در گذشته هرچه ميدان فكري براي بررسي مباني ماترياليسم بيشتر باز مي‌شد، اقبال کمتری به دنياي كمونيسم در ميان انديشمندان نشان داده می‌شد، در حالی که هرچه فرصت براي بيان مفاهيم فكري و اعتقادي اسلام فراهم‌تر شده، جذبه و گرايش به اسلام و شعارهاي حيات‌بخش آن بیشتر شده است.

به گزارش خبرنگار تقریب، منوچهر متکی، رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان، صبح امروز (چهارشنبه) ۱۳ مردادماه طی سخنانی در نشست علمی تخصصی «حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» با قابل توجه خواندن سابقه چندين ساله‌ سازمان كنفرانس اسلامي از سال ۶۹ تاکنون در موضوع بررسي حقوق بشر اسلامي، به اجلاسی که در این سال در سطح کارشناسان ارشد در تهران در حوزه حقوق بشر اسلامی برگزار شد، اشاره کرد و گفت: در این اجلاس، موضوع تدوين سند نسبتا جامعی در مورد حقوق بشر اسلامي از سوي كشورهاي اسلامي به سازمان کنفرانس اسلامی مطرح شد. جمهوری اسلامی ايران طی آن اجلاس، پرونده‌اي را كه چندين سال بود در بايگاني اين سازمان قرار گرفته بود، خارج كرد و در دستور كار قرار داد و در آن جلسه نمايندگان كشورها با علاقمندي خاصي به بررسي زواياي اين سند پرداختند. 

وی در این نشست علمی که با حضور اندیشمندان، اساتید دانشگاه و سفرای کشورهای مختلف اسلامی و در دفتر مطالعات بين‌الملل و سياسي وزارت امور خارجه برگزار شد، ادامه داد: پيش‌نويس اين سند را ايران در نتيجه صدها نفر ساعت كار تخصصي آماده كرده بود و از اساتيد گرانقدري مانند مرحوم استاد محمدتقي جعفري و بزرگان ديگري كه در قيد حيات هستند، بهره برد و من هم به عنوان معاون بين‌الملل وزير خارجه در آن سال‌ها پيگير موضوع بودم. 

وزير خارجه كشورمان با بیان اینکه، نشست وزراي خارجه پس از مدتي در قاهره اين سند را تصويب كرد و نهايتا در سال ۱۳۷۰ در اجلاس سران كنفرانس اسلامي در سنگال به تصويب نهايي رساند و به عنوان اعلاميه‌ حقوق بشر اسلامي در سازمان ملل و مراجع ديگر بين‌‌المللي به تصويب رسيد، به دو حادثه مهم در همان سال‌ها از جمله فروپاشی شوروی و برگشتن جهت‌گیری‌ها از کمونیسم به سمت مقابله با اسلام اشاره، و اضافه کرد: متعاقب اين حركت ما در جهان شاهد تحولات جديدي بوديم اين تحولات با پايان جنگ سرد در فضاي نوين حاكم برآمده از روح زياده‌خواهي متمركز شده از سوي آمريكا، دنيا را وارد مرحله جديدي كرد. سازمان‌هاي منطقه‌اي تا حد بسيار زيادي نقش و جايگاه خود را از دست دادند. اين روند حدود ۱۵ سال به درازا كشيد؛ در حالي كه از يكسو نوعي تمركز و يك‌جانبه‌گرايي به طور كامل بر دنيا حاكم شده بود. تصور مي‌شد جغرافياي سياسي تقسيم شده ميان دو ابرقدرت آن روز، با فروپاشي يكي در ديگري متمركز خواهد شد. بنابراين بسياري از مجموعه‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي و حتي سازمان ملل تقريبا رنگ باختند. 

متکی حادثه مهم ديگری را كه در اين دوره زماني رخ داد، تشریح کرد و گفت: تئوريسين‌هاي جديد غرب مطرح كردند كه غرب نيازمند نقطه تعارض و تقابلي براي تداوم حركت توسعه‌طلبانه خود است و چون كمونيسم شرق فروپاشيده ما نيازمند خلق فضاي جديد هستيم تا اين حركت تقابلي را ادامه دهيم. به این ترتیب، نمودارها جهان اسلام را نشانه گرفت و آنها را ترغیب كرد كه تعارض بعدي بايد تعارض با جهان اسلام باشد. يكجانبه‌گرايي همراه با اين جهت‌گيري خاص، مجموعه دو دهه گذشته را به صحنه چالش جدي بين دنياي غرب و جهان اسلام تبديل كرده است. ما بيشترين هجمه‌هاي تبليغاتي و برنامه‌هاي سازمان‌دهي شده عليه مباني اعتقادي و مظاهر تقدسي و شخصيت‌ها را در غرب مشاهده مي‌كنيم. القاي اسلام‌هراسي از يكسو و اهانت‌هاي بي‌حد و مرز به مقدسات اسلامي از سوي ديگر و اتهام نقض حقوق بشر به صورتي بسيار گسترده و انتساب همه مسائلي كه خود باني آن بودند به كشورهاي اسلامي، حلقه‌ جديد اقداماتي است كه در اين دو دهه شكل گرفت و ساماندهي شد. 

رئيس دستگاه ديپلماسي كشورمان تصريح كرد: در چنين فضايي به ياد مي‌آوريم كه چگونه در هاليوود و مراكز مطالعاتي به مدت چند دهه طراحي مي‌كردند كه يكي از راه‌هاي برخورد با بلوك شرق، شوروی و هم‌پیمانانش بحث حقوق بشر بوده است؛ بر این اساس، درباره جهان اسلام نیز، به نقد كشيدن و برخورد با قوانين و حقوق و مباني اسلامي را به صورت سازماندهي شده در دستور كار قرار دادند. اين در واقع الگويي بود كه در مقابله با كمونيسم گمان مي‌كردند آنها را به نتيجه رسانده‌ است و در واقع چرايي فروپاشي بلوك شرق را نتیجه اقداماتي از اين دست، براي خود ثبت و ضبط كردند. 

وي با انتقاد از غرب به دلیل شباهت قائل شدن میان اسلام و کمونیسم، افزود: در گذشته هرچه ميدان فكري براي بررسي مباني ماترياليسم بيشتر باز مي‌شد، كمتر اقبال به دنياي كمونيسم در ميان انديشمندان نشان داده می‌شد، این برعكس اتفاقي است كه در اين دوره جديد واقع شده است؛ يعني هرچه فرصت و زمينه براي بيان مفاهيم فكري و اعتقادي، آرمان‌ها و شعارهاي اسلامي فراهم‌تر شده، جذبه و گرايش به اسلام و شعارهاي حيات‌بخش آن به ويژه در حوزه زندگي اجتماعي ملل جهان، عدالت‌خواهي و نقض مكانيزم‌های حاكم بر مناسبات بين‌المللي بيشتر شده است. اگر نگاهي به چاپ قرآن و كتب اسلامي در دو دهه گذشته كه بيشترين هجمه‌هاي حساب شده غرب عليه آنها سازماندهي مي‌شود، بيندازيم مي‌بينيم گاهي كتبي كه به معرفي عقايد اسلامي، ‌تاريخ و اصول اسلامي مي‌پردازد جزو ۱۰ كتاب اول پرتيراژ و برتر در كشورهاي غربي اعم از آمريكا و اروپا مي‌شود. اين نشان مي‌دهد اصل تعارض و چالش وجود دارد اما دقيقا با دو محتواي كاملا متفاوت. در اين عرصه برعكس آنچه در گذشته توازن وحشت ميان بلوك شرق و غرب و مسابقه تسليحاتي بود، سلاح‌هاي ديگری مطرح شده و دیگر سلاح‌ها توپ و تانك نیستند. اگر چه تهديدها، امنيتي است اما دقيقا عرصه چالش دو رويكرد و دو نگاه و دو منطق در مقابل هم است؛ یک منطق برآمده از اسلام كه منادي كرامت انساني و منادي عدالت است و توقف زورگويي را مي‌خواهد و خواهان مشاركت همه ملت‌ها براي بررسي مشكلاتی است که امروز جهاني شده‌اند و ديگری منطقي كه بر يك جانبه‌گرايي و فلسفه «اين اصل است و جز اين نيست» پاي مي‌فشارد. از ابتدا منطق آنها همين بود، اما امروز موضوعات در حال پيدا كردن مفاهيم واقعي خود هستند. 

متکی با بيان اينكه امروز نمي‌توان موضوعات را اجبار و تحميل كرد، به رشد فناوري ارتباطات و اينترنت اشاره كرد و گفت: پيشرفت در اين عرصه باعث شده نه تنها دولت‌ها و تجمعات، احزاب و گروه‌ها بلكه آحاد جامعه بشري اين ظرفيت برايشان فراهم شود كه با يك وبلاگ شخصي خود ايده‌ها و نظراتشان را مطرح كنند. ما امروز در يك بستر آماده اين‌چنینی در عرصه جهاني سخن مي‌گوييم. 

وزیر خارجه کشورمان تصریح کرد: امروز در بحث حقوق بشر ديگر سخن از اينكه غرب گزينشي و سياسي عمل مي‌كند، نيست و اين ادبيات ديروز است . امروز غرب نه در يك جايگاه تهاجمي بلكه دقيقا از يك جايگاه تدافعي نسبت به چارچوب‌هايي كه خود ديروز از آن سخن مي‌گفت بايد قرار بگيرد و از عملكرد خود دفاع كند که نمي‌تواند. امروز عملكرد غرب آنقدر در حوزه‌هاي حقوق بشر و دموكراسي غيرقابل دفاع است كه هيچ گريزي جز ورود به ايجاد فضاي گرد و غباري براي خلط مبحث كردن در موضوعات برایش نیست و در چنين فضايي است كه نخستين سالروز تعيين روزي به نام روز حقوق بشر و كرامت انساني را بزرگداشت مي‌گیریم و در چنین فضایی، توانستيم اين روز را در سازمان كنفرانس اسلامي به تصويب برسانيم. 

وي ادامه داد: ما معتقديم انديشمندان ما امروز از اين جايگاه و دقيقا در يك حركت كاملا نرم‌افزارانه و ایجاد یک گفتمان روشنفکری، كساني را كه از سال ۱۹۴۸ با تصويب اعلاميه جهاني حقوق بشر، آن را چونان وحي منزل دانسته و از آن شلاقي برای ديگر جوامع ساخته‌اند، می‌توانند وارد چالش کنند. این جریان غربی، در همه این سال‌ها هر كشوري را كه نمي‌خواست در حوزه‌هايي كه قبول نداشت با نگاه و خواست آنان تطابق پيدا كند، بيشتر مورد هجمه قرار دادند و كار به جايي رسيد كه خودشان نیز به یکجانبه‌گرایی خود معترف شدند. وقتي اين رويكرد آغاز شد، ما در سمينار حقوق بشر در تهران، به يكي از شركت‌كنندگان اجلاس که از کانادا بود و اتفاقا از نويسندگان اعلاميه‌ جهاني حقوق بشر نیز بود، گفتیم در نگارش اعلاميه حقوق بشر هيچ‌كس از جهان اسلام حضور نداشت و تنها يك استاد مسيحي دانشگاه آمریکایی بيروت در آن جمع حضور داشت. ايشان در پاسخ به این انتقادات ما حرفي براي دفاع نداشت. البته این را هم گفت که در شرايطي ما آن اعلامیه را مطرح كرديم كه در جهان اسلام كسي اين مباحث را نمي‌گفت اما امروز در جهان اسلام اين مباحث مطرح است و امكان طرح مي‌يابد. 

متكي افزود: ما در شرايط كنوني دنيا فكر مي‌كنيم زمان مناسب براي تبيين دیدگاه‌های اسلام در مورد موضوعات و مباحث بين‌المللي آماده‌تر شده است. 

وي با اشاره به مصوبه كنگره آمريكا در مورد اينكه به كشوري اجازه دهد تا به كشور ديگر حمله كند، گفت: اگر اين تصميم‌سازي كالبدشكافي شود، خواهيم ديد نوع تصميم‌سازي‌ها در دنيا از اين دست است. كنگره يك كشوري مصوبه مي‌گذراند و به رژيم صهيونيستي در خاورميانه اجازه مي‌دهد كه به كشوري حمله كند؛ صرف‌نظر از اينكه آن رژيم مدت‌هاست مرده و همه اينها براي القائاتي است كه نشانه‌هايي از حيات را از او به ديگران منعكس كنند. 

متكي با بیان اینکه «اسرائیل سه سال گذشته در لبنان به انتحار خود اقدام کرد و پیکر نیمه جان او اکنون در غزه جنایت می کند»، اضافه کرد: در حركت ديروز در مرزهاي لبنان براي نخستين بار توازن تلفات را شاهد بوديم بسيار سريع شوراي امنيت دست به كار شد تا اقدامي انجام دهد. اين‌ها در گذشته هم وقتي به اين نقطه مي‌رسيدند كه اسرائیل ديگر ممكن است دچار مشكل شود جلسات بين‌المللي برگزار مي‌كردند. بلافاصله پس از تجاوز اخير در مرز جنوبي لبنان نیز شوراي امنيت جلسه گذاشت؛ البته نيروهاي سازمان ملل بايد پاسخگو باشند، فرمانده اين نيروها بايد پاسخگو باشد كه آنها به چه علت در آنجا حاضر شده‌اند، اگر نمي‌‌توانند مانع چنين حركت‌هاي ايذايي شوند، اعلام كنند تا ارتش و مقاومت لبنان خود تصميم بگيرد. اينها نقدهاي آشكار و روشني است كه در كل نظام‌هاي جهاني كه آنها تدوين كرده‌اند، وجود دارد. 

متكي ادامه داد: در يك سال گذشته ايده تشكيل مجمع مفهوم‌سازي حقوق بشر در وزارت خارجه براساس الگويي كه در اواخر دهه ۶۰ مطرح بود، دوباره طرح شد و جمعي از صاحب‌نظران و انديشمندان دعوت وزارت خارجه را پذيرفتند. مجمع مفهوم‌سازي حقوق بشر در يك سال گذشته جلسات مستمر خود را برگزار كرده و ما در اين جلسات مباحث مربوط به حقوق بشر را و اينكه در حوزه ايجابي و سلبي تبيين و ابهام‌زدايي و تهاجمي نسبت به مباني جاري و عملكردهاي غلطي كه در دنيا وجود دارد را چگونه طراحي كنيم. همچنين موضوع تاسيس مباحثي در فصول درسي دانشگاه‌ها را بررسي كرديم و يكي از درخواست‌هايمان در جلسه با اساتيد دانشگاه‌ها اين موضوع بوده است كه تا توليدات ما در تربيت دانشجويان در دانشگاه‌ها بومي برآمده از ظرفيت‌هاي خودمان به ويژه در زمينه علوم انساني و روابط بين‌الملل و علوم انساني نشود و تكيه آن بر ترجمه باشد و از الگوهاي شكست خورده الگوگيري شود حرف جديدي در حوزه آكادميك ممكن است نداشته باشيم. 

وي همچنين در پاسخ به پرسشي در مورد موضوع تساوي حقوق زن و مرد در حقوق اسلامي گفت: در حوزه‌هاي ديني از سوي مراجع ديني و شخصيت‌ها اين موضوع بررسي شده است آنچه در اين دوره پيگيري كرديم بحث عدالت جنسيتي بود. در سازمان كنفرانس اسلامي در دو اجلاس اين موضوع را مطرح كرديم و موفق شديم دو مصوبه داشته باشيم. 

متکی همچنين خبر داد كه ايران در پاييز ميزبان وزيران مسئول امور زنان كشورهاي اسلامي است و گفت: معتقدم با اين نگاه كنوانسيون حقوق بشر اسلامي را براساس فرهنگ و اعتقاد خودمان بومي‌سازي كرده‌ايم.