گروه مقاومت "تنا": انتخابات ترکیه برگزار شد و اردوغان با دیگر با آراء نسبتا شکننده ۵۲ درصدی به عنوان رئیس‌جمهور این کشور انتخاب شد؛ اردوغان در حالی توانسته برای اولین بار در نظام ریاستی، مدیریت این کشور را بدست بگیرد که مشکلات مختلفی مانند مسائل اقتصادی و امنیتی حکومت او را تهدید می‌کند.
برای بررسی بیشتر اوضاع ترکیه و شرایطی که این کشور در ۵ سال آینده ریاست جمهوری اردوغان خواهد داشت به سراغ افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در آذربایجان رفتیم، در ادامه بخش اول گفت‌وگوی تفصیلی خبرنگار "تنا" با این کارشناس مسائل ترکیه ارائه می‌شود.

ائتلاف با حزب حرکت ملی اردوغان را پیروز انتخابات کرد
"تنا": نتایج انتخابات ترکیه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سلیمانی: نگاه صندوقی به انتخابات نشان می‌دهند که آقای اردوغان ۵۲.۵ درصد رای آورده و پیروز انتخابات است، این قاعده انتخابات است ولی همانطوری که پیش‌بینی می‌شد حزب آقای اردوغان نتوانست اکثریت آرا را بدست بیاورد، هم آقای اردوغان و هم حزب عدالت و توسعه مرهون ائتلاف با حزب حرکت ملی (MHP) است و اگر این ائتلاف صورت نمی‌گرفت احتمال پیروزی او خیلی ضعیف بود یا حداقل انتخابات به دور دوم می‌رفتم و در آنجا هم مشخص نبود چه اتفاقی خواهد افتاد، اردوغان هم بدون این ائتلاف اکثریت مطلق را بدست نمی‌آورد و کار سخت‌تر می‌شد؛ در هرصورت اکنون اردوغان در نظام ریاستی اختیارات بیشتری به عنوان رئیس‌جمهور دارد و این مساله در آینده مقداری به او کمک خواهد کرد. 

ائتلاف افراطی‌های ترکیه با اردوغان
در اینجا باید اشاره کنم برخورد تند دولت اردوغان با پ.ک.ک دلیلی بود که حزب MHP از او حمایت کرد، این حزب روش افراط‌گرایی مشخص خود را دارد و اردوغان و حزبش هم تقریبا از سال ۲۰۱۴ پروسه صلح با پ.ک.ک را کنار گذاشته و روند تنش‌زایی را دنبال کردند که MHP بدنبال آن بود. 

ابزار رسانه‌ای ترکیه در دست اردوغان
فاکتور دیگر در مورد انتخابات ترکیه ابزارهای زیادی است که در دست دولت بود و هرچند انتخابات آزاد و براساس صندوق رای برگزار شد اما با توجه به اینکه دولت اردوغان امکاناتی از نظر رسانه‌ای و تبلیغاتی زیادی در دست داشت موجب شد در جامعه ترکیه این باور ایجاد شود که اگر غیر از اردوغان کسی دیگر پیروز شود ممکن است در ترکیه اتفاقات بدی بیافتد، این ابزار و امکانات را مخالفان نداشتند لذا همین مساله هم به پیروزی اردوغان کمک کرد و به همین دلیل مخالفان با امکانات کمی که داشتتند در مجموع رای خوبی آوردند. 

دو قطبی ایجاد شده در جامعه ترکیه ادامه پیدا خواهد کرد
در شرایطی که حدودا ۴۸ درصد به آقای اردوغان نه گفتند؛ دخالت فاکتورهایی مانند بحث اسلام‌گرایی، لائیسیته، قومیت و مسائل اقتصادی موجب پخش آرا به این شکل شده و جامعه ترکیه دو قطبی شده است و این دو قطبی حالا حالا ادامه پیدا خواهد کرد. 

حزب دموکراتیک خلق پدیده‌ انتخابات
"تنا": وضعیت کردها در انتخابات اخیر چگونه بود؟
سلیمانی: حزب دموکراتیک خلق علی‌رغم اینکه رهبر و برخی از اعضا و نمایندگان پارلمان آن در زندان هستند یکی از پدیده‌های انتخابات بود و توانستند از حدنصاب ده‌درصد بالاتر بروند و به یازده و خورده‌ای درصد رای و حدود ۶-۶۵ نماینده در مجلس برسند. 
حزب حاکم سعی می‌کرد با زندانی کردن اعضا و فشارهایی که به منظور وابسته نشان دادن آنها به پ.ک.ک وارد می‌کرد باعث شود این حزب زیر ده درصد رای بیاورد تا نتواند اصلا نماینده‌ای به مجلس بفرستد که موفق نشد. 
از سوی دیگر باید توجه کرد از منظر فاکتورهای دموکراسی در قرن ۲۱ اساسا اینکه حدنصاب احزاب برای ورود به پارلمان را کسب ۱۰ درصد آرا گذاشته‌اند خیلی جالب نیست، چرا که در اکثر کشورهایی که چنین مدلی از انتخابات را دارند حد نصاب ۵ درصد است، در این شرایط اگر شما ۹.۵ یا ۹.۹ درصد رای بیاورید و نتوانید نماینده به مجلس بفرستید نشان می‌دهد بخشی از مردمی که آرا زیادی داده‌اند در پارلمان نماینده ندارند و اگر نظام ترکیه به دنبال تقویت دموکراسی است باید این مساله را اصلاح کرده، این سقف را پائینتر بیاورد.

ترس از شکست دلیل برگزاری انتخابات زود هنگام
"تنا": چرا انتخابات یک سال زودتر برگزار شد؟
سلیمانی: یکی از فاکتور خیلی مهمی که در این انتخابات به آن توجه نمی‌شود همین مساله برگزاری انتخابات در شرایط اضطراری و یک سال و نیم زودتر از زمان مشخص شده است. انتخابات در حالی در شرایط اضطراری، برگزار شد که شرایط اضطراری را مجلس تصویب کرده بود و اکثریت هم با آقای اردوغان و حزب عدالت و توسعه است که چند بار هم تمدید شده است؛ اینها همه ایرادات انتخابات ترکیه است که اولا نباید در حالت فوق‌العاده برگزار می‌شد و همچنین انتخابات قرار بود یک سال و نیم دیگر برگزار شود اما دلیل اینکه انتخابات زودتر برگزار شد این بود که به نظر می‌رسید اردوغان و استراتژیست‌های حزب عدالت و توسعه به این نتیجه رسیده بودند روند فعلی ترکیه در مسائل داخلی و خارجی به سمتی می‌رود که اگر در نوامبر ۲۰۱۹ که وقت قبلی انتخابات بود، انتخابات برگزار شود ممکن است شکست بخورند و به همین دلیل انتخابات را زودتر و در شرایط فوق‌العاده برگزار کردند. 

اشتباه استراتژیک مرال آکشنر در انتخابات
"تنا": عملکرد حزب جدیدالتاسیس خوب در انتخابات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سلیمانی: هرچند خانم مرال آکشنر موسس حزب خوب (İyi Parti) به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری فقط حدود ۷ درصد رای آورد اما حزبش که فقط شش ماه از تاسیسش می‌گذرد رای خوبی را با سابقه اندک آورد؛ اینکه این حزب توانسته با جدا شدن از حزب MHP توانسته بیش از ۱۰ درصد رای بیاورد و نماینده به مجلس بفرستد یکی از پدیده‌های انتخابات است، ما هیچ حزبی را پیش از این نداشتیم که در ظرف شش ماه بتواند این تعداد نماینده به مجلس بفرستد، البته قطعا خانم مرال آکشنر در مورد اینکه راضی نشد با احزاب دیگر ائتلاف کند یک اشتباه استراتژیک کرد، چون احزاب دیگر مخالف آقای اردوغان مانند حزب جمهوری خلق G.H.P، حزب دموکراتیک خلق‌ها HDP و غیره مایل بودند آقای عبدالله گل رئیس جمهور قبلی ترکیه که کنار گذاشته شده بود و از موسسین حزب عدالت و توسعه است را کاندید کنند که خانم آکشنر راضی نشد و اگر راضی می‌شد ائتلافی قوی ایجاد شود که ممکن بود آقای اردوغان را شکست دهد و آقای عبدالله گل رئیس جمهور شود، منتها خانم آکشنر این اشتباه استراتژیک را انجام داد. 

"تنا": مهمترین مسائل امنیتی در دولت آینده ترکیه چیست؟
سلیمانی: هنوز مسائل امنیتی ترکیه حل و فصل نشده است؛ پروسه صلح با کردها بهترین روشی بود که توسط آقای اردوغان آغاز شده بود و حزب عدالت و توسعه باید آن را ادامه می‌دادند و می‌توانستند این مشکل را حل کنند اما اوضاع مانند قبل شد. 
شیوه‌ برخورد با کودتای نافرجام هم یکی از مسائل مهم در آینده این کشور شد، اینکه یک عده‌ای در کودتا شرکت دارند و ممکن است محاکمه شوند یک مساله است و اینکه حدود ۳۰۰-۴۰۰ هزار نفر فقط به این بهانه که به نام گولن احترام می‌گذارند یا اندیشه‌های او را به عنوان یک روحانی قبول دارند از کار بیکار شوند، موضوع مورد قبول به نظر نمی‌رسد، در بعد خارجی هم بحث سوریه در اولویت است. 

حرکت اردوغان از ترکیه‌گرایی به ترک‌گرایی
"تنا": رویکرد ترکیه درباره موضوعات امنیتی چگونه خواهد بود؟
سلیمانی: رویکرد حزب عدالت و توسعه و یا حداقل شخص آقای اردوغان از مقوله ترکیه‌گرایی با آمیخته‌ای از اسلام‌گرایی به سمت ترک‌گرایی میل کرده است و به همین دلیل هم حزب MHP را در کنار خود دارد؛ فرق بین ترک‌گرایی با ترکیه گرایی در این است که شما وقتی ترکیه‌گرایی را دنبال می‌کنید یعنی کشور ترکیه را با همه مقوله‌های آن در نظر می‌گیرید و می‌گوئید هر شهروندی که با هر دین، عقیده، قومیتی در این کشور زندگی می‌کند ضمن اینکه از حقوق فرهنگی خود برخوردار می‌شود اما ترکیه‌ای هستند، یعنی کردها از حقوق خود برخوردار می‌شوند یا علوی‌ها مسلمانانی هستند که علاوه براینکه عقاید خود شهروند ترکیه‌ محسوب می‌شوند همینطور که ارامنه و اهل سنت، ولی وقتی شما ترک‌گرایی را مطرح می‌کنید غیرترک‌ها را ضایع می‌کنید. 

تفکر حزب MHP بر حزب عدالت و توسعه سایه افکنده است
تفکر حزب MHP بر حزب عدالت و توسعه سایه افکنده است، آنها ترک‌گرایی را بر ترکیه‌گرایی اولویت می‌دهند و به همین دلیل هرگونه برخورد تند را با غیرترک‌ها ترجیح می‌دهند که من‌الجمله بحث کرد‌ها در اینجا بیشتر مطرح می‌شود؛ از افتخارات حزب عدالت و توسعه این بود که برای اولین بار موضوع کرد‌ها را مطرح می‌کردند و این قوم را به عنوان بخشی از ملت ترکیه پذیرفتند و منطقه کردستان ترکیه را به رسمیت شناختند در حالی که قبلا چنین چیزی را نداشتند و یادگاری‌های دوران حزب جمهوری خواه‌خلق در زمان آتاترک بود که کردها را ترک‌های کوهستان می‌نامیدند اما در شرایطی که برای اولین بار حزب عدالت و توسعه آنها را به عنوان کرد پذیرفت اکنون عقب‌نشینی کرده‌‌ و به وضعیت سابق بازگشته‌اند، حزب عدالت توسعه که در ائتلاف با حزب حرکت ملی توانسته پیروز شود اکنون مجبور است به این حزب امتیازاتی بدهد و احتمالا در ترکیب دولت هم امتیازاتی به آنها خواهد داد، با وجود همه اینها ممکن است حزب عدالت و توسعه و حزب جمهوری‌خواه در مجلس آینده با یکدیگر به مشکل بربخورند با توجه به اینکه با این ائتلاف فعلا اکثریت را دارد ممکن است باز هم از یکدیگر جدا شوند و آنگاه در مجلس بیشتر دچار مشکل خواهند شد.

"تنا": وعده‌های انتخاباتی اردوغان برای دور جدید چه بود؟
سلیمانی: در تبلیغات انتخاباتی حرف جدیدی زده نشد، گزارش کار داده شد که اصولا از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲ حزب عدالت و توسعه کارنامه خوبی در آن دارد و آقای اردوغان و حزب عدالت و توسعه اقدامات بسیار خوبی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و حتی مسائل سیاست خارجی داشته است اما از سال ۲۰۱۳ به دلیل اینکه از دیدگاه‌هایی که در عرصه‌های مختلف داخلی و خارجی عدول کردند به مرور زمان چالش‌های دولت زیاد شده است؛ وقتی که تمامیت‌خواهی و زیادخواهی ایجاد می‌شود و در کنار آن برخوردها هم شدیدتر می‌شود و وعده‌ها و وعیدها هم بیشتر خواهد شد.

تنش داخلی و خارجی مانع اردوغان برای رسیدن به اهداف اقتصادی
"تنا": موضوعات اقتصادی می‌تواند بر رفتار منطقه‌ای اردوغان مخصوصا در سوریه تاثیر بگذارد؟
سلیمانی: اکنون که آقای اردوغان پیروز شده است بایستی با اولویت اقتصادی امنیتی کارها را پیش‌ببرد و اگر بخواهد با رویکرد، امنیتی مسائل را دنبال کند طبیعتا هزینه‌ها بالا خواهد رفت و سود آنها از اینگونه اقدامات کم‌ می‌شود، باید رویکرد اقتصادی امنیتی ارجح باشد تا هم مسائل اقتصادی را حل کند و هم پروژه‌هایی که قرار است اجرا شود و وعده وعید‌هایی که برای سال ۲۰۳۰ داده شده را پیش ببرند، وقتی رویکرد اقتصادی امنیتی دارید مجبور هستید امنیت را برقرار کنید، فعالیت اقتصاد را زیاد کنید، نرخ تورم را پائین بیاورید و ارزش پول ملی را بالا ببرید سرمایه‌گذاری زیادی را در داخل و خارج داشته باشید و همه اینها موجب می‌شود که امنیت آورده شود و تنش در خارج کم شود، اگر آقای اردوغان تنش بیرونی و درونی را ادامه دهد طبیعتا به اهداف اقتصادی آنگونه که باید نخواهد رسید و اگر برسد هم با تاخیر خواهد بود؛ اردوغان برای دوره ۵ ساله‌ رئیس جمهور خواهد بود و برای دوره بعد نمی‌تواند کاندید شود، پس حداقل باید سیاست تنش‌زادیی در عرصه خارجی و آشتی در داخل را دنبال کنند و اقتصاد را اولویت قرار دهد. 
در بحث سوریه هم یکی از فاکتورهای مهم ترکیه است و به نظر می‌رسد با استمرار وضعیت فعلی موضوع سوریه به این زودی‌ها جمع نخواهد شد ولی طبیعی است که اردوغان باید هزینه‌های خود را در سوریه کم کند و با دیگر بازیگران این کشور را وارد روند صلح کند، صلحی که اکنون به نظر می‌رسد حتی وقت آن هم گذشته‌ است.