نمایش گذاشته‌اند. رسول مكرم اسلام این مطلب را عملا در بین اصحاب كریم در صدر اسلام اجرا كردند. زمانی كه اخوت و برادری در میان مسلمانان پایه و اساسی نداشت و احكام الهی هنوز نازل نشده بود، بعد از نزول این احكام رسول عملا در بین تمام اصحاب اخوت و برادری را به عنوان یك پیمان بزرگ جاری كردند؛ در این مراسم، اصحاب را با یكدیگر برادر كردند و همه به هم دست دادند. مولا امیر‌المؤمنین حضرت علی(ع) نیز نزد رسول آمدند و گفتند یا رسول‌الله همه اصحاب را با هم برادر كردید، برادر من كیست؟ رسول مكرم اسلام فرمودند كه شما برادر من هستی و من هم برادر شمایم. ما می‌توانیم با كمك گرفتن از این اصل قرآنی و این سیره روشن، وحدت و انسجام اسلامی را تحكیم كنیم تا ضمن آنكه ارزش مسلمانان را بالا می‌بریم، نقشه‌های دشمنان را نیز نقش بر آب كنیم.

س: در روایات مطرح شده كه پیامبر(ص) علاوه بر آغاز ورود به مدینه، در برهه‌های مختلف و به شكل‌های مختلف بحث برادری و اخوت را میان مسلمانان مطرح كرده و آن را به عنوان یك آموزه دینی به مسلمین آموزش داده‌اند. در این زمینه نگاه اهل سنت چیست؟ برخی معتقدند كه روز مباهله و روز غدیر و دیگر موعدها، مصداقی بر موضوع اخوت و برادری نیست؟

پیمان اخوت و برادری در ۱۲ رمضان از طریق رسول مكرم اسلام، یكی از نمونه‌های شاخص در سیره پیامبر اسلام برای ایجاد و تقویت روحیه برادری در مدینه منوره بوده است. ایشان در زمان‌های متعدد این پیمان اخوت را میان مسلمانان جاری كردند و بر آن تأكید داشته‌اند. نظر اصلی اهل سنت این است كه در حجة الوداع، رسول مكرم(ص) دست حضرت علی(ع) را به عنوان یك برادر مهم و باارزش بالا بردند، و گفتند: من كنت مولاه فهذا علی مولاه. این دیدگاه اصلی اهل سنت است.
یا مثلا در روز مباهله، زمانی كه همه تلاش‌های یهودیان نجران علیه رسول اكرم(ص) و همه نقشه‌هایشان نقش بر آب شده بود، گفتند كه بیاییم از نسب و اصل و اولاد با او صحبت كنیم تا كاری كنیم كه رسول‌الله در میان مردم بیگانه جلوه كند. خداوند به پیامبر فرمود: به آنها (مسیحیان نجران) بگو، بیایید ما فرزندان خود را دعوت می‌کنیم شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت می‌نماییم شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت می‌کنیم شما نیز از نفوس خود را، آنگاه مباهله می‌کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار می‌دهیم. پیامبر طبق این آیه شریفه، دست حضرت علی و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین را گرفتند و آنها را نزد یهود نجران آورد. اینها با دیدن این بزرگواران كه اهل بیت هستند پا به فرار گذاشتند. پیامبر در اینجا نیز اخوت و برادری خود را دوباره با علی‌بن ابی‌طالب نشان دادند و بر اصل اخوت تأكید كردند.
البته هر كس درك متفاوتی از موضوعات دارد. ما انسانیم و مفاهیم قرآنی خیلی بالاتر از درك ماست و هر كدام از ما در حد توان خودمان درك می‌كنیم. شاید آنان كه این موضوعات را بحث برادری و اخوت نمی‌دانند، درك دیگری دارند ولی باید بگویم ما اهل سنت چهار دلیل و منبع قاطع داریم كه عبارتند از؛ قرآن، احادیث رسول، اجماع و قیاس. سؤال ما اینجاست كه پس قیاس كجا به درد ما می‌خورد؟ در واقع نكته این است كه بین چهار مذهب اهل سنت نیز اختلافاتی در این زمینه‌ها هست. ما حتی در مسئله خیبر هم می‌بینیم كه حضرت رسول بر اصل برادری و همچنین برادری خود با حضرت علی(ع) تأكید می‌كنند. در ماجرای خیبر، خیلی از اصحاب آمدند كه پرچم خیبر را به دست بگیرند؛ اما رسول فرمودند من امروز پرچم خیبر را به دست مستحق و برادر خودم خواهم داد. این عین كلمه رسول خدا(ص) است كه هم تأكید مجدد ایشان بر موضوع برادری و هم تأكید ایشان بر برادری با حضرت علی(ع) است.

س: ضرورت‌‌های بحث از برادری و اخوت اسلامی در شرایط كنونی جهان اسلام چیست؟

اسلام تأكید دارد كه هر وقت می‌خواهید درباره مسئله‌ای تبلیغ كنید، طرف ترویج و تشویق آن را پیش بگیرید تا در آن راه موفق باشید. طرح و برجسته‌سازی اخوت و برادری می‌تواند برای انسجام و وحدت مسلمین، بزرگترین روش ترویجی و تشویقی باشد. وقتی شما به یك كشور عربی می‌روید، اگر كسی را بخواهید صدا كنید اگر به او بگویید «یا اخی»، خیلی برای او جذاب خواهد بود. در ایران هم وقتی از فردی راهنمایی می‌خواهید اگر او را «ای برادر من»، صدا كنید خیلی برایش جالب است و از عمق جان شما را راهنمایی خواهد كرد. اخوت و برادری، انس و الفت‌ها را بالا می‌برد و ترویج فرهنگ اخوت و برادری، اتحاد و همدلی را در سراسر جهان اسلام ایجاد و تقویت خواهد كرد.