خبرگزاری تقریب (TNA) - پرونده «رمضان همدلی»| آداب و رسوم مردم خراسان شمالی در ماه رمضان/ از بیدارباش سحر با نوای چاووش‌خوانی تا نماز جماعت «تراویح»

تقریب از آداب و رسوم ماه رمضان در شهرهای ایران گزارش می‌دهد-25

پرونده «رمضان همدلی»| آداب و رسوم مردم خراسان شمالی در ماه رمضان/ از بیدارباش سحر با نوای چاووش‌خوانی تا نماز جماعت «تراویح»

تنوع قومیتی در استان خراسان شمالی موجب شده تا مراسم بیشماری به مناسبت‌های و مذهبی توسط مردم به ویژه در ماه مبارک رمضان زینت بخش محافل عمومی و خصوصی شود.

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، مسلمانان در گوشه و کنار جهان با هر مذهب و گرایش و رسومی به استقبال از ضیافت الهی می‌روند، مرور آیین و سنت‌های مبارک ماه رمضان باعث می‌شود که غبار فراموشی از آینه سنت‌های قدیمی زوده شود و آیینهای ماه رمضان زیباتر برگزار شود.

ماه رمضان یکی از اشتراکات بسیار مهم مسلمانان با مذاهب مختلف است؛ البته فریضه‌ها و عبادت‌ها در ماه میهمانی خدا، اصول و قاعده خاصی دارد، اما نحوه اجرای مراسم افطاری، سحری و دیگر سنت ها در مناطق مختلف کشورمان و دنیا با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد.

تبیین فضائل ماه رمضان، پرداختن به سنن مختلف مذاهب در ماه ضیافت الهی و پرداختن به سنن فراموش شده از مهم‌ترین مواردی است که خبرگزاری تقریب در قالب پرونده «رمضان همدلی» به بررسی آن می‌پردازد.

ماه رمضان، ماه خدای عزوجل است و آن ماهی است که خداوند کار‌های نیک را در آن دو چندان کند و بدی‌ها را در آن محو سازد، ماه برکت، ماه بازگشت، ماه توبه و ماه آمرزش و ماه آزادی از آتش دوزخ و کامیاب شدن به بهشت است.

خراسان شمالی به واسطه تنوع اقوام به گنجینه فرهنگ‌ها شهرت دارد و این تنوع موجب شده تا مراسم بی‌شماری به مناسبت‌های ملی و مذهبی توسط مردم به ویژه در ماه مبارک رمضان زینت بخش محافل عمومی و خصوصی شود. اگر چه این رسوم در گذشته‌های نه چندان دور ویژه و مختص هر قوم و زبان بودند، اما امروزه و با گسترش ارتباطات و زندگی شهری بسیاری از این رسوم به محاق رفته و تنها شماری از آن‌ها به صورت ویژه باقی مانده اند.

آداب پیشواز رمضان در خراسان شمالی

در منطقه خراسان شمالی از دیرباز با فرا رسیدن ماه رمضان جنب و جوش‌های مردم آغاز می‌شد و مردمان پاک و بی آلایش خالصانه خود را آماده میهمانی خدا می‌کنند.
با نزدیک شدن این ماه مردم استان برای نظافت خانه و کاشانه و مسجد محل خود اقدام می‌کنند و در واقع با نظافت و خانه تکانی به پیشواز بهار قرآن می‌روند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خویش بپردازند.

غبار روبی مساجد؛ آیین معنوی استقبال از ماه خدا در خراسان شمالی

در آستانه ماه مبارک رمضان و هفته نکوداشت مساجد، مردم و متولیان، مساجد خراسان شمالی را از گرد و غبار می‌زدایند و آماده پذیرایی از میهمانان الهی می‌کنند.

غبار روبی از مساجد، سنتی ارزشمند و از قدیم مرسوم است که هرساله مردم هفته آخر ماه شعبان دور هم جمع می‌شوند و مساجد را غبار روبی می‌کنند.

بیدارباش سحری با چاوش خوان‌ها و تشت‌های مسی

در زمان‌های گذشته تشخیص زمان دقیق سحری به دلیل نبود امکانات مشکل بود بنابراین افراد از طریق حرکت ستاره‌ها زمان سحر را تشخیص می‌دادند.

در مناطقی که چاوش خوان وجود نداشت افراد با کوبیدن بر تشت‌های مسی که به اعتقاد آنان موجب ایجاد فضایی معنوی شده و آرامشی خاص به فضا می‌بخشید مردم را به عبادت کردن و خوردن سحری دعوت می‌کردند.

در بجنورد در زمان سحری دو طبل نواخته می‌شد، طبل های آهنگین که هر کدام دارای معانی خاصی بودند.آهنگ طبل اول بدین گونه بود که «قره خاتون تو پلو بیشر» یعنی پیرزن بلند شو غذا درست کن که خانم خانه را به برخاستن و آماده کردن بساط سحری دعوت می‌کرد و آهنگ طبل دوم می‌گفت: «قره خاتون قازانه دیشر» یعنی پیرزن دیگ غذا را پایین بیار، که در واقع به معنای آماده بودن سحری و موعد بیدار شدن سایر افراد خانواده بود.

طبل سومی در کار نبود و موعد نواختن آن وقت اذان بود و صدای خوش موذنان بجنوردی که با آن شروع یک روز روزه داری افراد را اعلام می‌کردند.

کشاورزان خراسان شمالی در مواردی که ماه مبارک رمضان با فصل تابستان قرین می‌شد در هوای بسیار گرم در مزارع خود مشغول دروی محصول بودند و در برابر گرسنگی و تشنگی طاقت فرسا تحمل می‌کردند.

سفره‌های رنگین جایگزین افطاری‌های ساده و سنتی

در گذشته‌های نه چندان دور نوع غذا‌ها در افطار مردم خراسان شمالی متناسب با فصل‌های سال تغییر می‌کرد به گونه‌ای که در فصل بهار غذا‌هایی هم، چون (فتیر مسکه)، نوعی غذا شبیه به آش دندونی و متشکل از گندم و نخود سالم به همراه روغن زرد حیوانی بود، استفاده می‌کردند.

«یارمه» از دیگر غذا‌های مرسوم در فصل بهار ویژه ماه مبارک رمضان بود که از گندم نیم دانه، گوشت قورمه، روغن زرد و ادویه جات تهیه می‌شد.

در میان «کرمانج»‌ها نیز رسم بود افرادی که تازه به سن شرعی روزه داری می‌رسیدند در هنگام افطار از سوی بزرگ‌تر خانواده هدیه و چشم روشنی دریافت می‌کردند، افرادی هم که به سن روزه داری نرسیده، اما به دلیل علاقه به این فریضه الهی روزه می‌گرفتند نیز از سوی بزرگ‌تر‌های فامیل جایزه دریافت می‌کردند.

دادن افطاری توسط بزرگ‌تر‌های فامیل و دعوت از کوچک‌تر‌ها از دیگر رسوم رایج در میان مردم این منطقه بود و پخت حلیم در ایام ماه رمضان در قهوه خانه و کافه‌ها و توزیع آن و پخت زولبیا و بامیه و پشمک توسط قنادی‌ها از دیگر غذا‌ها و شیرینی‌های ویژه این ایام بود که هنوز نیز رواج دارد.

صله ارحام رمضانی در بین اقوام خراسان شمالی

دید و بازدید و سرکشی از یکدیگر و عیادت از مریض از جمله کار‌هایی است که مردم خراسان شمالی بعد از افطار انجام می‌دهند.

کمک به محرومان و بردن افطاری برای آن‌ها در طول ماه مبارک رمضان و به ویژه در شب های احیاء از دیگر آیین‌های مرسوم بین مردم است.

در مراسم بزرگداشت شبهای قدر مردم استان از قاریان قرآن، بزرگان و ریش سفیدان محل، اقوام و خویشان و افراد نیازمند دعوت می‌کنند تا در مراسم احیاء داری آن‌ها شرکت کنند و بعد از افطار به خواندن قرآن، برگزاری مجلس روضه، دعا و نیایش ادامه می‌دهند و این مراسم تا اذان صبح ادامه دارد.

یکی از رسومی که در این شبها انجام می‌شود شب زنده داری با قرائت قرآن، خواندن دعا‌های جوشن کبیر و سایر ادعیه و قرآن به سر گرفتن است.

آداب ویژه ماه رمضان در میان ترکمن‌های خراسان شمالی

ترکمنان اهل سنت خراسان شمالی نیز در این ماه همانند سایر مسلمانان ایران و جهان آداب و رسوم و آیین های مذهبی خاصی برگزار می‌کنند با این تفاوت که این قوم بیش از سایر اقوام خراسان شمالی آداب و سنن خاص خود در ماه رمضان را حفظ کرده و مراسم ویژه ترکمنها در این ماه به معنای واقعی خاص و دیدنی است.

ترکمن‌های خراسان شمالی در این ماه علاوه بر برپایی نماز‌های یومیه، شب‌ها با حضور در مساجد اقدام به برپایی نماز جماعت با عنوان «تراویح» می‌کنند.

مراسم ختم قرآن مجید نیز از دیگر مراسم ترکمنان خراسان شمالی است که تعدادی از قاریان معروف ترکمن با حضور سایر روزه‌داران در مدت زمان معینی در چند شب متوالی قرآن را ختم می‌کنند.

هر بار ختم قرآن توسط ترکمنان با مراسمی ویژه‌ای مانند پخش شیرینی‌ و میوه همراه است و گفته می‌شود ترکمن‌ها تا پایان ماه مبارک رمضان پنج بار قرآن را ختم می‌کنند.
مراسم «یا رمضان» نیز از دیگر آداب و رسوم ترکمن‌های استان خراسان شمالی است که گفته می‌شود این آیین مختص ترکمن‌های این خطه است.

در این آیین که در شب‌های سوم، چهاردهم و بیست و هفتم ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود، تعدادی از جوانان بعد از صرف افطار تجمع کرده و با انتخاب یکی از جوانان به عنوان سرگروه اشعاری را در وصف ماه مبارک رمضان و روزه داری به زبان ترکمنی قرائت می‌کنند.

آنان سپس در کوچه و خیابان راه افتاده و به در هر خانه‌ای که می‌رسند صاحبخانه انعامی از قبیل: وجه نقد و یا غیرنقد به آن‌ها اهدا می‌کند.

در پایان سه شب برگزاری این مراسم جوانانی که در برپایی این مراسم شرکت داشته‌اند هدایای نقدی و غیرنقدی را بین یکدگیر تقسیم و یا آن را برای تدارک یک افطار و یا سحری دسته‌جمعی استفاده می‌کنند.

آداب و رسوم عشایر خراسان شمالی در ماه مبارک رمضان

عشایر استان خراسان شمالی هم مانند دیگر اقوام و قشرهای این استان، ماه مبارک رمضان را پاس داشته و مراسم آن را به جا می‌آورند.

در زمان‌های گذشته عشایر و کوچنشینان چون بیشتر وقت خود را در بیابان سپری می‌کردند از طریق حرکت ستاره‌ها، برای تشخیص سحری استفاده می‌کردند.

اگرچه مشغله‌های زندگی ماشینی این روز‌ها به زندگی عشایری نیز رسوخ کرده است، اما هنوز رگه‌هایی از زندگی سنتی و ایلی را میان طوایف عشایر استان می‌توان دید که بیانگر عمق فرهنگ و زندگی سنتی عشایر استان خراسان شمالی است.

برپایی محافل انس با قرآن در امامزادگان شاخص خراسان شمالی

هم‌زمان با ماه مبارک رمضان در آستان قدس ۱۰ امامزاده شاخص استان محفل انس با قرآن برگزار می‌شود.
در آستان امام زادگان استان همانند سید عباس (ع) بجنورد، حمزه رضای شیروان، عبدالرحمان خرق فاروج محافل انس با قرآن با حضور قاریان برجسته کشوری و بین‌المللی برپا می‌شود.

آداب عید فطر

مردم خراسان شمالی روز عید فطر، زکات فطریه را قبل از برآمدن خورشید به متولیان تقسیم و توزیع آن و یا به خانواده‌های نیازمند می‌رسانند و هم چنین با شرکت در نماز عید فطر به سبب بهره مندی از نعمت روزه و توفیق در برگزاری مجالس و محافل مذهبی خدا را شکر می‌کنند.

در هنگام عید فطر افراد در محیطی باز، هموار و خوش منظر به نام خرمنگاه دور هم جمع شده و پس از جمع آوری فطره نماز عید فطر را به جا می‌آورند.
با پایان یافتن ماه مبارک رمضان و در روز عید سعید فطر مسلمانان ترکمن خراسان شمالی نیز همانند سایر مسلمانان زکات فطره خود را به میزانی که امام جماعت تعیین کرده به نیازمندان می‌پردازند.

در روز عید در خانه ترکمن ها سفره‌ای پهن است و بر روی سفره‌ها نان‌های سنتی و شیرینی و شکلات چیده می‌شود و به دید و بازدید که از خانه بزرگ‌تر‌ها شروع می‌شود می‌روند.

آنان پس از برپایی نماز عیدفطر به صورت جماعت برای دید و بازدید به سراغ همسایگان و همکیشان روزه‌دار خود می‌روند.

انتهای پیام/