تاريخ فاطميان و حمدانيان، مؤلف دكتر محمدعلي چلونگر، توسط سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت) انتشار يافت.

فاطميان‌ و حمدانيان از دولتهاي مهم شيعه در سده‌هاي ميانه بودند. فاطميان با مذهب شيعي اسماعيلي از اواخر سدة سوم تا نيمة سدة ششم هجري در افريقيه و مغرب و سپس مصر و حمدانيان با مذهب شيعي امامي در سدة چهارم هجري در موصل و حلب حکومت مي‌كردند.
در اين كتاب اوضاع سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي اين دو دولت شيعي در دو بخش معرفي شده است:
در بخش اول، تاريخ خلفاي فاطمي در هشت فصل آمده است:
در فصل اول و دوم، تاريخ فاطميان از آغاز تا تشكيل خلافت بررسي شده است. شكل‌گيري اسماعيليان و گسترش دعوت آنان در سدة سوم در عراق، ايران، بحرين، يمن، افريقيه و مغرب از مباحث اين بخش است.
در فصل سوم، خلافت فاطميان در افريقيه و مغرب معرفي شده است. چهـار خليفـة نخست فاطميان در سالهاي ۲۹۷ـ۳۶۲ ﻫ . ق در افريقيـه و مغرب خلافت مي‌كردند. در آن سالها، فاطميان زمينة تصرف مصر و انتقال خلافت از افريقيه به آنجا را مهيّا كردند. 

در فصل چهارم، خلافت فاطميان در مصر آمده است. چهار سال پس از تصرف مصر به وسيلة جوهر صقلي، سردار فاطمي، خلافت فاطميان به مصر منتقل شد. فاطميان در مصر اهميت و شهرت بيشتري يافتند. دورة اقتدار آنان در مصر از خلافت المعز تا المستنصر بود كه در اين بخش، رويدادهاي آن دوران بررسي شده است. 

خلافت فاطميان از اواخر دورة المستنصر به دليل نزاعها و درگيريهاي داخلي و ورود تركها و اقوام ديگر رو به ضعف نهاد و به فرقه‌هاي متعدد تقسيم گرديد. در فصل پنجم رويدادهاي ‌آن عصر، كه دورة انحطاط فاطميان است، آمده است. 

خلافت فاطميان در دورة العاضد، چهاردهمين و آخرين خليفة فاطمي، در سراشيبي قطعي سقوط قرار گرفت و سرانجام در سال ۵۶۷ ﻫ . ق، صلاح‌الدين ايوبي به حيات فاطميان پايان داد. آن دوره، عصر كشاكش وزرا و نيروهاي خارج از مصر بود كه در اثر ضعف بسيار فاطميان يكه‌تاز مصر شده بودند. در فصل ششم رويدادهاي پاياني خلافت فاطميان بررسي شده است. 

در فصل هفتم، تشكيلات سياسي‌ـ ديواني و دعوت فاطميان آمده است. در اين راستا، مقام و موقعيت خليفه، وزارت، قضاوت و سازمان اداري فاطميان، و سازمان دعوت و داعيان بزرگ آنان در مصر و خارج از آن بررسي شده است. 

در فصل هشتم، پيشرفتهاي علمي، دانشمندان و مراكز علمي بزرگ فاطميان مانند الازهر و دارالعلم و كتابخانه‌هاي مهم آن در مصر آمده است. همچنين در اين بخش اوضاع اجتماعي و اقتصادي مصر عصر فاطميان بررسي شده است. 

در بخش دوم، تاريخ حمدانيان در چهار فصل ‌آمده است:
فصل اول و دوم، دربارة تاريخ حمدانيان و حمدانيان موصل است. حمدانيان در سال ۳۱۷ ﻫ . ق حكومت شيعي خود را در موصل بنيان نهادند. آنان در مدت نسبتاً كوتاه حكومت خود در شمال بين‌النهرين، فرازونشيبهاي بسياري را در برخورد با عباسيان، آل‌بويه و سرداران و اميرالامراهاي حاكم بر بغداد پشت سر نهادند. 

فصل سوم، به حمدانيان حلب در شمال سوريه پرداخته است. سيف‌الدوله حمداني در سال ۳۳۳ ﻫ . ق شعبه‌اي ديگر از حمدانيان را در اين منطقه پايه‌گذاري كرد. اين شاخه از حمدانيان شهرت و اعتبار بيشتري يافتند. آنان در صف اول مقابله با امپراتوري روم شرقي بودند و بيشتر عمر بنيان‌گذار آن، سيف‌الدوله، در ميدان مبارزه و جهاد با روميان گذشت. پس از سيف‌الدوله، حمدانيان حلب اعتبار خود را از دست دادند و بيشتر پيرو دولتهايي مانند فاطميان يا روميان شدند.
در فصل چهارم، اوضاع مذهبي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي حمدانيان بررسي شده است. فعاليتهاي مذهبي و فرهنگي هر دو شاخة حمدانيان در پرتو مذهب شيعي بوده است. حلب، در دورة حمدانيان از مراكز مهم فرهنگي و علمي جهان اسلام به شمار مي‌رفت و شهرت و آوازة آن موجب شد دانشمندان و ادبا از سراسر سرزمينهاي اسلامي به دربار حمدانيان حلب روي آورند.
كتاب حاضر براي بخشي از درس اختياري «خلفاي فاطمي مصر و حمدانيان» در رشته تاريخ مقطع كارشناسي به ارزش ۲ واحد مورد استفاده دانشجويان و ساير علاقه‌مندان تدوين شده است. 

اين اثر به صورت مشترك توسط دانشگاه اصفهان و سازمان سمت منتشر مي‌شود. 

اين كتاب در ۴۰۹ صفحه و مبلغ ۴۳۰۰۰ ريال در اختيار دانشجويان و علاقه‌مندان قرار گرفته است.