حجت الاسلام حمیدرضا شاکرین، پژوهشگر فلسفه دین معتقد است که کتاب‌های حاوی نظریات الحادی را به سادگی و به طور گسترده در ایران ترجمه و منتشر می‌کنیم، ولی نقد نظریات الحادی را نه.

به گزارش خبرگزاری تقریب، حجت الاسلام حمیدرضا شاکرین، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از انتشار آخرین کتابش در آینده نزدیک خبر داد و گفت: عنوان این کتاب «برهان نظم و الحاد مدرن» است؛ بخشی از این کتاب مربوط به مباحث برهان نظم است که سعی شده جدیدترین تقریرهای این برهان بر مبنای تازه‌ترین دریافت‌های علمی ارائه شود؛ مثلاً نظریه‌های دقیقی که در فیزیک جدید مطرح شده و نسبتی که این نظریه‌ها با برهان نظم دارد تبیین شده و شبهات آن پاسخ داده می‌شود.

وی ادامه داد: بخش دیگر این کتاب به بحث الحاد مدرن اختصاص دارد، چون الحاد در دوره ما شیوه‎‌های جدیدی پیدا کرده و به خصوص با نسبتی که با نظریات جدید فیزیک و زیست‌شناسی و... برقرار کرده است باید مورد توجه قرار بگیرد مثلاً صحبت‌ها و نظریات دانشمندانی چون هاوکینگ و داوکینز در این رابطه بسیار اهمیت دارد و باید در این خصوص به برخی شبهات پاسخ داده شود.

حجت الاسلام شاکرین با بیان اینکه بیشترین تقابل‌ها در این کتاب با نظریات فیزیک جدید که جهان را خودزا می‌پندارند و همچنین نظریات زیست‌شناسی فرگشتی است، اظهار کرد: نظریات جدید فیزیک، بویژه فیزیک کوانتوم و همچنین زیست‌شناسی فرگشتی بیشترین کاربرد را در الحاد مدرن داشته‌اند و از این نظر این نظریات و شبهات و پاسخ‌هایشان در کتاب «برهان نظم و الحاد مدرن» مورد توجه ما بوده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده منطق فهم دین در ادامه به برخی از ویژگی‌های کلی «الحاد مدرن» اشاره کرد و گفت: الحاد مدرن چند ویژگی دارد؛ اولاً اینکه رویکرد الحاد مدرن، رویکرد تهاجمی است. این در حالی است که قبلاً الحاد از خود دفاع می‌کرد و مورد تهاجم نظریه‌های توحیدی قرار داشت. اما امروز رویکرد تهاجمی دارد.

وی ادامه داد: در گذشته الحاد عمده حرفی که داشت، ایجاب نوعی شکاکیت بود؛ یعنی جز به یک شکاکیت در خصوص خداوند و خلقت جهان، به چیز دیگری نمی‌توانست برسد. بر این منبا عملاً می‌گفت ادله خداباوران قانع‌کننده نیست، ولی الحاد مدرن با رویکرد تهاجمی‌اش سعی می‌کند برای بی‌خدایی استدلال بیاورد و همه سلاح‌هایی را که دست خداباوران بوده، از دستشان بگیرد.

حجت الاسلام شاکرین با تصریح بر این موضوع که الحاد سنتی عمدتا سلبی بوده ولی الحاد مدرن دارای وجوه ایجابی است، توضیح داد: الحاد مدرن تلاش می‌کند همه‌چیزهایی را که قبلاً بر مبنای توحید و نظریات خداباورانه تبیین می‌شد مثل اخلاق، با یکسری از مباحث اجتماعی و انسانی صرف تبیین کرده و توجیه غیرتوحیدی برایشان پیدا کنند. فهم این نکته در بحث از الحاد مدرن بسیار مهم است.

این پژوهشگر فلسفه دین درباره دومین ویژگی «الحاد مدرن» گفت: ویژگی دوم الحاد مدرن این است که سعی می‌کند خودش را به علم ببندد و حتی خود را به‌عنوان یک نظریه علمی جا بزند.

به گفته حجت الاسلام شاکرین خود علم از نظر اعتقاد به توحید یا الحاد امری خنثی است، الحاد یک نگاه فلسفی و جهان‌بینی است و در جریان جدید تلاش می‌شود که این دیدگاه فلسفی به علم تحمیل شود و الحاد در قالب یک نظریه علمی ارائه گردد.

وی با بیان اینکه الآن اکثر کتاب‌های الحادی نظریات خود را در قالب نظریات علمی مطرح می‌کنند و به همین دلیل خیلی‌ از مخاطبان این کتابها تصور می‌کنند چون این نظریات وجه علمی پیدا کرده‌اند، پس درست و عقلانی هم هستند و کم‌کم به سمت آن‌ها کشیده می‌شوند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به سومین ویژگی الحاد مدرن در قالب «عمومی و ساده کردن علم» اشاره کرد و گفت: اتفاقی که امروزه در بحث علم افتاده است، ولی جریان الحاد از آن استفاده می‌کند، بحث عمومی کردن علم است که طی آن سعی می‌شود مفاهیم علمی تا آنجایی که می‌شود ساده، عمومی و قابل‌فهم شوند و در دسترس همگان قرار بگیرد.

وی افزود: همین آقای داوکینز که یک زیست‌شناس فرگشتی است و الآن از بزرگ‌ترین سردمداران الحاد مدرن به شمار می‌رود، علاوه بر اینکه یک زیست‌شناس است متخصص عمومی کردن علم هم هست و همین مسئله باعث می‌شود آن نگرش الحادی در قالب یک زبان ساده‌شده‌ علمی در سطح خیلی وسیع گسترش پیدا کند. به همین دلیل کتاب‌های او به زبان‌های مختلف و در سطح گسترده‌ای ترجمه، نشر و چاپ شده و فروش‌های بسیار بالای چندین و چند میلیونی در سطح جهان دارد.

حجت الاسلام شاکرین اظهار کرد: این‌ها اتفاقاتی است که در دنیای ما افتاده و در واقع دنیا را در معرض خطر یک الحاد فراگیر قرار می‌دهد و بایست خیلی اندیشمندانه شبهات موجود در خصوص آنها را پاسخ داد.

وی در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر مبنی بر اینکه «آیا کم‌کاری ما در ساده‌سازی و عامه‌فهم کردن مباحث فلسفی و عقلانی توحیدی و خداباورانه، راه را برای نفود ساده‌سازی علم و نظریات الحادی متعاقب آن باز نکرده است؟» گفت: متأسفانه ما این مشکل را داشته و داریم. ما در عمومی کردن مفاهیم عمیق، به خصوص فلسفی خداباورانه و توحیدی خیلی کوتاهی کرده‌ایم، ولی نکته اینجاست که از یکسو عمده این مباحث کاملا فلسفی است و از سوی دیگر دین یک امر فطری و توحید و اعتقاد به خدا یک گرایش درون‌بعد و درون‌نهادی است.

وی افزود: این مسائل باعث شده که خیلی نتوانیم به ساده‌سازی و عامه‌فهم کردن این موضوعات نزدیک شویم. تحقیقات نشان داده است چه در غرب و چه در غیر غرب، بیشتر کسانی که تمایل الحادی پیدا کرده‌اند، عوامل متعدد روان‌شناختی و مسائل اجتماعی و سیاسی و... در این گرایش‌ها مؤثر بوده است. از آن طرف چون فطرت دینی جایگاه بسیار مهمی در اعتقادات اشخاص دارد، خیلی نمی‌توان طرح مباحث علمی و عقلی را در این موضوعات دخیل دانست.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه بیشتر کتابهایی که در سطح عمومی نوشته و عرضه می‌شود مربوط به مباحث مرتبط با برهان نظم است، چون این بحث جاذبه عمومی بالایی دارد، افزود: از این جهت نمی‌توان گفت که دست‌خالی و منفعل بوده و هستیم؛ کارهای خوبی در این خصوص انجام شده است.

حجت الاسلام شاکرین گفت: به هر حال دشواری در کتاب‌های فلسفی تا حد زیادی طبیعی است، ولی باید در رابطه با عمومی‌سازی‌ و عامه‌فهم کردن این مباحث واقعاً کار جدی صورت گیرد. از سوی دیگر تقویت علمی کتاب‌هایی که نوشته می‌شود هم بسیار مهم است و باید مد نظر نویسندگان ما قرار بگیرد.

این پژوهشگر حوزه فلسفه دین در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: مسئله مهم دیگری که فکر می‌کنم بیشتر باید مورد توجه ما قرار گیرد این است که اولاً در همان جهان غرب اندیشمندان زیادی هستند که در برابر آن نگاه الحادی مدرن قد علم کرده و ایستاده‌اند، اما متأسفانه ما می‌بینیم حرف‌های این اندیشمندان در ایران منتشر و ترویج نمی‌شود و در عوض حرفهای کسانی که رویکرد الحادی را ترویج می‌کنند، ترجمه و منتشر می‌شود.

وی ادامه داد: اینکه این مسئله تعمدی و جریان‌سازی شده است یا نه، چیزی است که من هنوز به شواهد دقیقی در خصوص برخورد نکرده‌ام، ولی اینکه ما در کشورمان به صورت یک جریان عام در حال ترجمه و نشر دیدگاه‌های کسانی هستیم که نگاه الحادی را ترویج می‌کنند کاملا مشهود و می‌شود گفت که امری حساب‌شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده منطق فهم دین، با بیان اینکه از این طرف ما هم درون‌مایه‌های قوی‌ای داریم، گفت: ولی به نظر می‌رسد که قشر خاصی هستند که علاقه ندارند به سراغ کتاب‌های فلسفی ما بیایند. در این شرایط به نظرم می‌توان کتابهایی که در آن‌طرف به وفور نوشته شده و ناقض و منتقد محتواهای الحادی است را ترجمه کرد و در دسترس مخاطبان اینجا هم قرار داد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر کسانی هم که در اینجا به نقد دیدگاه‌های الحادی جدید می‌پردازند باید بر وزن علمی کارشان بیافزایند و در خصوص کشف و فهم نظریه تکامل و نظریات دیگر علمی خودشان را ارتقا دهند. همچنین باید یک مقدار همکاری بین دانشمندان علوم تجربی و علوم پایه مثل فیزیک و زیست‌شناسی و... با عالمان دینی و علوم انسانی در کشور ما بیشتر شود و کارهای نقادانه در این خصوص با همکاری این گروه از عالمان صورت بگیرد. در این صورت وقتی یک چهره دانشگاهی و جوانان دانشجو این کتاب‌ها را می‌خواند، احساس خواهند کرد که به لحاظ علمی نظریات مطرح علمی درست فهم شده و نقد آن‌ها شکل دقیقی دارد.

حجت الاسلام شاکرین در این خصوص گفت: برای مثال در خصوص همین کتاب «برهان نظم و الحاد مدرن» این اتفاق افتاده است و از آنجا که این یک بینارشته‌ای است یعنی از یک طرف جنبه کلامی – فلسفی دارد و از طرف دیگر وارد نظریات زیست‌شناختی و فیزیکی و... شده است ما تصمیم گرفتیم که آن را به دست 3 ارزیاب تخصصی بسپریم تا درباره هر بخش داوری تخصصی صورت بگیرد.

وی افزود: این کتاب در واقع 3 تا ارزیاب داشته که هر کدام در سه زمینه مذکور تخصص داشتند؛ یک استادتمام فیزیک مباحث مربوط به فیزیک کتاب را ارزیابی و ویرایش علمی کرده است. یک متخصص در زیست‌شناسی فرگشتی بحث‌های زیست‌شناختی آن را دیده و ویرایش کرده است و یک نفر استاد فلسفه و کلام اسلامی هم مباحث فلسفی کلامی آن را مورد بازخوانی قرار داده است. ازاین‌جهت سعی شده «برهان نظم و الحاد مدرن» کتابی باشد که برای عموم مردم جامعه قابل‌فهم باشد.

عضور هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پاین گفت: کتاب «برهان نظم و الحاد مدرن» حدود 200 صفحه خواهد داشت و در حال حاضر برای انتشار به کانون اندیشه جوان و انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سپرده شده است و امیدوارم تا پایان سال چاپ و منتشر شود.