تاریخ اسلام روز اکمال دین و اتمام حجت الهی را همواره به یاد دارد و واقعه غدیر به عنوان روزی مهم در تقویم اسلامی به عنوان یکی از اعیاد شیعه و روزهای مبارک برای همه مسلمانان به شمار می رود.

غدیر خم نام ناحیه‌ای میان مکه و مدینه است که پیامبر اسلام(ص) در حجةالوداع، علی (ع) را «ولی» پس از خود اعلام کرد. ۱۸ ذی‌الحجه، سالروز این واقعه به عید غدیر خم شهرت دارد. پیامبر اسلام(ص) در بازگشت از آخرین حج خود، همه مسلمانانی که در حج شرکت داشتند را در غدیر خم جمع کرد و در آنجا علی بن ابی‌طالب(ع) را به‌عنوان مولای مومنان از جانب خدا معرفی کرد. 

در همین زمینه، خبرنگار تقریب در سیستان و بلوچستان، با مولوی "عبدالغنی دهانی" یکی از روحانیون اهل سنت استان به گفتگو نشسته است که متن آن در ذیل می آید: 

-جناب مولوی، در آستانه عید غدیر خم قرار داریم. با توجه به اینکه مسلمانان شیعه و اهل سنت هر یک از واقعه غدیر خم برداشت خاصی دارند، لطفا درباره واقعه غدیر خم از دیدگاه اهل سنت توضیح دهید؟ 

-غدیر خم، واقعه ای است که اصل آن را هیچ مورخ مسلمانی اعم از شیعه و اهل سنت انکار نکرده است و اغلب مورخین مسلمان در کتب تاریخی این واقعه را نقل کرده اند اما مذاهب شیعه و اهل سنت هر یک از این واقعه، برداشت خود را دارند که بنده، برداشت اهل سنت را از واقعه غدیر خم به طور خلاصه خدمت شما عرض می کنم. پیامبر اکرم(ص) در آخرین سفر خود که به حجه الوداع نیز مشهور است، سعی داشتند همه آنهایی را که استطاعت مالی و جسمی دارند با خود همراه سازند و به همین دلیل یک اعلان عمومی نیز در تمام شهرها و روستاهایی که مسلمانان سکونت داشتند انجام شد. در همین زمان، رسول اکرم(ص) حضرت علی(ع) و تعدادی از صحابه را همراه ایشان به یمن فرستاد که هم اعلان پیام حج را داشته باشند و هم زکات مال مردم یمن را جمع آوری کنند و قرار بود علی(ع) و همراهانش تا قبل از هشتم ذی الحجه به سمت مکه بازگردند. حضرت علی(ع) به یمن رفتند و جمع آوری صورت گرفت و پیام دعوت مردم به حج نیز رسانده شد. حضرت علی(ع) به تعدادی از صحابه که همراه ایشان آمده بودند مبلغی به عنوان حق الزحمه از زکات جمع آوری شده یمن داد. تعدادی از صحابه بعد از گرفتن حق الزحمه از آن حضرت درخواست کردند تعدادی از شترهای حاصل از زکات را نیز به آنان بدهد تا بارشان را به مکه و مدینه برسانند اما حضرت علی(ع) با این درخواست آنان مخالفت و اعلام کرد که این شترها متعلق به بیت المال مسلمین است و من نمی توانم آن را در اختیار شما قرار دهم. آن افراد نیز به سمت مکه حرکت کردند و علی(ع) نیز به سمت مکه راه افتاد و زمانی که به مکه رسید مشاهده کرد آن افراد بدون اجازه او از شتران بیت المال استفاده کرده اند و از همین رو با ناراحتی، شتران را از آنها باز پس گرفت و همین امر موجب کدورت بین تعدادی از صحابه و علی(ع) شد. این ناراحتی برخی از صحابه از علی(ع) بعد از مدت کوتاهی بین حاضران پیچید تا اینکه به گوش پیامبر خدا(ص) رسید. پیامبر خدا(ص) در این زمان که مراسم حج هم تمام شده بود همه مردم را در محلی به نام خم یا غدیر خم جمع کرد و دستور داد افرادی که رفته اند بازگردند و آنهایی هم که هنوز نرسیده اند صبر کرد تا برسند. پیامبر(ص) در ابتدای سخنان خود فرمود اگر حضرت علی(ع) با تعدادی از صحابه برخورد تندی کرده است تنها به خاطر خدا بوده و این برخورد درست و بر حق بوده است. در ادامه، پیامبر(ص) دست علی(ع) را بالا برد و فرمود "من کنت مولاه فهذا علی مولاه. اللهم وال من والاه و عاد من عاداه." برداشت اهل سنت از این سخنان پیامبر(ص) این است که هر کس پیامبر(ص) را دوست دارد باید علی(ع) را نیز دوست بدارد و هر کس پیامبر(ص) را دشمن دارد باید علی(ع) را نیز دشمن بدارد. پیامبر اکرم(ص) در ادامه دعا فرمود خدایا دوست بدار هر کس او را دوست بدارد و دشمن بدار هر کس را که با او دشمنی بورزد. برداشت اهل سنت از "من کنت مولاه" و کلمه "مولا" همین محبت و دوستی با علی(ع) است. 

-طبق فرمایش شما، اصل واقعه غدیر خم امری اتفاقی بین شیعه و اهل سنت است و تنها در تفسیر معنای لفظ "مولا" اختلاف برداشت موجود است؟ 

-بله. اهل سنت معتقد است این اظهار پیامبر خدا(ص) بر جایگاه رفیع علی(ع) بین صحابه که همچون خورشید به وضوح می درخشید بیش از پیش افزود و بر اساس آن، هیچ کس نباید با علی(ع) دشمنی داشته باشد. بعد از این ماجرا عده ای از صحابه بزرگوار و حتی خلفای اول و دوم، ابوبکر صدیق و عمر فاروق(رض) نیز به حضرت علی(ع) تبریک گفتند و اظهار داشتند "ای علی(ع)، خوشا به سعادتت که امروز تو مولای همه مومنان شدی" و منظور آنان از مولا همان محبت و مودت و دوستی بود. 

البته برادران اهل تشیع نیز از واقعه غدیر خم برداشت دیگری مبنی بر اعلان ولایت و امامت علی(ع) را دارند که این برداشت برادران مسلمان شیعه نیز برای ما قابل احترام است. 

-جناب مولوی، برخی تصور می کنند اهل سنت نسبت به علی(ع) بی تفاوت هستند. نظر شما به عنوان یک عالم اهل سنت چیست؟ لطفا درباره جایگاه علی(ع) بین اهل سنت توضیح دهید؟ 

-جایگاه حضرت علی(ع) در میان اهل سنت با زبان و قلم ما قابل گفتن و توصیف نیست اما این حقیر سعی می کنم در حد توان به گوشه ای از شایستگی های آن بزرگوار از دید اهل سنت اشاره کنم. حضرت علی(ع) داماد سیدالمرسلین حضرت ختمی مرتبت(ص)، همسر فاطمه(س)، سرور زنان اهل بهشت و پدر حسن و حسین(ع)، سرور جوانان اهل بهشت می باشد. نگاهی گذرا به دوران کودکی و طفولیت آن حضرت نیز بیانگر حد بالای درایت و فهم آن بزرگوار در همان سنین کودکی است. در تاریخ نقل است در ابتدای رسالت رسول اکرم (ص) روزی حضرت علی(ص) وارد منزل پیامبر(ص) شد و مشاهده کرد پیامبر اکرم(ص) همراه با حضرت خدیجه(س) در حال نماز خواندن و عبادت هستند. زمانی که رسول خدا(ص) حضرت علی(ع) را به پرستش و عبادت خدا فراخواند و حتی به ایشان فرمود اگر می خواهی ابتدا با پدرت ابوطالب مشورت کن، حضرت علی(ص) در پاسخی زیبا که نشانگر میزان فهم بالای ایشان بود فرمود مگر خداوند در به دنیا آوردن من با پدر و مادرم مشورت کرد که من در پرستش او با آنها مشورت کنم و در نهایت دعوت پیامبر خدا(ص) را در همان سنین کودکی لبیک گفت و جزو نخستین مسلمانان و همراهان خدا و رسول قرار گرفت. 

حضرت علی(ع) در همه زمینه ها، بین صحابه رسول خدا(ص) به عنوان اسوه ای کامل محسوب می شوند. در شجاعت، سخاوت، علم و عدالت و صبر و تحمل و جوانمردی، ایشان الگویی کامل به شمار می روند. در باب علم، این جمله پیامبر(ص) به یادم می آید که فرمودند "انا مدینه العلم و علی بابها." با بررسی سیره خلفای سه گانه می بینیم که در اغلب زمینه ها با حضرت علی(ع) مشورت می کردند. در قضاوت ، جهاد و در همه کارهای سیاسی از ایشان بهره می گرفتند و حتی عمر(رض) خلیفه دوم مسلمین می گوید "لولا علی لهلک عمر" اگر علی(ع) نبود عمر نابود و هلاک می شد. یعنی قضاوت اشتباه می کرد. اینها مشخص می کند که حضرت علی(ع) از لحاظ علم، جایگاه رفیعی بین صحابه رسول خدا داشتند. از لحاظ شجاعت که دیگر جایی برای صحبت نیست و شجاعت ایشان بر هیچ کس پوشیده نمانده است. در نبرد با عمر بن عبدود، زمانی که علی(ع) او را بر زمین می زند، می فرماید "انا الذی سمتنی امی حیدرا" من آن کسی هستم که مادرم مرا حیدر و شجاع نامید. در جریان فتح خیبر، هنگامی که پیامبر خدا(ص) فرمود "فردا پرچم اسلام را به دست کسی می دهم که خدا و رسول(ص) او را دوست دارند و او نیز خدا و رسول(ص) را دوست دارد و او عزیزترین فرد نزد خدا و رسول(ص) است." همه صحابه بزرگوار پیامبر خدا(ص) حتی خلیفه اول و دوم مسلمین تصور می کردند رسول خدا(ص) فردا پرچم را به دست آنان خواهد داد اما پیامبر اکرم(ص) پرچم را به علی(ع) داد و در نتیجه فتح نصیب مسلمین شد. 

در زمینه سخاوت آن حضرت، آیه ای در قرآن داریم با این مضمون که "یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا" که اشاره به جریان سه روز متوالی روزه گرفتن حضرت علی و فاطمه(ع) دارد که در این سه روز هر بار موقع افطار، طعام خود را با سخاوت تمام، به مسکین و یتیم و اسیری دادند. 

در جریان مباهله که مسیحیان نجران، پیامبر خدا(ص) را دعوت به مباهله کردند، حضرت رسول(ص) علی(ع) را به عنوان نفس و جان خویش همراه خود بردند که این نشانگر جایگاه والای آن حضرت می باشد. اهل سنت تا این حد نسبت به جایگاه حضرت علی(ع) اعتراف و اذعان دارند و کتابهای حدیث اهل سنت همچون صحیح بخاری و مسلم و سایر صحاح سته سرشار از ذکر فضایل و مناقب علی(ع) است. 

-شما در بیانات خود به همکاری علی(ع) با خلفای سه گانه اشاره داشتید. به نظرشما این همکاری ایشان با خلفا و سایر صحابه رسول اکرم(ص) برای مسلمانان امروز چه پیامی را در بر دارد؟ 

-بله. اگرچه اختلاف سلیقه بین خلفای سه گانه و علی(ع) در برخی موارد بوده است اما از آنجا که علی(ع) دنبال حفظ اصل اسلام و تقویت وحدت مسلمین بودند و احساس می کردند کنار گذاشتن برخی اختلافات، موجب رشد اسلام و تقویت وحدت مسلمانان خواهد شد، در تمام مدت، با هر سه خلیفه مسلمین، کمال همکاری و همراهی را داشتند و از هر نوع اختلاف پرهیز می کردند. در جریان ارتداد برخی افراد بعد از وفات نبی اکرم(ص) و خودداری آنها از پرداخت زکات به خلیفه اول مسلمین، زمانی که سپاه اسلام برای برخورد با آنها حرکت کرد، حضرت علی(ع) از نخستین افراد همراه با لشکر اسلام بود. در زمانی که خلیفه دوم قصد حضور در میدان نبرد را داشت، حضرت علی(ع) او را از حضور در صحنه جنگ منع کردند و فرمودند اگر تو شرکت کنی و شهید بشوی مسلمانان بدون خلیفه می شوند و بگذار ما به میدان جنگ برویم و خلیفه دوم نیز این پیشنهاد علی(ع) را پذیرفت. در جریان فتنه ای که علیه خلیفه سوم شکل گرفت علی(ع) از ابتدا سعی در خاموش کردن فتنه داشت و حتی تا زمان شهادت خلیفه سوم از دفاع از او دست برنداشت. 

همه اینها به ما درس می دهد که در شرایط امروز که استکبار جهانی در تلاش برای نابودی و ضربه زدن به اصل اسلام است، دست از اختلافات جزیی میان خود برداریم و در مقابل دشمنان قسم خورده اسلام و مسلمانان با وحدت و همدلی در یک سنگر واحد علیه دشمن قرار گیریم. این اختلافات فقهی جزیی بین شیعه و اهل سنت، اصل نیستند بلکه اصل برای همه مسلمانان، اسلام عزیز است که اگر مبنا قرار گیرد این اختلافات نیز فراموش می شود. امیدوارم خداوند به همه ما مسلمانان توفیق دست یافتن به وحدت و همدلی را عنایت فرماید و ما را از شر توطئه های بی شمار دشمنان قسم خورده اسلام مصون بدارد.