یکی از اهداف آمریکا در حالت انتظار قرار دادن کشور های منطقه با خط لوله ترانس افغان(تاپی) می باشد با این هدف که آنها را از ورود کوتاه مدت به پروژه خط لوله صلح باز دارد.

اخیرا کشورهای قزاقستان، افغانستان، پاکستان و هندوستان توافقنامه اولیه احداث خط لوله ترانس افغان(تاپی) را امضا نمودند در همین رابطه خبرگزاری تقریب با "نوذر شفیعی" کارشناس مسائل شبه قاره به گفتگو پرداخته که در زیر آمده است.

با توجه به اینکه آمریکا تلاش می کند خط لوله ترانس افغان(تاپی) به سر انجام برسد تا بتواند خط لوله صلح را تحت الشعاع قرار دهد، آیا این خط لوله می تواند جایگزین خط لوله صلح شود و آنرا تحت الشعاع قرار دهد؟

سیاست کلی آمریکا گسترش ، تنوع و تعدد خطوط لوله انتقال انرژی است و  بعید است که در پی محدود کردن انرژی باشد با توجه به اینکه در هر منطقه ایی ممکن است بحران هایی به وجود بیاید که جریان انتقال انرژی را با مشکل مواجه بسازد . لذا به نظر می آید آمریکایی ها در پی تعدد و تنوع بخشی به خطوط لوله هستند منتها در مورد ایران قضیه فرق دارد  یعنی آمریکایی ها سعی دارند که خطوط لوله در جهان توسعه و گسترش پیدا کند اما آن خطی که منشأ آن از ایران است و یا از ایران می گذرد باید محدود شود بنابر این از این منظر حتما خط لوله ترانس افغان(تاپی) می تواند یک عامل محدود کننده انرژی برای ایران باشد.

با توجه به ناآرامی های موجود در افغانستان آیا این کشور توانایی تأمین امنیت خط لوله ترانس افغان(تاپی) را دارد؟

دو نکته در بحث انتقال انرژی به خصوص در بحث خط لوله مهم است اول: امنیت خط لوله و دوم: مقرون به صرفه بودن از لحاظ اقتصادی. به هر حال شکی نیست که افغانستان فعلا به لحاظ امنیتی در شرایطی نیست که بتواند محلی برای انتقال خط لوله انرژی و بویژه گاز از آسیای مرکزی به جنوب و جنوب شرق آسیا باشد. در مبحث مقرون به صرفه بودن نیز بهر حال کشیده شدن این خط لوله با هزینه های سنگینی مواجه است چون افغانستان یک کشور کوهستانی است و عبور خط لوله از این مناطق کوهستانی هزینه های بالایی دارد لذا با توجه به این دو مسئله ، حتی اگر طرف های شرکت کننده در این طرح موافقت کرده باشند باز هم این خط لوله با اما و اگر های بسیاری مواجه خواهد بود و در عمل احداث این خط لوله با زحمات و هزینه های سنگینی روبرو می شود ضمن اینکه ممکن است تا کشیده شدن این خط لوله به جنوب آسیا تحولات سیاسی و بین المللی غیر قابل پیش بینی در منطقه  پیش بیاید  که ارزش و اهمیت خط لوله ترانس افغان(تاپی)را کاهش بدهد.

با توجه به اینکه کشور های منطقه نیاز شدیدی به گاز دارند  آیا به نظر می رسد آمریکا با راه انداختن طرح خط لوله ترانس افغان(تاپی) در صدد ایجاد یک جنبه روانی و تبلیغاتی در منطقه است تا این کشور ها به خط لوله صلح ملحق نشوند؟

به هر حال در دنیای سیاست، رقابت و خصومت بین کشور ها ، عوامل و انگیزه های مختلفی در یک تصمیم دخیل هستند. ممکن است یکی از اهداف آمریکا در حالت انتظار قرار دادن کشور های منطقه برای خط لوله ترانس افغان(تاپی) باشد با این هدف که آنها را از ورود کوتاه مدت به پروژه خط لوله صلح باز بدارد.

آیا احتمال دارد کشور های دیگری به غیر از پاکستان و هند به خط لوله صلح بپیوندند ؟ 

جنوب آسیا تحت تأثیر ژئوپلتیک چند خط لوله از جمله خط لوله صلح، خط لوله ترانس افغان(تاپی)، خط لوله میانمار- هند و خط لوله بنگلادش – هند قرار دارد. لذا طبیعی است که اگر یک خط لوله احداث بشود با توجه به مزیت های نسبی که ایجاد می کند سایر کشور ها نیز  به آن بپیوندند و اگر خط لوله صلح به جنوب آسیا برسد برای کشور های این منطق مزیت های بالایی دارد. اول قرار بود خط لوله صلح به سیستان و بلوچستان برود  بعد پاکستان و هند پیشنهاد دادند که این خط لوله به آنجا نیز امتداد داشته باشد و اخیرا چین هم پیشنهاد داده که این خط لوله به آنجا نیز برود .با توجه به مزیت نسبی ایجاد خط لوله ، کشور ها نیز با توجه به نیاز های خود تمایل به کشیده شدن این خط لوله به خاک کشورشان را ابراز می کنند لذا بعید نیست که بنگلادش و چین و در صورت لزوم سایر کشور های جنوب و شرق آسیا تمایل پیدا کنند که به این خط لوله انتقال انرژی بپیوندند زیرا عمدتا آنها بازار مصرف هستند و حوزه دریای خزر و خلیج فارس تولید کننده می باشند.

با توجه به ناامنی در پاکستان و مشکلاتی که این کشور در طی یک سال اخیر با آن مواجه است آیا توانایی تأمین امنیت خط لوله صلح را دارد؟

متأسفانه یکسری چالش های ساختاری خط لوله صلح دارد که این چالش های ساختاری به زودی قابل رفع نیستند. جریان تجزیه طلب در بلوچستان پاکستان، جریان رادیکال افراطی در پاکستان، بی ثباتی و تزلزل در نظام سیاسی پاکستان، تضاد و اصطکاک های بین هند و پاکستان و تأثیر پذیری پاکستان و هند از ایالات متحده آمریکا از جمله چالش هایی هستند که وجود دارند و به راحتی قابل حل نیستند.

پاکستان تا حدودی هم پیمان آمریکا است آیا این مسئله در آینده خط لوله صلح تأثیر گذار خواهد بود؟

الان یکی از فشار هایی که آمریکا به پاکستان و هند وارد می کند این است که هر گونه سرمایه گذاری در ایران مغایر با قانون داماتو و روابط دو جانبه است به این معنی اگر قرار شد با ایران وارد تعامل انرژی بشوند با یکسری محدودیت هایی از سوی آمریکا مواجه خواهند شد لذا آمریکا به عنوان یک قدرت مداخله گر در این پروژه همانند یک عامل بازدارند عمل می کند.

گفتگو و تنظیم:محمد عسکری دوست