« ول اسلیپ» و «لیپوویا» دو داروی گیاهی جدید پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی هستند که اولی بهبود کیفیت خواب و درمان اختلالات خواب را به همراه دارد و دومی باعث تنظیم سطح کلسترول، تری‌گلیسیرید و قند خون در بیماران مبتلا به هایپرلیپیدمیا و دیابت نوع دوم می‌شود.

به گزارش حوزه خبرنگاران افتخاری خبرگزاری تقریب، در اولین روز هفته جاری( شنبه 26 آذر ماه 1401) طی مراسمی با حضور دکتر مسلمی نائینی رییس جهاددانشگاهی و مسئولانی از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری؛ وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو از دو داروی گیاهی جدید پژوهشگاه گیاهان دارویی جهاددانشگاهی رونمایی شد.

« ول اسلیپ» و «لیپوویا» نام این دو داروی گیاهی جدید  است که در ادامه به بررسی خواص و عملکرد هرکدام از آنها پرداخته می‌شود.

کمک به بهبود کیفیت خواب با داروی گیاهی « ول اسلیپ»

اختلالات خواب به گروهی از بیماری‌‌ها گفته می‌شود که توانایی فرد برای خوابیدن به طور منظم را تحت تاثیر قرار می‌‌دهند. شیوع این اختلالات، چه به سبب بیماری زمینه‌ای و چه به سبب اضطراب بیش از حد، در دنیا در حال افزایش است و مطابق با پژوهش‌های اخیر انجام شده باید اذعان نمود که کیفیت و مدت خواب با پیشرفت و مدرنیته دچار تغییر شده است. در واقع، بیش از 75 درصد از افرادی بین 20 تا 59 سال اختلالات خواب به طور نسبتا منظم را گزارش می‌‌کنند. بیشتر افراد، گهگاه مشکلات خواب را به سبب اضطراب، برنامه‌‌های سخت روزانه و دیگر تاثیرات بیرونی تجربه می‌‌کنند. با این وجود، زمانی که این مشکلات شروع به رخ دادن به طور منظم کنند و با زندگی روزمره تداخل کنند، ممکن است وجود یک اختلال خواب را نشان دهند. بسته به نوع اختلال خواب، افراد ممکن است در به خواب رفتن مشکل داشته و در طول روز احساس خستگی شدید کنند. کمبود خواب می ‌تواند اثر منفی بر انرژی، خلق، تمرکز و سلامت عمومی داشته باشد. برخی موارد، اختلالات خواب می‌‌تواند علامت یک مشکل پزشکی یا بیماری روانی دیگر باشد. این مشکلات خواب ممکن است در نهایت با درمان علت زمینه‌‌ای از بین بروند. زمانی‌که اختلالات خواب توسط بیماری دیگری ایجاد نشده باشند، از نظر روانشناسان و روانپزشکان درمان به طور معمول شامل ترکیبی از درمان‌‌های دارویی و تغییرات سبک زندگی است. دریافت تشخیص و درمان به محض مشکوک شدن به وجود اختلال خواب، حائز اهمیت است. اثرات منفی اختلالات خواب در صورت درمان نشدن، می‌‌تواند منجر به عواقب بیشتری برای سلامت فرد شود. این اختلالات هم‌چنین می‌‌توانند عملکرد فرد در محل کار را تحت تاثیر قرار داده، باعث ایجاد تنش در روابط شخصی شده و توانایی فرد برای انجام کارهای روزمره را مختل کند. دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی و عروقی، افسردگی، خستگی و کسالت روزانه از دیگر عوارض اختلالات خواب می‌باشند. بر طبق آخرین آمار، 30 درصد ایرانی‌ها با اختلالات خواب مواجه هستند که این عارضه در 10 درصد از این افراد، مزمن است.
درمان دارویی رایج‌ترین روش برای رفع انواع اختلالات خواب به شمار می‌آید. هرچند برای درمان انواع اختلالات خواب داروی معینی تجویز می‌شود، اما به طور معمول ترکیبی از درمان دارویی و روش‌های دیگر برای غلبه بر اختلال‌های خواب به کار برده می‌شود. محققان پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی با بررسی نمونه‌های خارجی مکمل‌های درمان اختلالات خواب در سطح بازارهای جهانی، در نهایت به یک فرمولاسیون مؤثر و کارآمد برای درمان اختلالات خواب رسیده‌اند که ترکیبی از گیاهان دارویی و برخی ویتامین‌ها و مواد شیمیایی می‌باشد.
این محصول با نام تجاری وِل‌اِسلیپ با اخد مجوز از سازمان غذا و دارو آماده در پاییز سال 1401 آماده ارائه به بازار شده است. تحقیقات نشان داده است که مصرف روزانه یک عدد کپسول وِل‌اِسلیپ، 30 تا 60 دقیقه قبل از خواب، به میزان موثری به بهبود کیفیت خواب و درمان اختلالات خواب کمک می‌نماید. هر کپسول وِل‌اِسلیپ حاوی عصاره خشک گل گیاه رازک 100 میلی‌گرم، گل گیاه بابونه 100 میلی‌گرم، گل گیاه گل ساعتی 100 میلی‌گرم و ریشه گیاه سنبل‌الطیب 25 میلی‌گرم، 60 میل‌گرم منیزیم گلوکونات، 5 میلی‌گرم ویتامین B-6 و 3 میلی‌گرم ملاتونین می‌باشد.  اثرات فارماکولوژیک مواد مؤثره کپسول وِل‌اِسلیپ و مکانیسم آن‌ها: ویتامین B-6: تریپتوفان یک اسید آمینه ضروری است که باعث آرام‌سازی سیستم اعصاب مرکزی و آمادگی بدن برای خوابیدن می‌شود و ویتامین ب6 کمک به تولید آن می‌کند. همچنین این ویتامین باعث تبدیل تریپتوفان به سروتونین شده که نقش مهمی در پروسه خواب و آرامش سیستم اعصاب مرکزی ایفا می‌کند. اشخاصی که به اندازه کافی ویتامین ب6 از تغذیه خود دریافت نمی‌کنند با علائمی مانند بی‌خوابی، بی‌قراری، اضطراب و علائم مشابه دیگر مواجه می‌شوند. منیزیم: این ماده معدنی ضروری برای بدن، به تولید هورمون ملاتونین (معروف به هورمون خواب) کمک می‌کند. منیزیم باعث از بین رفتن کشش ماهیچه‌ها نیز می‌شود که خود می‌تواند از خواب راحت جلوگیری کند. کمبود منیزیم بر روی عملکرد درست گیرنده‌های گاما آمینوبوتیریک اسید (گابا) در مغز تاثیر می‌گذارد. گابا یک انتقال دهنده عصبی است که باعث ایجاد آرامش مغزی و لذت بردن از خواب می‌شود. مطالعات نشان داده که مکمل حاوی منیزیم در درمان بی خوابی افراد مسن بسیار تاثیرگذار است. ملاتونین: در طول شب غده صنوبری شکل پینه‌آل در مغز، هورمونی به نام ملاتونین ترشح می‌کند که به هورمون خواب یا تاریکی نیز مشهور است. ملاتونین به تنظیم ساعت بیولوژیک و ریتم روز و شب بدن کمک می‌کند و موجب تعیین زمان تولید هورمون‌های دیگر نیز می‌شود. مطالعات بسیاری نشان می‌دهند که مصرف مکمل دارویی ملاتونین می‌تواند به استراحت و خواب راحت کمک کند. مکمل‌های حاوی ملاتونین می‌توانند برای تغییر ساعت داخلی بدن در درمان اختلالات خواب مانند بی‌خوابی و حتی افسردگی مفید باشند. آگونیست‌های ملاتونین و مکمل‌های حاوی ملاتونین همچنین می‌توانند برای درمان مشکلات تغییر ساعت خواب مانند اختلال تاخیر در فاز خواب، پرواز زدگی و اختلال خواب ناشی از کار شیفتی استفاده شود.
ترکیب گیاهی: بابونه یک آرام‌بخش ملایم یا محرک خواب محسوب می‌شود. اثرات آرامش‌بخشی بابونه به دلیل وجود آنتی‌اکسیدانی به نام آپی ژنین است که به گیرنده‌های گابا در مغز متصل شده و مشابه با بنزودیازپین‌ها، موجب کاهش اضطراب و ایجاد خواب‌آلودگی می‌گردد. فعالیت آرام‌بخشی رازک مرتبط با 3-متیل 2-بوتانول در آن می‌باشد؛ به علاوه، رسوب‌های ایزو والریک اسید موجود در رازک نیز می‌تواند اثرات آرام‌بخشی داشته باشد. مطالعات بالینی صورت گرفته بر روی انسان‌ها نشان داده است که گیاه سنبل‌الطیب دارای اثرات آرام‌بخشی بوده که این اثرات بیشتر مربوط به روغن‌های فرار موجود در آن می‌باشد. مطالعات بیوشیمیایی انجام شده نشان می‌دهند که والرنیک اسید باعث بازداری کاتابولیسم گابا در اتصالات سیناپسی در سیستم عصبی مرکزی می‌شود و غلظت بالای گابا در بافت مغزی منجر به اثرات آرام‌بخشی می‌گردد. گل ساعتی نیز با مکانیزمی مشابه با عملکرد سنبل‌الطیب و همچنین با مهار فعالیت آنزیم مونوآمینواکسیداز و افزایش میزان مبادله کننده‌های عصبی شامل سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین در سیستم عصبی مرکزی منجر به ظهور اثرات آرام بخشی پایداری می‌شود که اثرات آن در ترکیب با سنبل‌الطیب تقویت می‌شود.  

کمک به تنظیم سطح کلسترول، تری‌گلیسیرید و قند خون با «لیپوویا»

 بررسی چربی خون ایرانیان در مطالعه جهانی «بررسی روند تغییرات چربی خون در ۲۰۰ کشور دنیا در چهار دهه گذشته» نشان می‌دهد ایران یکی از کشورهای دارای سطح بالای چربی خون بد در جهان است. بر طبق آمار، نیمی از مرگ‌های رخ داده در کشور ایران زودرس (زیر ۷۰ سال) است و سکته‌های قلبی و مغزی علت نیمی از مرگ‌های زودرس در کشور محسوب می‌شود. سالانه بیش از ۱۵۰ هزار نفر بر اثر سکته قلبی و مغزی جان خود را از دست می‌دهند که چربی خون بالا در ایجاد زمینه مناسب برای بروز سکته‌های قلبی و مغزی و کبد چرب نقش بسیار مهم و تعیین کننده‌ای دارد. علاوه بر علل ارثی و ژنتیکی، پرخوری، اضافه وزن و چاقی، مصرف غذاهای پرچرب و رژیم غذایی پرکربوهیدرات، نداشتن تحرک کافی و ورزش نکردن، مصرف بالای نمک، مصرف الکل، استعمال سیگار، مصرف زیاد  گوشت قرمز، مصرف کم میوه‌ها و سبزیجات تازه و نیز افزایش سن از عوامل اصلی ابتلاء به چربی خون بالا محسوب می‌شوند.
هر فرد می‌تواند با تغییر سبک زندگی خود، مصرف برخی داروها و یا ترکیبی از این دو روش، سطح چربی بدن خود را کاهش دهد. در برخی موارد خاص، پزشک قبل از تجویز داروی چربی خون، تغییر سبک زندگی را به بیمار توصیه می‌‌کند. بهترین رویکرد درمانی برای هر فرد، به وضعیت خاص بیمار و مواردی مانند سطح چربی خون، وضعیت سلامتی، عوامل خطر، داروها و سبک زندگی فرد بستگی دارد. داروهای زیادی برای کاهش سطح کلسترول LDL در بدن وجود دارد. هر دسته از داروها، از نظر نحوه عملکرد، میزان تاثیر و هزینه آن متفاوت است. پزشک با توجه به سطح چربی خون و سایر عوامل مرتبط با بیمار، ممکن است یک دارو یا ترکیبی از داروها را تجویز کند.
در یک کارآزمایی بالینی تصادفی دوسوکور کنترل شده با دارونما که توسط محققان پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی انجام شده است، بر روی 67 بیمار هیپرلیپیدمیک (هیپرکلسترولمیک و/یا هیپرتری‌گلیسریدمیک) با سن 30.3 ± 56.4 سال، اثرات مصرف عصاره برگ مریم گلی (یک کپسول 500 میلی گرمی هر 8 ساعت به مدت 2 ماه) بر روی سطوح خون ناشتا لیپیدها، کراتینین و آنزیم‌های کبدی از جمله SGOT و SGPT در 34 بیمار مورد بررسی قرار گرفت و با گروه دارونما (33 نفر) مقایسه شد. این عصاره سطح کلسترول تام خون، تری گلیسیرید، LDL و VLDL را کاهش داد، اما سطح HDL خون را بدون اثرات قابل توجهی بر سطوح خونی SGOT، SGPT و کراتینین در مقایسه با دارونما و در نقطه پایانی افزایش داد. هیچ عوارض جانبی در اثر استفاده از این دارو گزارش نشد و به‌طور کلی نتایج این بررسی نشان داد که عصاره برگ گیاه مریم گلی می‌تواند در درمان هیپرلیپیدمی موثر و بی‌خطر واقع شود. بر مبنای این کارآزمایی بالینی انجام شده، پژوهشکده گیاهان دارویی در پاییز سال 1401 مبادرت به رونمایی از یک محصول کاملاً گیاهی و موثر در کاهش انواع چربی مضر خون با نام تجاری لیپوویا نموده است. هر کپسول لیپوویا حاوی 400 میلی‌گرم عصاره خشک برگ گیاه مریم‌گلی (Salvia officinalis) می‌باشد. کاهش کلسترول تام، LDL و تری‌گلیسیرید، افزایش HDL و کاهش قند خون در بیماران مبتلا به هایپرلیپیدمیا و دیابت نوع دوم به‌عنوان اندیکاسیون این داروی گیاهی دارای مجوز از سازمان غذا و دارو ذکر شده است.

اثرات فارماکولوژیک کپسول لیپوویا و مکانیسم آن‌ها: فیتواسترول‌ها، فلاونوئیدها و آنتی اکسیدان‌هایی نظیر ترپنوئیدها و پلی‌فنول‌ها و برخی ترکیبات دیگر در برگ گیاه مریم گلی شناسایی شده‌اند. برگ این گیاه اثرات آگونیست گیرنده‌ی پراکسیزوم (PPARγ)، مهارکننده لیپاز پانکراس و جذب لیپید، آنتی اکسیدان، مهارکننده پراکسیداسیون لیپید و ضدالتهاب دارد. پراکسیزوم‌ها، گیرنده‌هایی در بدن هستند کهمی‌توانند التهاب را کاهش دهند، سطح قند خون را پایین بیاورند و بعد از فعال شدن، فرآیند جذب چربی‌ها را مسدود کنند. به دلیل این مکانیزم احتمالی، تصور می‌شود مریم گلی می‌تواند کلسترول را نیز کاهش دهد. در یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده دوسو بی خبر دارای شاهد دارونما با 80 بیمار دیابتی نوع دوم هیپرلیپیدمیک (هیپرکلسترولمیک و/یا هیپرتری گلیسریدمیک) که توسط تیم محققان پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی انجام شده است، مشاهده شد که عصاره برگ گیاه مریم گلی در مقایسه با گروه دارونما، سطوح خونی گلوکز، HbA1c، کلسترول تام، تری گلیسرید و LDL را کاهش، ولی سطح خونی HDL را افزایش می‌دهد. در این تحقیق مشخص شد که قند خون و میزان کلسترول خون شرکت‌کنندگانی که به مدت سه ماه، 3 بار در روز از عصاره برگ گیاه مریم گلی مصرف می‌کردند، در مقایسه با گروه کنترل، کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است.