امیرالمؤمنین علیه‌السلام در روایتی، به هفت اثر مهم دربارۀ وظیفه‌شناسى و اداى حق متقابل بین زمامداران و رعیت اشاره می‌فرماید.

به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، مقام معظم رهبری صبح امروز (پنجشنبه) در اولین سالگرد آغاز به کار مجلس یازدهم از طریق ارتباط تصویری با صحن مجلس شورای اسلامی، با نمایندگان مردم سخن گفتند.

در این دیدار که به شرح اهمّ وظایف مجلس و مسئلۀ انتخابات از سوی رهبر معظم انقلاب گذشت، در محل این سخنرانی، حدیثی با این مضمون بر کتبه نقش بسته بود «فَلَیْسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِیَّةُ إِلَّا بِصَلَاحِ الْوُلَاةِ» یعنی «حالِ مردم نیکو نشود، جز آن‌گاه که حاکمان نیکو رفتار باشند». این حدیث، از امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که سید رضی آن را ضمن خطبه‌ای در فرآیند جنگ صفین آورده است. در فرازهایی از این خطبه آمده است «از میان حقوقى که خداوند واجب کرده، بزرگ‌ترین آنها حق والى و زمامدار بر رعیت و حق رعیت بر والى است. فریضه‌اى است که خداوند سبحان آن را بر هر کدام در مقابل دیگرى مقرّر فرموده است؛ وَ أَعْظَمُ مَا افْتَرَضَ ـ سُبْحَانَهُ ـ مِنْ تِلْکَ الْحُقوقِ حَقُّ الْوَالِی عَلَى الرَّعِیَّةِ وَ حَقُّ الرَّعِیَّةِ عَلَى الْوَالِی، فَرِیضَةٌ فَرَضَهَا اللّهُ ـ سُبْحَانَهُ ـ لِکُلٍّ عَلَى کُلٍّ».

سپس امام علیه‌السلام به فلسفۀ این دو حق مى‌پردازد و مى‌فرماید «خداوند این فریضه را سبب نظام الفت مردم و پیوستگى آنان به یکدیگر و موجب عزت و قدرت دین آنها قرار داده است، بنابراین رعیت هرگز اصلاح نمى‌شود، مگر با اصلاح زمامداران و زمامداران اصلاح نمى‌شوند جز از طریق قرارگرفتن رعیت در مسیر صحیح و مستقیم؛ فَجَعَلَهَا نِظَاماً لاُِلْفَتِهِمْ، وَ عِزًّا لِدِینِهِمْ، فَلَیْسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِیَّةُ إِلاَّ بِصَلاَحِ الْوُلاَةِ وَ لاَ تَصْلُحُ الْوُلاَةُ إِلاَّ بِاسْتِقَامَةِ الرَّعِیَّةِ».

در واقع رعایت این حقوق هم آثار مهم مادى دارد و هم معنوى. جملۀ «جَعَلَهَا نِظَاماً لاُِلْفَتِهِمْ» اشاره به آثار مادى و ظاهرى و جمله «عِزًّا لِدِینِهِمْ» اشاره به آثار معنوى و روحانى است و دو جملۀ ما بعد آن، به این حقیقت مهم اشاره مى‌کند که صلاح و فساد رعیت و زمامداران به هم گره خورده است و هر دو در یکدیگر اثر متقابل دارند. زمامداران فاسد، رعایا را به فساد مى‌کشانند و رعایاى صالح حکومت را مجبور به پذیرش حق و عدالت مى‌کنند و اگر هر دو صالح باشند، بهترین شرایط براى پیروزى و پیشرفت جامعه فراهم مى‌شود.

آنگاه در ادامه به شرح آثار منفى و مثبتى که بر اداى حق والى نسبت به رعیت و حق رعیت نسبت به والى و عدم اداى آنها مترتب مى‌شود، پرداخته و با عبارات روشن و گویایى این آثار را یک به یک مى‌شمارد، مى‌فرماید «هرگاه رعیت حق والى را ادا کند و والى حق رعیت را بپردازد، حق در میان آنها قوى و نیرومند خواهد شد، مسیرهاى دین خالى از انحراف مى‌شود، نشانه هاى عدالت استوار مى‌شود و سنّت‌ها در مجراى صحیح خویش به کار مى‌افتد و به این ترتیب زمان رو به صلاح مى‌رود و مردم به بقاى دولت امیدوار و دشمنان مأیوس خواهند شد». فَإِذَا أَدَّتِ الرَّعِیَّةُ إِلَى الْوَالِی حَقَّهُ، وَ أَدَّى الْوَالِی إِلَیْهَا حَقَّهَا عَزَّ الْحَقُّ بَیْنَهُمْ، وَ قَامَتْ مَنَاهِجُ الدِّینِ، وَ اعْتَدَلَتْ مَعَالِمُ الْعَدْلِ، وَ جَرَتْ عَلَى أَذْلاَلِهَا السُّنَنُ، فَصَلَحَ بِذلِکَ الزَّمَانُ، وَ طُمِعَ فِی بَقَاءِ الدَّوْلَةِ، وَ یَئِسَتْ مَطَامِعُ الاَْعْدَاءِ.

امام علیه‌السلام در این بخش از خطبه، هفت اثر مهم براى وظیفه‌شناسى و اداى حق متقابل زمامداران و رعیت بیان فرموده که نخستین آنها عزت و قدرت است و دیگرى، هموار شدن مسیرهاى دین و کم رنگ شدن بدعت‌هاست. سومین اثر، برافراشته شدن پرچم عدالت در کشور اسلامى و چهارم احیاى سنّت‌هاست. پنجم که نتیجه آنهاست، اصلاح محیط جامعه و ششم امیدوارى به بقا و دوام حکومت و هفتم مأیوس شدن دشمنان است.

منبع:
پیام امام امیرالمومنین علیه السلام (شرح نهج‌البلاغه) آیت الله مکارم شیرازی

انتهای پیام/