نشست خبری کمیته ادیان توحیدی و اقلیتهای دینی ستاد دهه فجر با حضور اسماعیل جان علی پور مدیرکل دفتر مجامع، تشکل ها و فعالیت های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اهالی رسانه برگزار شد.

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، جان علی پور ضمن گرامیداشت یاد امام خمینی(ره) و شهدای انقلاب اسلامی اظهار داشت: نظام جمهوری اسلامی ایران  با حضور همیشگی مردم در عرصه های مختلف و با مجاهدت دلسوزان و علاقه مندان به پیشرفت و توسعه کشور و هدایتهای رهبر عالیقدر امروز یکی از قدرتمندترین نظامها در عرصه های مختلف است.

وی تصریح کرد: بر اساس آموزه های اسلامی، به ویژه آنچه از قرآن کریم به صراحت بیان شده، مبنای مواجهه با پیروان سایر ادیان توحیدی، گفتمان و «مجادله احسن» میباشد ، و در مجادله احسن آنچه مهم است  نیکو سخن گفتن وتکریم مخاطبی است که تفکر یا مواضعش با تفکر و مواضع گوینده همسو نیست. در اینجا تلاشی برای مجاب کردن مخاطب به تبعیت از رای و اندیشه گوینده صورت نمیگیرد، بلکه ضمن حفظ ارزشها و آراء دوطرف، در مورد اشتراکات و افتراقات، بحث و تبادل نظر میشود بدون آن که به یکدیگر بی حرمتی کنند یا  عقاید یکدیگر را انکار نمایند.

جالبتر این که قرآن کریم هنگامی که خداپرستی و توحید را در یک نگاه وسیع در مقابل کفر و الحاد قرار میدهد، به طور ضمنی اماکن مقدس یهودیان، مسیحیان و مسلمانان را در یک جبهه تلقی میکند، آنگاه که می فرماید: «... و اگر خدا (شر) بعضی از مردم را با بعض دیگر دفع نمیکرد، صومعهها و کلیساها و کنیسهها و مساجدی که نام خدا در آنها بسیار برده میشود، به سختی ویران میشد...»

وی ادامه داد: تاریخ ایران، سرشار از گزارشاتی است که دربرگیرنده حسن سلوک و همزیستی مسالمت آمیز با پیروان سایر ادیان میباشد به گونهای که اصولاً در این تاریخ، به جز دوره کوتاهی در زمان ساسانیان، سابقهای را نمیتوان دید که دال بر این باشد که فرد یا گروهی به خاطر دین و مذهبش مورد هجمه حکومتی یا مردمی قرار گرفته باشد. وجود همین همبستگی ادیانی در این سرزمین موجب شده است که در دورههای مختلف، افراد یا گروههای زیادی، وقتی که به لحظ تعلق داشتن به عقیده یا دین خاص، مورد سرکوب ساکنان یا حکومتهای محلی خود قرار میگرفتند، به دامن ایران پناه میآوردند تا بتوانند آزادنه به مناسک و آیینهای دینی خود بپردازند و، ضمن پایبند بودن به اصل دینی خود، در کنار سایر اقشار ملت ایران زندگی کنند. مهاجرت یهودیان به سرپرستی چهرههای بزرگی همچون دانیال نبی (ع) و حبقوق نبی (ع) بهترین نمونه از این دست مهاجرتهاست.

جان علی پور خاطر نشان کرد: امروزه کشوری وجود ندارد که همه‌ی افراد و اتباع آن از یک نژاد و قومیت بوده، به یک زبان تکلّم کنند و پیرو یک آیین و مذهب باشند. در بیشتر کشورها، اکثریتی وجود دارد که دارای تاریخ و فرهنگ و زبان و مذهب مشترک هستند. گروه‌های کوچک‌تری نیز وجود دارند که ویژگی‌های قومی و مذهبی خاص خود را دارند و اقلیت نامیده می‌شوند. بحث رعایت حقوق اقلیت‌ها و تبعیض قائل نشدن نسبت بین آنها از اموری است که امروزه مورد توجه نهادهای بین‌المللی حقوق بشر است. در ایران نیز، از هموطنان پیرو ادیان توحیدی با عنوان اقلیت های دینی یاد می شود.

گروه‌های اقلیت دینی در ایران به سه دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از :

مسیحی، زرتشتی، یهودی.  یهودیان قدیمی‌ترین اقلیت نژادی و از پیروان حضرت موسی(ع  (هستند که در تاریخ ایران در امور مهم حکومتی نقش‌های اساسی داشتند. دین مسیحیت، خود به دو شاخه‌ی ارامنه و آشوری تقسیم می‌شود و دین زرتشتی که از دین‌هایی هستند که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده‌اند.

(1)  آشوریان

آشوریان با جمعیتی کمتر از بیست هزار نفر، مانند سایر گروه‌های رسمی، از آزادی های مذهبی و فرهنگی در محدوده جامعه خودشان برخوردارند. مذهب و سنن قومی خود را حفظ نمودند و در میان افراد جامعه گسترش دادند. تدریس زبان آشوری در مدارس اختصاصی آشوریان مانعی ندارند.  برپایی مراسم و آیین‌های دینی و مذهبی از مفاخر جامعه‌ی آشوری است. آشوریان دارای بیش از ۹۰ کلیسای تاریخی از نخستین سال‌های پذیرش مسیحیت هستند. آنچه بیش از همه برای آشوریان مایه‌ی مباهات است، این است که با وجود جمعیت‌ اندک که شاید به جمعیت یک شهر هم نمی‌رسد در مجلس شورای اسلامی دارای نماینده هستند و این نماینده صاحب اختیاراتی مانند نمایندگان دیگر مجلس است و این مسئله در خاورمیانه و کشورهای غربی که با وجود آزادی در کشورشان می‌بالند کم‌نظیر است.

(2) ارمنیان

ارامنه‌ی ایران از اقوامی هستند که بنابر روایات مکتوب تاریخی، پیش از قرن سوم میلادی در ایران سابقه‌ی سکونت داشته‌اند و از سوی دیگر پیوند ارامنه به‌عنوان ساکنان سرزمین ارمنستان با ایرانیان به گذشته‌های باستانی باز می‌گردد. با آغاز حکومت اشکانیان ارتباط سیاسی و اجتماعی بین ایرانیان و ارامنه مستحکم شد. با آغاز حکومت صفویان و با فرمان شاه عباس، ارامنه به شهرهای اصفهان، رشت، قزوین و شیراز برده و اسکان داده شدند. شاه عباس برای وابسته کردن ارامنه به نواحی جدید به آنها امکان ساخت کلیسا و برپایی امور مذهبی را داد. به‌طور کلی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ارامنه در ایران به سه دوره‌ی زمانی تقسیم می‌شود:

دوره‌ی اول: فعالیت‌های سیاسی ـ اجتماعی ارامنه که به زمان شاه عباس باز می‌گردد.
دوره‌ی دوم: از زمان مشروطه و تدوین قانون اساسی که طبق آن به اقلیت‌ها حق شهروندی داده شد.
دوره‌ی سوم: دوره‌ی فعالیت‌های سیاسی اجتماعی ارامنه پس از انقلاب اسلامی ایران است.

تصمیم‌گیری در جامعه‌ی ارامنه‌ی ایران درباره‌ی مسائل مختلف بر عهده‌ی شورای خلیفه‌گری است که به‌عنوان عالی‌ترین مرجع‌ رسیدگی به امور مذهبی، وظیفه‌ی نظارت بر امور فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را بر عهده دارد.

وظیفه‌ی این شورا اجرای مصوبات هیئت نمایندگان است. این هئیت تصویب لوایح و قوانین جامعه‌ی ارامنه را بر عهده دارد. ارامنه همانند دیگر اقلیت‌های مطرح در قانون اساسی از آزادی کاملی بر انجام امور دینی برخوردارند. شمار زیاد کلیساها، مدارس و مراکز فرهنگی بر این امر دلالت دارد. هم اکنون پنج فرقه‌ی از ارامنه در ایران به سر می‌برند که عبارتند از: ارامنه‌ی کاتولیک، گریگوری، ارتدوکس، شنبه‌دار، کرهلیت، ‌پروتستان. ارامنه گریگوری بیشترین تعداد جمعیت را به خود اختصاص داده اند.

(3) زرتشتیان

در ایران حدود بیست هزار نفر زرتشتی به سر می‌برند. زرتشتیان ایران مانند برخی دیگر از گروه‌های اقلیت مذهبی در مجلس شورای اسلامی نماینده دارند. امروزه روند مهاجرت زرتشتیان ایران به خارج کشور بسیار سرعت گرفت و شمار زرتشتیان باقیمانده در ایران حدود بیست هزار نفر است. در ایران مدارس و نشریاتی، ویژه‌ی زرتشتیان وجود دارد و تحصیلات آنها در برخی دبیرستان‌ها مانند مارکار تهران پارس انجام می‌شود. نشریه‌ای نیز به نام امرداد متعلق به سازمان‌های زرتشتی در ایران به صورت هفتگی چاپ می‌شود. زرتشتیان که بنا بر معتقدات مذهبی به آبادانی و سازندگی اهمیت بسیار می‌دهند در کارهای خیر که منافع آن بر عموم مردم برسد همیشه پیشگام بوده‌اند. مدرسه‌ها، بیمارستان‌ها و گردش‌گاه‌های بسیار به‌وسیله‌ی نیکوکاران زرتشتی ساخته شده است.

(4) یهودیان

یهودیان ایران که سابقه حضورشان در ایران به زمان هخامنشیان برمیگردد، با بیش از بیست هزار نمفر جمعیت، طبق قانون اساسی دارای یک نماینده در مجلس هستند. جنبش‌های سیاسی، اجتماعی و شرعی جامعه‌ی کلیمی در سه چرخه‌ی مرجع دینی کلیمان، نماینده‌ی کلیمیان در مجلس شورای اسلامی و هیئت مدیره‌ی انجمن کلیمیان تهران متمرکزاست.

اقلیت یهود، تبلیغات مذهبی خود را منحصرا متوجه یهودیان نموده است و تاکنون دیده نشده است که آنها تبلیغات مذهبی خود را متوجه سایر اقلیت‌ها کرده باشند و بدین‌ وسیله بخواهند آنها را به دین یهود دعوت نمایند.

هم‌اکنون این جامعه دارای مجتمع‌های فرهنگی، سازمان‌های جوانان، فروشگاه‌ و کتابخانه‌های خاص خود می‌باشند کلیمیان تهران مدارس متعددی احداث و بهره‌برداری کردند که با مدیریت و قوانین آموزش و پرورش کشور اداره می‌شود.

نگاهی به وضعیت فرهنگی و اجتماعی اقلیت های دینی در جمهوری اسلامی ایران

پیروان ادیان توحیدی شامل ارامنه، آشوریان، زرتشتیان و کلیمیان، گروهی از هموطنان ایرانی هستند که با تکیه بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، همچون سایر اقشار ملت، در برخورداری از حقوق مدنی و اجتماعی و عمل به احکام و فرایض دینی خود آزاد بوده و در چارچوب قوانین و مقررات در کنار سایر هموطنان خود زندگی می کنند:

« ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی تنها اقلیت های دینی شناخته می شوند که در حدود قانون در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه و تعلیمات دینی بر طبق آئین خود عمل می کنند.» }اصل سیزدهم قانون اساسی}
 
برخورداری از 5 نماینده در مجلس شورای اسلامی، علی رغم کم بودن نسبی جمعیت آنان ، همچنین برخورداری از کلیساها، آتشکده ها و کنیسه های متعدد، اهمبت آنان را از نظر نظام جمهوری اسلامی ایران به خوبی نشان می دهد. امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، در مراسم گشایش اولین مجلس شورای اسلامی ایران درباره اقلیت های دینی چنین گفتند: «مجلس شورای اسلامی همان سان که در خدمت مسلمین است و برای رفاه آنان فعالیت می نماید، برای رفاه و آسایش اقلیت های مذهبی که در اسلام احترام خاصی دارند و از قشرهای محترم کشور هستند اقدام و فعالیت می نماید و اساساً آنان با مسلمانان در صف واحد و برای کشور خدمت می کنند و در صف واحد از تمام ارزش ها و ماثر آن برخوردار می باشند.»

مقام معظم رهبری نیز در خصوص چگونگی تعامل با اقلیت های دینی کشور ابراز داشته اند: " ما از اسلام آموخته ایم که باید با پیروان ادیان دیگر با انصاف و عدالت برخورد کرد. این حکم اسلام به ماست." و در جای دیگر: "تعرض به غیر مسلمان ها در جمهوری اسلامی ایران هیچ سابقه ای ندارد."

مطابق اصول قانون اساسی، هیچ ایرانی به واسطه تعلق داشتن به نژاد، مذهب یا زبان خاصی بر دیگری ارجحیت ندارد . البته طبیعی است که در بین دین ها و زبان های موجود، تنها یک دین و یک زبان به عنوان دین و زبان رسمی کشور شناخته شود، اما این بدان معنا نیست که ایرانیان از نژادها، مذاهب و زبان های دیگر از آزادی و حقوق در عرصه های فرهنگی و مذهبی محروم باشند. اصل نوزدهم قانون اساسی چنین می گوید:

« مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند این ها سبب امتیاز نخواهد بود.»

با این وجود، همه مردم مکلفند نسبت به قانون از در تسلیم درآیند و همان گونه که در حفظ زبان، دین و ... خود آزادند از وظایفی که در قبال قوانین رسمی و عمومی کشور دارند غافل نمانند. از این رو در اصل بیستم می خوانیم:

« همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی و سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.»

در قانون اساسی در خصوص زبان و خط رسمی کشور که فارسی است تاکید شده اما استفاده از زبان های محلی و قومی نیز مجاز شمرده شده . اصل پانزدهم قانون اساسی:

« زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آن ها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»

بنابراین پیروان اقوام و زبان های غیر فارسی نه تنها در تکلم به زبان خویش آزادندبلکه می توانند به زبان های مزبور نشریه داشته و آن را در مدارس تدریس نمایند. در حال حاضر حدود پانزده نشریه به زبان عربی، سه نشریه به زبان آذری، یک نشریه به زبان کردی، چهار نشریه به زبان ارمنی و یک نشریه به زبان آشوری منتشر می شود.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و هموطنان پیرو ادیان توحیدی

یکی از وزارتخانه هایی که به دلیل ماهیت کاری، ارتباط مستقیمی با اقلیت های دینی از نظر اجتماعی و فرهنگی دارد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این وزارتخانه طی بیش از سه دهه گذشته  جایگاه ویژه ای نزد هموطنان غیر مسلمان از نظر تعاملات فکری و فرهنگی داشته است. در اثر این تعاملات مثبت شاهدیم که طی مدت مذکور، فعالیت های این عزیزان پابه پای سایر اقشار ملت،  در عرصه های مرتبط با فرهنگ، نشر و مطبوعات و نیز فعالیت های مرتبط با حقوق شهروندی رشد و بالندگی چشمگیری داشته است. به گونه ای که در حال حاضر کلیه شاخه های ادیان رسمی کشور دارای انجمن های اجتماعی، ورزشی و فرهنگی بوده که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از: انجمن زرتشتیان، انجمن کلیمیان، انجمن آشوریان، خلیفه گری ارامنه تهران، خلیفه گری ارامنه کاتولیک ایران، انجمن فرهنگی ورزشی رافی، انجمن فرهنگی ورزشی چهار محال، باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات و....

همچنین در بین افراد حقیقی و حقوقی اقلیت ها فعالیت چشمگیری در حوزه های نشر و مطبوعات به چشم می خورد که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از: انتشارات ناییری از ارامنه، انتشارات فروهر از زرتشتیان، انتشارات انجمن کلیمیان، نشریه پیام آشور، نشریه امرداد، نشریه خرده اوستا، نشریه هویس، نشریه آراکس، نشریه افق بینا، نشریه پیمان و از همه مهم تر نشریه آلیک که به دلیل این که از اولین روزنامه های منتشر شده در ایران است و نیز به دلیل انتشار بی وقفه آن طی 90 سال گذشته از جایگاه ویژه ای در جامعه مطبوعاتی کشور برخوردار است. علاوه بر این، در بین اقلیت های دینی کشور همه ساله تقویم های متعددی منتشر می شود که تقویم چهارگانه ادیان (از سوی کلیمیان)، تقویم راستی (زرتشتیان)، تقویم انجمن زرتشتیان تهران و تقویم های ارمنی نائیری، رافی و گانتق از جمله آن هاست.

در این جا به عنوان نمونه، تعدادی از برنامه های مذهبی و فرهنگی که توسط هم وطنان غیر مسلمان و نیز نمونه هایی از نوع تعاملاتی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با آنان دارد ذکر می شود:

1.    پشتیبانی و تسهیل در اجرای موسیقی، تئاتر، نمایشنامه و برگزاری اعیاد مذهبی (ارامنه، کلیمیان و زرتشتیان) 
2.    پشتیبانی و تسهیل در تمدید پروانه کار و اقامت مبلغین خارجی فعال در کلیساهای ایران  
3.    پشتیبانی و تسهیل صدور روادید خروج و ورود برای مبلغین مذهبی و خارجی 
4.    صدور مجوز جهت انجام مسابقات فرهنگی و ورزشی در باشگاههای تابعه 
5.    پشتیبانی و تسهیل در چاپ کتاب با عنوانهای مذهبی – فرهنگی – اجتماعی برای مسیحیان، زرتشتیان و کلیمیان.
6.    همکاری با وزارت امور خارجه، آموزش و پرورش، وزارت کشور، سازمان فرهنگ و ارتباطات  و نیروی انتظامی و نهادهای نظارتی مرتبط، در زمینه رفع مشکلات مربوط به پیروان ادیان رسمی کشور.
7.    مشارکت اقلیت ها در برگزاری برنامه های هفته کتاب در آبان ماه ویژه جایگاه نشر – کتاب و رسانه در بین ادیان توحیدی و اهداء جایزه به چهره های برتر غیر مسلمان در این زمینه.
8.    صدور مجوز برای دانشجویان، خبرنگاران داخلی و خارجی جهت مراجعه به اماکن مذهبی و فرهنگی اقلیت های دینی
9.    برگزاری برنامه های فرهنگی و هنری ملی به صورت مشترک با وزارت متبوع. 

برنامه های کمیته پیروان ادیان توحیدی در ایام الله دهه مبارک فجر

الف) آشوریان تهران

1. به صدا درآوردن زنگ انقلاب در مدارس وکلیساهای آشوری و کلدانی به مناسبت ساعت ورود اما خمینی به میهن؛
2. تزیین کلیساهای آشوری و کلدانی، انجمن آشوریان تهران و مجتمع هابی آموزشی آشوری حضرت مریم و بهنام؛
3. برپایی آیین دعا و نیایش در کلیساهای زیرمجموعه در روز یکشنبه 16 بهمن به مناسبت شکرگزاری به خاطر نعمت بزرگ انقلاب اسلامی؛
4. حضور در مرقد امام در روز دوازدهم بهمن به همراه سایر ادیان توحیدی؛
5. شرکت در مراسم میهمانی لاله ها در روز 13 بهمن به میزبانی هموطنان زرتشتی؛
6. برپایی آیین بزرگداشت سالگرد پیروزی انقلاب در مجتمع های آموزشی حضرت مریم و بهنام؛
7. حضور فعال در راهپیمایی 22 بهمن ماه.

ب) مسیحیان آشوری و ارمنی ارومیه

1. صدور بیانیه تبریک سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی توسط تشکل های مرتبط؛
2. برگزاری مراسم بزرگداشت پیروی انقلاب اسلامی به همراه تقدیر از 1 نفر نخبه 1 خانواده شهید ارمنی؛
3. به صدا درآوردن ناقوس کلیساها در دونوبت: ساعت 9 روز 12 بهمن همزمان با ساعت ورود حضرت امام به کشور، و ساعت 21 روز 21 بهمن؛
4. ایجاد بازارچه صنایع دستی مخصوص مسیحیان استان، و تقدیر از 1 نفر نخبه و 1 خانواده شهید آشوری در مراسم افتتاح.

ج) استان فارس

1. اجرای طرح پویش کتابخوانی و شب شعر با هدف ایجاد وحدت و دوستی در ادیان توحیدی به مناسبت دهه فجر؛
2. تقدیر از نخبگان ادیان توحیدی استان که در آبادانی و سازندگی کشور سهیم بوده اند؛
3. برگزاری موسیقی ادیان توحیدی به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب؛
4.  برگزاری نمایشگاه صنایع دستی و آثار هنری هنرمندان ادیان توحیدی؛
5. دعا و نیایش به شکرانه امنیت و اقتدار در جاممعه ادیان توحیدی در یکی از اماکن مقدسه آنان.

د) ارامنه تهران

1. شرکت در مرقد امام به مناسبت سالروز ورود تاریخی معظم له به کشور؛
2. به صدا در آوردن صدای ناقوس کلیساها در ساعت 9 روز 12 بهمن؛
3. برپایی نمایشگاه عکس از حیات اجتماعی هموطنان ارمنی؛
4. برپایی مراسم عشاء ربانی جهت دعا و نیایش برای حفظ و اقتدار نظام جمهوری اسلامی ایران؛
5. برپایی مسابقات ورزشی در باشگاه آرارات بین تیم های انجمن های زیرمجموعه.


عناوین موضوعی برنامه ها

1.     به صدا در آوردن زنگ و ناقوس اماکن مقدسه به مناسبت سالروز ساعت ورود حضرت امام به میهن: 12 بهمن ماه ساعت 9؛
2.    حضور در مرقد امام در روز 12 بهمن جهت تجدید میثاق با آرمان های امام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران؛ 
3.    شرکت در مراسم مهمانی لاله ها: 13 بهمن ماه قبرستان زرتشتیان؛
4.    حضور در راهپیمایی سراسری 22 بهمن؛
5.    برگزاری مراسم نیایش و شکرگزاری در اماکن مقدس ادیان توحیدی به مناسبت پیروزی انقلاب اسلامی؛
6.    برگزاری نمایشگاه های فرهنگی به ویژه صنایع دستی حوزه ادیان توحیدی؛
7.    برگزاری موسیقی های ملی و محلی توسط گروه های ادیان با محوریت موضوع انقلاب اسلامی ایران؛
8.    برگزاری مراسم شب شعر با موضوع سالگرد انقلاب اسلامی ایران؛
9.    معرفی چهره های برتر از بین کسانی که از میان هموطنان پیرو ادیان توحیدی در یک سال گذشته به نحوی در یکی از عرصه های سازندگی و بالندگی حوزه های فرهنگی و اجتماعی کشور فعالیت چشمگیر داشته اند؛
10.    برپایی بازارچه های صنایع دستی و تولیدات پیروا ادیان توحیدی در ایام اله دهه فجر؛
11.    آذین بندی و چراغان کردن اماکن مهم مذهبی و فرهنگی ادیان توحیدی در طول ایام دهه فجر؛
12.    صدور بیانیه از سوی نهادهای رسمی ادیان توحیدی در اعلام وفاداری به منویات مقام معظم رهبری و نظام جمهوری اسلامی ایران؛
13.    برپایی جُنگ های فرهنگی-هنری در راستای گرامیداشت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران؛
14.    برگزاری برنامه ها و مسابقات ویژه ورزشی به همین مناسبت؛
15.    غبار روبی از مزار شهدای ارمنی؛
16.    نمایشگاه عکس از حضور هموطنان ادیان توحیدی در عرصه های گوناگون ملی؛
17.     برگزاری مسابقات ورزشی بین انجمن های صنفی ارامنه به مناسبت دهه فجر.

انتهای پیام/