"آیت اللّه قاضی طباطبایی از پرچمداران وحدت اسلامی بود و همواره بر وحدت جوامع اسلامی تأکید داشت. در فرصت های مناسب با رفتار حکیمانه برای تحقق بخشیدن هرچه بیشتر به وحدت مسلمانان جهان می کوشید".

اشاره: به مناسبت سالگرد شهادت آيت الله سيد محمد علي قاضي طباطبايي، اولين شهيد محراب، خبرنگار تقريب  با آقاي "سيد جواد مرعشي تبريزي" مدرس حوزه و دانشگاه، امام جماعت مسجد شهيد آيت الله شاه آبادي تهران، مصاحبه اي انجام داده است كه شرح آن در ادامه آمده است:

س:درباره خانواده آيت الله قاضي طباطبايي توضيح دهيد و بگوييد وي از چه خانداني بود؟ 
وي از ذريه حضرت امام حسن مجتبي(ع) و از نسل حسن مثني (ع)، اولاد ابراهيم طباطبا كه تا ۳۴ پشت به امام حسن مي رسد. در زمان خلفاي ابن عباس از خطه عربستان به ايران آمدند و در تهران، اصفهان و خصوصا  آذربايجان ساكن شدند و اكثر اين خاندان از علماي بزرگ و بنامي بودند كه از آن جمله مي توان به "آيت الله بحر العلوم" و "سيد رضي الدين آملي ابن طاووس حسني " و همچنين "شيخ الاسلام امير عبد الغفار طباطبايي"را نام برد.
اين خاندان كه در آذربايجان تركيه و ديگر بلاد اسلام ساكن شده بودند، نسبت به اسلام و مكتب تشيع توجه خاص داشتند و به فقه و فصاحت، تدريس و تدبر مي پرداختند كه سيد محمد علي قاضي طباطبايي از يك همچنين خانداني برخاسته است. وي فرزند آيت الله سيد باقر تبريزي مشهور به ميرزا باقر  است كه يكي از ستارگان درخشان و از علماي عامل و سادات اصيل است. پدر وي به تقوا و اتحاد شهرت داشت و از علماي بسيار بزرگ تبريز به شمار مي رفته است كه " سيد محمد كاظم يزدي" و مرحوم" آيت الله سيد الشريعه اصفهاني "و از شاگردان  وي بوده اند و آيت الله اصطهباناتي در كتاب اعيان الشيعه جلد۳ صفحه ۱۲۳ تاريخ زندگاني اين خاندن را نگاشته است كه كتاب وي به چاپ رسيده و در دست علاقه مندان مي باشد .
وي در سال ۱۳۳۳هجري قمري مطابق با سال ۱۲۹۲هجري شمسي در يك خاندان قهرمان پرور و اصيل تبريز ديده به جهان گشود.
بعد از دوران كودكي در محضر برادران خود "سيد ميرزا اسد الله" و" سيد محمد حسين قاضي "علوم مقدمات و سطوح را فرا گرفت كه در سن ۱۶سالگي يكي از علما و مدرسين تبريز به شمارمي رفته است كه داراي هوش سرشار و ذكاوت بالايي بوده است و همين استعداد وي موجب شده بود كه مورد توجه علما قرار بگيرد.
حكومت رضا شاه پدر وي و سيد محمد علي قاضي را در سال ۱۳۴۷هجري قمري به دنبال قيام مردم تبريز به مدت ۲سال از تبريز به تهران و از آنجا به مشهد تبعيد كردند. چون حكومت پهلوي آنها را ضد حكومت و دين مي دانست و در پي تبعيد اين پدر و پسر به تهران، رژيم منزل آنها را تخريب نمود. 
قاضي طباطبايي  بعد ازمراجعت به تبريز در سن ۲۰سالگي جهت ادمه تحصيل، به قم مسافرت كرد. وي در شهر قم در حوضه علميه با امام خميني (ره) آشنا مي شود و در محضر ايشان كتاب هاي مشهور فلسفي را كه از جمله آنها شرح منظومه سبزواري و دیگری اسفار كه امام تدريس مي نمودند را تلمذ مي كرد. وي در اين مدت ۱۰سالي كه در قم بود درخدمت آقايان" حاج سيد حجت كوه كمره اي " فقه و نزد مرحوم "آيت الله سيد محمد صدر الدين صدر" اصول و "آيت الله العظمي گلپايگاني " ديگر كتاب هاي اصول را آموزش مي بيند.
در سال ۱۳۶۹هجري قمري به نجف مي رود تا تحصيلات خود را در آنجا تكميل نماييد. درآنجا به محضرآقايان "آيت الله العظمي حكيم "، "آيت الله العظمي سیدابوالقاسم خويي "، "حاج سيد عبدالحسين رشتي" و از همه بيشتر از "حاج شيخ محمد كاشف الغطاء " فقه و اصول را درس مي گيرد و در سن ۲۷ سالگی این جوان بلند همت در عنفوان جوانی به درجه اجتهاد مي رسد. هوش سرشار وي به گونه اي بوده است كه زبانزد اهالي حوزه قرار مي گيرد.
وي  در سن ۴۲سالگي به پيشنهاد آقايان و علماي اعلام به آذربايجان برمي گردد كه در اين برهه از زندگي خود به ترويج دين مبين اسلام، احكام، امر به معرف و نهي از منكر و دعوت مردم به وحدت مي پردازد. وقتي كه به تبريز مي آيد مرحوم كاشف الغطاء نامه اي به قاضي طباطبايي مي نويسد و درآن نامه به وي مي گويد:
......اي سيد بزرگوار و اي دانشمند والا مقام ما از حالا مي بنيم كه مردم آذبايجان عموما، اهالي تبريز خصوصا از راهنمايي ها و ارشادات شما بهرمند مي شوند و چه زود است تاثير خدمات ارزنده شما در نصرت حق و از بين بردن فاسد ...... در ياري و كمك به حق بهتر است كه شما مقدم باشيد و به همه حق و حقيقت دين و قرآن را ياري نماييد.
"محمد حسين كاشف الغطاء"

س: شهيد قاضي در بين مردم تبريز به مبارزي عليه رژيم معرفي شده بود آيا از لحاظ جايگاه علمي هم همانگونه معروفيت داشتند؟
درست است كه در بين مردم جايگاه مبارزاتي وي بيشتر نمود داشت ولي ايشان علم فراواني داشت و از مراجع بزرگي كسب اجازه كرده بود، نظرات علمي جالبي داشت و مردم او را به عنوان يك مبارز بيشتر قبول داشتند. يك روز در هفته در مسجدشان منبر مي رفت و سخنراني علمي مي كرد، در منزلش جلسات درس داشت وعلمايي چون آقايان انگجي، بادكوبه اي، اهري، خسروشاهي و ديگر علما حضور داشتند،‌ البته لازم به ذكر است كه آيت الله قاضي انصافا فرد محققي بود و تاليفات فراوان و قابل تقديري را به رشته تحرير در آورده است كه متاسفانه بعضي از آنها هنوز هم به چاپ نرسيده است.

س: مبارزات آيت الله قاضي طباطبايي، از چه زماني آغاز شد؟
دوران زندگي آيت الله شيخ محمد علي قاضي طباطبايي تبريزي را مي توان به سه دوره علم آموزي، تعليم و تربيت و مبارزات وي كه تا مرز شهادت ادامه داشت، تقسيم كرد.
وي از همان دوران كودكي مبارزات خود را آغاز نموده است وي در سال ۱۳۴۲هجري شمسي در سن ۴۲سالگي به مبارزات خود عليه رژيم شدت داد و در اين راه خستگي ناپذير بود. حكومت پهلوي در همان سال وي را از تبريز به تهران منتقل كرده و در زندان قزل حصارمحبوس كردند و به علت سخنراني عليه آمريكا و اسرائيل در سنه ۱۳۴۷ وي را به بافق كرمان تبعيد كردند. حكومت پهلوي وي را درشرايط بسيار بد، در خانه اي چهار متري نگه مي داشتند كه آيت الله مدت زيادي در اين شهر بوده است. در سال ۱۳۴۸هجري شمسي وي را از بافق به زنجان تبعيد مي كنند و در اواخر سال ۱۳۴۸، اوايل ۱۳۴۹به تبريز مراجعت مي كند و من هم هر گاه به تبريز مي رفتم به پيش وي رفته و از محضر وي كسب فيض مي كردم. بعد از واقعه قيام مردم قم درسال ۱۳۵۶ در تبريز در مسجد ميرزا يوسف چهلم اين شهدا را برگزار كردند و از همانجا به بعد مبارزات وي عليه رژيم شدت بيشتري يافت به طوري كه حتي آيت الله خود اعلاميه مي نوشت و تكثير مي كرد. وي عامل وحدت بين علما، بازاريان، مردم و دانشگاهيان تبريزبود.
در همين رابطه، در سال ۱۳۴۴ مرحوم "آيت الله عظمي مرعشي نجفي" نامه اي به من نوشت و آن نامه هنوز در پيش من موجود است، درباره آيت الله قاضي طباطبايي است و ايشان را تحسين نموده، وي را يكي از علماي مجاهد، مبارز و باتقوا معرفي كردند و گفت كه سلام من را خدمت وي برسانيد و اين نشان دهنده اين است كه مراجع به وي ارادت مخصوص و توجه خاصي داشتند.
وي درسال ۱۳۵۶ طي اطلاعيه اي مردم را به بستن بازار و اعتصاب عليه رژيم شاه دعوت نمود كه اين اعلاميه ها نيز موجود است.

س: درباره رابطه امام خميني (ره) با آيت الله سيد قاضي طباطبايي توضيح دهيد؟
قاضی طباطبایی بلافاصله بعداز پیروزی انقلاب از طرف امام خميني (ره) به سمت امام جمعه تبریز منصوب شد و اولین نمازجمعه را در این شهر اقامه كرد. ایشان همچنین کمیته های انقلاب اسلامی آذربایجان شرقی و غربی را تشکیل دادند و نقش زیادی در راه اندازی استانداریها، فرمانداریها و ادارات استان ایفاكرد. مرحوم قاضی همچنین زحمات زیادی برای رسیدگی به محرومان و مستضعفین متحمل شد وي در سال ۱۱/۸/۱۳۵۸ به دست منافقين به شهادت رسيد. مردم آذربايجان كه به شدت از به شهادت رسيدن آيت الله قاضي طباطبايي به خشم آمده بودند، امام در اعلاميه اي به مناسبت شهادت  وي، خشم مردم را آرام كردند. اعلاميه امام به اين شرح است:
 
بسم الله الرحمن الرحيم
انالله و انا اليه راجعون
با کمال تاسف، ضايعه ناگوار شهادت عالم مجاهد حجت الاسلام و المسلمين آقاي حاج سيد محمد علي قاضي طباطبائي رحمت الله عليه را به عموم مسلمانان متعهد و علماي اعلام مجاهد و مردم غيور مجاهد آذربايجان و خصوص بازماندگان اين شهيد سعيد تسليت عرض و از خداوند متعال صبر انقلابي براي مجاهدين راه حق و اسلام خواستارم. ملت عزيز برومند ايران و آذربايجانيان غيرتمند عزيز بايد در اين مصيبت هاي بزرگ که نشانه شکست حتمي دشمنان اسلام و کشور و عجز و ناتواني و خود باختگي آنان است هر چه بيشتر مصمم و در راه هدف اعلاي اسلام و قرآن مجيد بر مجاهدات خود افزوده و از پاي ننشينيد تا احقاق حق مستضعفين از جباران زمان بنمايند. عزيزان من در انقلابي که ابر قدرت ها را به عقب رانده و راه چپاولگري آنان را از کشور بزرگ بسته است، اين ضايعات و ضايعات بالاتر اجتناب ناپذير است. ما بايد از کنار اين وقايع با تصميم و عزم و خونسردي بگذريم و به راه خود که راه جهاد في سبيل الله است، ادامه دهيم. شهادت در راه خداوند، زندگي افتخار آميز، ابدي و چراغ هدايت براي ملت هاست. ملت هاي مسلمان از فداکاري مجاهدين ما در راه استقلال و آزادي و اهداف توسعه اسلام بزرگ الگو بگيرند و با پيوستن به هم سد استعمار و استثمار را بشکنند، به پيش به سوي آزادگي و زندگي انساني بروند. از خداوند متعال عظمت اسلام و مسلمين و رحمت و مغفرت براي شهداي راه حق و شهيد سعيد طباطبائي خواستارم.
والسلام عليکم و رحمت الله و برکاته
روح الله الموسوي الخميني
۱۱ذي حجة الحرام سال ۱۳۹۹ 

فرداي آن روز درهمه جاي تبريز، مردم تمام مغازه ها را تعطيل و پيكر آن شهيد برزگوار را تشيع كردند  و در مقبره خانودگي خود كه در باز تبريز است به خاك سپردند.

س: آيت الله در زمينه تقريب وحت اسلامي چه اقداماتي انجام داده بود؟
آیت اللّه قاضی طباطبایی از پرچمداران وحدت اسلامی بود و همواره بر وحدت جوامع اسلامی تأکید داشت. در فرصت های مناسب با رفتار حکیمانه برای تحقق بخشیدن هرچه بیشتر به وحدت مسلمانان جهان می کوشید. وي در يكي از خاطرات خود اينگونه مي گويد:
یاد دارم در زمانی که از سوریه برگشته، وارد عراق شدم... توقف کردیم که نماز مغرب را ادا کنیم و حرکت نماییم. وضو گرفتم و در صحن خانه وسیعی حصیر انداختم و خواستم مشغول نماز شوم که دیدم عده ای از جوانان اهل تسنّن آمدند و در چند قدمی من ایستادند. فهمیدم که می خواهند بدانند که چطور سجده خواهم کرد. من هم در موقع سجده پیشانی را بر بالای حصیر گذاشتم و سایر رفقا نیز اغلب از من تبعیت کردند. بعد از فراغت از نماز چند نفر از آنها جلو آمده از حقیقت سجده بر تربت کربلا که بعضی از همراهان در نماز گذاشته بودند، سؤال کردند. واقع امر را به آنها بیان کردم. بسیار قانع شدند... و اظهار كردند که به ما جور دیگر تلقین کرده اند.

س: به اعتقاد بعضي ها آيت الله قاضي موج بيدارگري را در آذربايجان به راه انداخت صدمه هايي كه به علت شهادت وي به عنوان يكي از عناصر وحدت بخش به اسلام وارد آمد را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
اين فقط به شهيد آيت الله طباطبايي بر نمي گردد بلكه به شهداي ديگر محراب "آيت الله مدني"، "آيت الله دستغيب"و ديگر شهداي كه به دست منافقين به شهادت رسيدند بر مي گردد.
شهادت آنها به اسلام و انقلاب ضربه جبران ناپذيري وارد كرد و جاي آنها را دشوار بتوان پر كرد. آنها يكي از فقهاي بسيار مؤثر در جامعه بودند و نقش هدايتي آنها را در جامعه كمتر كسي توانست ايفا كند. شهادت سيد علي قاضي نيز مانند ساير بزرگان ديگر صدمه اي به اسلام وارد كرد كه هيچ چيزي جاي آن را پر نكرد. ولي از اين نظر كه تشييع جنازه آنها موجي را ايجاد كرد كه منافقين حساب كار دستشان آمد و اين تكريم و تجليل تشييع جنازه و اراد تها، سبب تثبيت انقلاب و بيشتر برملا شدن ماهيت پليد نفاق شد. بنابراين شهادت ايشان خلئي به وجود آورد ولي رحلت آيت الله قاضي مانند حياتش باعث عظت بخشيدن به اسلام بود.

س: بهترین معیار برای شناسایی و معرفی یک شخصیت علمی، تحقیق در آثار وی است. سابقه طولاني مبارزات شهيد موجب گرديد كه جايگاه علمي ايشان آنگونه كه هست مورد توجه قرار نگيرد. در مورد درجات علمي ايشان براي ما توضيح دهيد؟
آيت الله قاضي طباطبايي از قلم به دستان عالم بود كه تاليفات و آثار متعددي در طول حيات خود خلق كرده است كه بعضي از اين آثار عربي است و هنوز هم به چاپ نرسيده است. از آن جمله مي توان به "الاجتهاد و التقليد "، "الفوائد"،‌"خاندان عبد الوهاب"، "كتاب في علم الكلام"، "فصل الخطاب في تحقيق اهل الكتاب" ، "السعاده في الاهتمام علي الزياره "،" اجوبه الشبهات الواهيه" و حاشيه بر كتاب رسايل و مكاسب شيخ انصاري و بسياري از كتاب هاي ديگر كه به چاپ نرسيده است نام برد.