کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

درآمدی بر سبک زندگی از منظر اسلام و دیگر مکاتب

تأملی در ماهیت و چیستی مقولۀ «سبک زندگی اسلامی»(1)

28 فروردين 1395 ساعت 12:46

توجه اساسی به فطرت و نیاز به حکمت اسلامی حاکی از ضرورت ترسیم مقولۀ سبک زندگی بر مبنای دین و فطرت است



در دوران گذشته بشر بر مبنای امور حقیقی و معنویِ زندگی برای حیات بشری اقدام می نمود، لذا شکل و ظاهر زندگی نقش محوری را ایفا نمی کرد  و جامعه تا این حد به ظاهر و شکل زندگی نمی پرداخت، بلکه هدف رسیدن به اهداف عالی و حقیقی بود، لذا مردم زندگی خود را در عالمی ماوراء این عالم جستجو می کردند، اما دنیای مدرن با محور قرار دادن شکل و ظاهر زندگی، روح و روان بشر را به اینگونه مباحث به عنوان دغدغه ای مهم و راهبردی مشغول کرده است.

بنابر این واژه سبک زندگی، واژه‌‌ای است که ابتدا در فرهنگ مدرنیته مطرح شد زیرا بشریت در دویست سال گذشته موضوعی به نام سبک زندگی در محاورات خود نداشت و اساساً چنین پرسشی در آن زمان‌ بی معنا بود، ولی  امروزه این واژه آنچنان از گفتمان معنایی برخوردار است که باید به ‌طور جدّی به آن پرداخته شود.

اینگونه است که  مقولۀ سبک زندگی و تأمل در رفتارهای روزمره و عادی بشر در نیم قرن گذشته مورد توجه بسیاری از جامعه شناسان، فیلسوفان و اندیشمندان در حوزۀ فرهنگ قرار گرفته است، زیرا مسألۀ قدرت عمومی مردم و تأثیرات متقابل آن بر جامعۀ پیرامونی به ویژه در تقابل با کانون های قدرت و ثروت، اندیشمندان را به تفکر و اندیشه در بسیاری از ابعاد و زوایای زندگی روزمرۀ مردم واداشته است.

با این تفاسیر  باید گفت منشأ مسألۀ سبک زندگی از غرب آغاز شده است و به تبع آن موضوع سبک زندگی در سایر ملل موضوعیت یافته و روح و روان افراد را به خود مشغول ساخته است.

درعصر حاضر جامعه مدرن با تاثیر مستقیم بر بسیاری از جوامع مختلف، سبک و استایل زندگی[1] غربی را برای آن اجتماع به ارمغان آورده است که این امر خود باعث واکنش های بعضاً متضاد و پارادوکسیکال در جامعه هدف شده است
زیرا در دنیای مدرن پیشرفت محوری به عنوان امری کلیدی برای سبک زندگی غربی موضوعیت یافته است که مقوله پيشرفت، محوریت فناوري  بر پايه عرضه و تقاضا صورت می پذیرد، لذا اندیشه پیشرفت گرائی یک آسیب است که کمیت‌گرائی،‌ تجربه محوری،‌ و نیز فنی و فناوری محوری از کارکردهای اصلی اندیشه پیشرفت محوری در  سبک زندگی غربی مطرح شده است.
گفتنی است با بسط و توسعه محوریت پیشرفت در جوامع مختلف، ارزش های انسانی و الهی جایگاه واقعی خود را از دست داده اند و سود محوری جایگزین این ارزش ها شده است، حال با این اوصاف می توان گفت محوریت علوم فنی در سبک زندگی غربی حتی جایگاه واقعی علوم انسانی را تنزل داده است زیرا علوم انسانی بر خلاف علوم فنی انسان را به سمت تعالی رهنمون خواهد ساخت.

 لیکن در سوی دیگر سبک و سیاق زندگی  منبعث از آموزه های اسلامی و  قرآنی قرار دارد که با بهره گیری از آموزه هایی همچون  آیۀ «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشُونَ عَلَی الأرضِ هَوْناً؛[2] بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى تكبر بر زمين راه مى‏روند»؛ عمق تأثیر اندیشه بر رفتار و سبک زندگی آدمی را به منصۀ ظهور رسانده است، لذا به جرأت می توان مدعی شد  تنها گفتمانی که می تواند در مواجهۀ سبک زندگی غربی به صورت کارآمد و پویا عمل کند اختصاصاً گفتمان سبک زندگی اسلامی است.

بی شک مفهوم سبک زندگی لزوماً نه بر مبنای ایدۀ سود محوری و پیشرفت گرایی غربی و اصالت ماده بلکه بر مبنای اندیشه زندگی حکیمانه تعریف می شود که این مقوله را می توان بر مبنای دین و فطرت بنیان نهاد.[3]
حال بهتر می توان به نقش انکار ناپذیر آموزه های دینی  در تحقق سبک زندگی منطبق بر حیات طیبه اقدام کردد زیرا بدون تحقق مسألۀ شناخت شناسی درعرصۀ دین نمی توان برای تحقق سبک زندگی اسلامی گام برداشت، بلکه توجه اساسی  به فطرت و نیاز به حکمت اسلامی حاکی از  ضرورت ترسیم مقولۀ سبک زندگی بر مبنای دین و فطرت است و الّا دچار اباحه گری خواهیم شد.

از این رو فطرت آيينه‌اي است كه حقيقت در آن وجود دارد «الست بربكم قالو بلی»[4] به اين معناست كه انسان‌ها در وجود خود حقيقت را دارند و فقط مذكِّر مي‌آيد و تذكر مي‌دهد يعني محتوا موافق فطرت است.
همچنین اهتمام به سبک زندگی بدون دخالت دین و فطرت، محوریت را صرفاً به زندگی روزمره و عادی مردم و اباحه گری  خواهد داد ،اما در اندیشۀ دینی و منطبق با فطرت حیثیت وجودی انسان مورد بررسی قرار می گیرد که در این صورت نیاز به حکمت پدید می آید .

با این تفاسیر در مقابل اندیشۀ غریزه محور در سبک زندگی غربی، اندیشۀ حکمت محور شکل می گیرد که برخلاف نگاه زندگی محور به سبک جوامع اومانیستی که اصالت را به غریزه می دهد، لیکن اندیشه حکمت محور توجه به غریزه را معطوف به زندگی کردن مطرح می کند و افراط در آن را امری ناپسند می داند.
حال دربیان چیستی سبک زندگی اسلامی به اجمال می توان عنوان کرد، سبک زندگی اسلامی ناظر به رفتار شخصی ، زندگی جامعه و تکامل اجتماعی است و نیز تامل در مفهوم  قرآنی و حدیثی آن می رساند الگوها و  ایدئولوژی فراگیری که آیات و روایات برای زندگی تعریف می کند همان سبک زندگی اسلامی خواهد بود.

در خاتمه امید است اهتمام همۀ نخبگان در جامعۀ اسلامی در مسیر شناخت چیستی مقولۀ سبک زندگی و  تحقق آن منحصر شود که درصورت اجرای این مهم می توان به معنای واقعی تمدن سازی نوین اسلامی را مدعی شد ، زیرا پیگیری دقیق و حساب شده برای بومی سازی مقولۀ سبک زندگی نیازمند هم فکری همۀ نخبگان درجامعه اسلامی است که مهمترین شاخصۀ در این امر نیز طرح مباحث نرم افزاری و بازتولید معارف اسلامی در جامعه و به تبع آن استقرار و تحقق سبک زندگی اسلامی است.
 

 
[1] Life Style.
[2] سوره‌ی مبارکه‌ی فرقان، بخشی از آیه‌ی ۶۳.
[3] «فطرت» واژه‌ای عربی بر وزن فِعْلَة از ریشه فطر و به ‌معانی شکافتن و «آفریدن و ایجاد اولیه و بدون سابقه»ابداع است.
[4]  .اعراف، آیه 172.
 

 
 
 


کد مطلب: 228144

آدرس مطلب :
https://www.taghribnews.com/fa/news/228144/تأملی-ماهیت-چیستی-مقولۀ-سبک-زندگی-اسلامی-1

خبرگزاری تقریب (TNA)
  https://www.taghribnews.com