در گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای مختلف درباره نامزد نخست‌وزیری عراق، نام بیش از 10 شخصیت سیاسی طرح شده اما با تغییر و تحولات جدیدی که در عرصه داخلی عراق روی داد، به خودی خود برخی از گزینه‌ها به حاشیه رفتند.

به گزارش خبرگزاری تقریب، انتخابات پارلمانی عراق که در ۱۲ می گذشته (۲۲ اردیبهشت) برگزار شد، هنوز به ایستگاه پایانی‌ که تایید نتایج در دادگاه فدرال و صدور مجوز برای برگزاری نخستین نشست پارلمان است، نرسیده.

از زمان برگزاری انتخابات پارلمانی و حتی پیش از اعلام نتایج اولیه، رایزنی گروه‌های و ائتلاف‌های مختلف برای تشکیل فراکسیون اکثریت و انتخاب نخست‌وزیر آغاز شد.

این انتخابات هنوز در مرحله بازشماری دستی آراء قرار دارد و به اعتقاد کارشناسان حقوقی تا رسیدن به ایستگاه پایانی، پروسه‌ای پیچیده و زمان‌بر در پیش است.

در چنین شرایطی گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره نامزدهای قوی نخست‌وزیری عراق آغاز شد. هنوز یک هفته از آغاز انتخابات نگذشته بود که نشریه آمریکایی «فارین پالیسی» در یادداشتی نام ۱۰ سیاست‌مدار عراقی را که احتمال نامزدی آنها برای نخست‌وزیری وجود داشت معرفی کرد.

«حیدر العبادی» نخست‌وزیر کنونی عراق، «نوری المالکی» نخست‌وزیر سابق، «هادی العامری» رئیس ائتلاف الفتح، «عادل عبدالمهدی» که پستهای وزارت دفاع، وزارت نفت و معاونت ریاست‌جمهوری را در کارنامه خود دارد، «طارق نجم» از حامیان حزب الدعوة و نزدیک به المالکی، «ضیاء الاسدی» و «علی دوای لازم» از مهمترین حامیان و پیروان صدر، «علی علاوی» که زمانی در پستهای وزارت دفاع، دارایی و تجارت عراق خدمت کرده بود و «ایاد علاوی» نخست‌وزیر دوره انتقالی در عراق در سال 2004 از جمله افراد مطرح در گزارش فارین پالیسی بود.

در این میان برخی از تحلیلگران و حتی مقامات سیاسی عراق نیز درباره نامزدهایی که بیشترین شانس دستیابی به پست نخست‌وزیری را دارند اظهار نظر کردند.

برخی بر این باورند که بیشترین شانس را «حیدر العبادی» نخست‌وزیری کنونی عراق و رئیس دفتر سیاسی حزب الدعوة دارد و پس از او «فالح الفیاض» مشاور امنیت ملی و «قصی السهیل» از رهبران سابق جریان صدر و معاون دو دوره پیش پارلمان مطرح هستند. «محمد شیاع السودانی» وزیر کار و امور اجتماعی و از رهبران حزب «دعاة العراق» جناح «خضیر الخزاعی» از دیگر گزینه‌های نامزدی برای نخست‌وزیری است.

برخی منابع مدعی شده‌اند که جریان صدر ابتدا اسم «علی دوای» استاندار کنونی «میسان» را برای نخست‌وزیری پیشنهاد داده بود اما این پیشنهاد را پس گرفت و نام «جعفر الصدر»  پسرعموی مقتدی و پسر «محمد باقر الصدر» که در سال ۱۹۸۰ به دست صدام اعدام شد، مطرح کرده است. 

این ادعا در حالی است که ائتلاف‌های پیروز در انتخابات تاکید دارند که در جریان مذاکرات کنونی برای تشکیل فراکسیون اکثریت، نامزدی شخصیت‌ها برای پست نخست‌وزیری مطرح نیست و هیچ مذاکره و توافقی درباره این اسامی در جریان نیست.

با وجود اینکه تاکنون نام بیش از 10 شخصیت سیاسی عراق برای نامزدی نخست‌وزیری در رسانه‌های مختلف یا از سوی شخصیت‌های سیاسی مطرح شده اما تا به این لحظه‌، گزینه‌هایی که هنوز برای تصدی نخست‌وزیری از شانس بالایی برخوردارند در ادامه می آیند.

حیدر العبادی
نخست‌وزیر کنونی عراق و رئیس ائتلاف «النصر» که پس از اعلام نتایج انتخابات با ۴۲ کرسی پس از ائتلاف «سائرون» و «الفتح» در جایگاه سوم قرار گرفت، از مهم‌ترین گزینه‌های نخست‌وزیری آتی در عراق به شمار می‌رود. وی در طول دوران نخست‌وزیری‌اش، کاستن تنش‌های مذهبی و قومی و پیروزی بر داعش را در کارنامه‌اش دارد که به اعتقاد کارشناسان می‌تواند به او برای رسیدن مجدد به پست نخست‌وزیر کمک کند.

وی متولد ۱۹۵۲ عراق ودارای مدرک مهندسی برق از دانشگاه بغداد در سال ۱۹۷۵ و کارشناسی ارشد و دکترای مهندسی الکترونیک و برق از دانشگاه منچستر انگلیس در سال ۱۹۸۰ است. او همچنین در دانشگاه برونل انگلیس به تدریس علوم قرآنی مشغول بوده‌ است.

پس از سقوط حکومت بعث در سال ۲۰۰۳، العبادی به عنوان وزیر ارتباطات انتخاب شد. در سال ۲۰۰۵ به سمت مشاور نخست‌وزیری رسید. او در دوره اول پارلمان عراق، ریاست کمیسیون اقتصاد و سرمایه‌گذاری مجلس را بر عهده گرفت.

در دوره نخست‌وزیری‌ العبادی، برخورد قاطع او با پرونده استقلال‌طلبی «مسعود بارزانی» رئیس سابق منطقه کردستان و برگزاری همه‌پرسی و مهار این زیاده‌طلبی کردها از یک سو به نفع العبادی تمام شده و از سوی دیگر، موجب شده تا گزینه مورد دلخواه کردها نباشد.

از سوی دیگر، برگزاری انتخابات در 12 می‌گذشته با سطح پایین اقبال عمومی بیانگر عدم رضایت مردم این کشور از شرایط معیشتی کنونی است و تظاهرات‌هایی که این روزها در استانهای جنوبی عراق در جریان است و در برخی نقاط به خشونت کشیده شده و ماجرای به آتش کشیده شدن مرکز نگهداری آراء در بغداد مسائلی هستند که به اعتقاد برخی می‌تواند، مانع نخست‌وزیری مجدد العبادی شود.

اگر در شرایط کنونی، العبادی بتواند مانند پرونده جدایی‌طلبی کردها، راهکاری مناسب و قاطع بیابد و با تدوین راهکاری به مطالبات مشروع مردم معترض پاسخ مناسب دهد، به طور مستقیم شانس نخست‌وزیری مجددش را تقویت کرده و مردم عراق را بار دیگر با خود همراه خواهد کرد. لذا همه چیز در گرو تصمیمات وی طی روزهای آتی است.

هادی العامری
رئیس ائتلاف «الفتح» که با ۴۷ کرسی در رده دوم قرار دارد، از دیگر گزینه‌های مطرح نخست‌وزیری در عراق است که تقریبا مورد قبول تمامی احزاب و گروه‌های سیاسی عراق است .

وی که متولد سال ۱۹۵۴ در عراق است،  از سالهای دهه هشتاد با مبارزه علیه رژیم بعث و صدام رسما وارد عرصه سیاسی شد اما به دلیل صدور حکم اعدامش در دوره رژیم صدام،  مجبور شد سالها خارج از کشورش به سر برد و در  اردن، سوریه و ایران به مبارزه با رژیم بعث بپردازد.

وی که به فرماندهی سپاه بدر عراق رسیده بود، در دوره پس از سقوط صدام، با بازگشت در کشورش در پستهای نمایندگی و سپس وزارت حمل و نقل در دولت «نوری مالکی» خدمت کرد.

وی در دوره‌ وزارتش پس از حمله داعش به عراق با موافقت نوری المالکی و متکی به فتوای مرجعیت عالی شیعیان، لباس نظامی به تن کرد و پست دولتی‌اش را رها کرد و در مبارزه با داعش نیز خوش درخشید. تا جایی که بسیاری از تحلیل‌گران دلیل موفقیت و پیروزی‌اش در انتخابات اخیر را مرهون همین مبارزه‌اش با داعش می‌دانند.

با این وجود، برخی از منابع آگاه می‌گویند که احتمالا العامری از نامزدی برای تصدی پست نخست‌وزیری شانه خالی خواهد کرد و ترجیح می‌دهد که یکی از معاونانش را برای این پست پیشنهاد دهد. 

فالح الفیاض
وی که متولد سال ۱۹۵۶ است، مشاور امنیت ملی عراق و رئیس هیأت الحشد الشعبی به شمار می‌رود. دارای مدرک مهندسی برق از دانشگاه موصل در سال ۱۹۷۷ و رئیس و موسس حزب «عطاء» به شمار می‌رود که اندکی پیش از انتخابات اعلام موجودیت کرد.

او در سالهای دهه هشتاد قرن پیش به حزب الدعوه پیوست و در دوره نخست‌وزیری «ابراهیم الجعفری» مشاور او بود و به همراه او حزب «الاصلاح» را تاسیس کرد. رئیس دفتری معاونت رئیس جمهوری، ریاست شورای همیاری دیالی، ریاست کمیته عالی فنی امنیت ارتباطات و اطلاعات و... از دیگر پستهای او بوده است.

طارق نجم
وی متولد سال ۱۹۴۵ در شهر ناصریه واقع در استان ذی‌قار و از رهبران حزب «الدعوة الاسلامیه»؛ جناح سیاسی العبادی و المالکی است و زمانی رئیس دفتر نوری المالکی و یکی از مشاوران و نزدیکان او بود. وی دارای مدرک دکتری زبان عربی از قاهره است و تا سال ۱۹۹۱ میلادی استاد دانشگاه‌های بغداد و بصره بود، سپس به یمن سفر کرد و تا سال ۱۹۹۶ در دانشگاه صنعاء تدریس می‌کرد تا اینکه به عنوان پناهنده سیاسی به لندن رفت.

در سومین دوره انتخابات پارلمانی عراق پس از سقوط صدام، برخی از احتمال نخست‌وزیری او پس از نوری المالکی سخن می‌گفتند.

 پررنگ‌تر شدن گزینه نخست‌وزیری «فالح الفیاض» و «طارق نجم» 
در سایه تظاهرات‌های مردمی اخیر در استانهای مختلف عراق در اعتراض به وضعیت بد خدمات‌رسانی، قطعی‌های مستمر برق و آب، رواج فساد در نهادهای دولتی، بیکاری و وضعیت نابسامان معیشتی، بسیاری بر این باورند که نامزدی مجدد العبادی یا المالکی با استقبال عموم مردم همراه نخواهد شد و العامری نیز به احتمال زیاد خود از نخست‌وزیری طفره خواهد رفت. 

در چنین شرایطی بسیاری از تحلیل‌گران از پررنگ شدن گزینه نخست‌وزیری فالح الفیاض و طارق نجم  و رقابت آنها برای تصدی این پست سخن می‌گویند .

روزنامه «الشرق الاوسط» چاپ لندن نیز طی یادداشتی به نقل از یک منبع آگاه نوشت که رقابت کنونی بر سر پست نخست‌وزیری میان این دو شخصیت است.

در این یادداشت آمده است: به نظر می‌رسد که نجم نامزد مورد حمایت طرف‌های مختلف منطقه‌ای است و فالح الفیاض علاوه بر مقبولیت منطقه‌ای، گزینه مورد حمایت آمریکا نیز هست این در حالی است که نجم شانس زیادی از طرف آمریکایی‌ها ندارد.

این منبع مدعی است که مرجعیت دینی در نجف اشرف، موضعی مثبت در قبال طارق نجم دارد اما میزان تعامل فالح الفیاض با مرجعیت محدودتر است.طارق نجم از مخالفان رژیم صدام از خارج عراق بوده است اما الفیاض از مخالفان داخل بود. طارق نجم شخصیت تندی دارد اما الفیاض انعطاف‌پذیرتر است.

در این یادداشت آمده است که اگر شانس نخست‌وزیری العبادی و العامری همچنان پایین بماند، طارق نجم باید وضعیتش در حزب الدعوة را قطعی کند و فالح الفیاش نیز که با ائتلاف العبادی همپیمان شده و حزبش 9 کرسی را در انتخابات اخیر کسب کرده، باید موافقت طرف‌های مختلف را کسب کند.

"فتانه غلامی"