نشست معرفی نامزدهای بخش داستان و رمان بزرگسال سومین دورۀ جایزۀ ادبی شهید سیدعلی اندرزگو ظهر روز یکشنبه 23 مهرماه 1402 در سرای خانۀ کتاب و ادبیات و با حضور داوران این بخش برگزار شد.

به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، در ابتدای این نشست مهدی کردفیروزجایی سرداور بخش رمان بزرگسال سومین دورۀ جایزه ادبی شهید اندرزگو با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی سال 57 با اعتراضات مردم که نشأت‌گرفته از مبانی فکری و اعتقادی بود آغاز شد و با رهبری مرجعیت دین و شیعه همراه شد گفت: انقلاب اساساً به معنای شورش و هرج‌و‌مرج کردن نیست، بلکه یعنی مردم نسبت به بهم ریختگی‌ها معترضند و می‌خواهند آن را به سامان رسانند. وقتی مردم و رهبری نسبت به وضعیت موجود ناراضی هستند و دست به اقدام می‌زنند و به پیروزی می‌رسند، یک تعادلی به جامعه منتقل می‌شود و اساساً داستان و رمان در این‌جا شکل می‌گیرد. ایران ما باتوجه به انقلابی که در آن صورت گرفته و با توجه به عدم تعادل‌هایی که در دوران پهلوی‌ها بوده و مردم به ستیز با آن‌ها پرداخته‌اند، سرشار بحران‌هایی است که مردم با آن به ستیز پرداختند و سرشار از فرصت‌هایی است برای خلق آثار داستانی و رمان.

در سال‌های گذشته روایت‌هایی از انقلاب داشتیم که به لحاظ فرم و ساختار آثار قابل توجه بودند، اما نسبت به آن‌چیزی که منجربه انقلاب شد اجحاف صورت گرفت. ما  با توجه به اینکه مردم ما با آن مبانی و رهبری به پیروزی رسیدند، آثار این دوره را مورد بررسی قرار دادیم. اگرچه در طول این‌سال‌ها کارهای خوبی تولید شده و باتوجه به مقوله ظلم با توجه به عدالت‌خواهی و مبانی دینی شیعی به آن‌ها پرداخته شده و قابل توجه است؛ اما به لحاظ کمی، رضایت‌بخش نیست. وضعیت ادبیات داستانی باتوجه به زمینه‌ای که انقلاب اسلامی بر مبنای آن شکل گرفته است، خوب است؛ اما می‌تواند عالی باشد.

مهدی کرد‌فیروزجایی در بخش معرفی معرفی کتاب «داشی» گفت: این کتاب که به قلم محمدعلی گودینی است و توسط انتشارات سیب‌سرخ‌نیکان به چاپ رسیده است. دغدغۀ یکتاپرستی و توحیدیِ شخصیت داشی را دارد و این اوج داستان و کشمکش این کتاب است که واکنش این شخصیت اصلی، موجب شکل‌گیری عنصر داستانی و تعلیق می‌شود. نکته‌ای که این اثر را از دیگر آثار انقلاب اسلامی متمایز می‌کند، عقبه اعتقادی است که اقدام شخصیت دراماتیک کتاب را در بردارد.

متن کتاب از محتوایی برخوردار است که حق مطلب و شخصیت‌های انقلابی را ادا می‌کند و در معرفی شخصیت‌های انقلابی اجحاف صورت نمی‌گیرد. خاستگاه انقلابیون ما صرفا دغدغه‌های اجتماعی نبود؛ بلکه آن‌ها دغدغه‌های اعتقادی و دینی نیز داشتند. یکی از عناصر قابل‌توجه آثار که در ادبیات داستانی وجود دارد، بی‌توجهی به مکان و یا اقلیم داستان است؛ چرا که وقتی این کتاب، در کنار یک کتاب ترجمه‌ قرار می‌گیرد،‌ متفاوت بودن آن به‌لحاظ مکان و گویش‌ها و اصطلاحات خاص، نسبت به یک اثر ترجمه‌ مشخص می‌شود.

جریان خلق آثار ادبی دربارۀ انقلاب دوباره زنده شد

در ادامه این نشست وجیهه سامانی، داور بخش رمان و داستان بزرگسال سومین دورۀ جایزه شهید اندرزگو در راستای ارزیابی وضعیت ادبیات انقلاب اسلامی اظهار داشت: ثبت و ضبط هر واقعۀ تاریخی، نیازمند این است که از آن فاصله بگیریم تا آثار ادبی و هنری را به درستی بتوان واکاوی کرد. در رابطه با جریان انقلاب، این یک حقیقتی است که اگرچه این رخداد عظیم قرن و تنها انقلاب مبتنی بر مذهب، ایدئولوژی و همراهی مردم موفق شد؛ اما ما بلافاصله زیر سایه جنگ تحمیلی رفتیم و هشت سال، تمام توان و استعداد و ظرفیت‌های کلی کشور از جمله هنر و ادبیات معطوف به جنگ شد و متاسفانه آن‌طور که باید و شاید نتوانستیم به ادبیات انقلاب بپردازیم.

تقریبا از اواخر دهۀ هشتاد،‌مرحوم امیرحسین فردی، جایزه انقلاب را برای رویدادهای ادبی پایه‌گذاری کرد و اولین چراغ را روشن کرد و توجه و استقبال و شور و شعف نویسندگان را به سمت این موضوع سوق داد. جایزه ادبی شهید اندرزگو که جایزه‌ای دوسالانه است به خلق آثار ادبی در زمنیه ادبیات انقلاب کمک کرد.

باتوجه به واکاوی این دهه و بررسی آثاری که از اوایل دهه نود تاکنون داشتیم و با یک نگاه جریان‌شناسانه متوجه می‌شویم که آثار خوبی در حال خلق شدن است و این جریان دوباره زنده شده است. از نظر اولویت کمیت از نظر من مهم نیست و باید به کیفیت آثار توجه بیشتری داشت. فکر می‌کنم در نقطه‌ای هستیم که اگرچه نمی‌توان گفت ایده‌آل است، اما می‌توان گفت اغلب آثار خلق شده، قابل قبول و قابل اعتنا هستند. در دوره‌های قبل جایزه ادبی شهید اندرزگو آثار خوبی به مرحله نامزدشدن رسیده بودند که قابل عرضه و قابل معرفی به نسل جوان هستند. این آثار به بسیاری از سوالات آن‌ها پاسخ می‌دهد و برایشان بسیار اثرگذار است چرا که هنر و ادبیات با جان و اندیشه افراد سروکار دارد.

بنده از هر پنج اثری که در این دوره از جایزه ادبی، کاندید شده‌اند دفاع می‌کنم و امیدوارم این زنجیرۀ ارتباطی قطع نشود و در اختیار نسل جوان قرار گیرد تا مطالعه کنند. باتوجه به زمان بسیار زیادی که توسط داورها و دبیرخانه این جایزه گذاشته شده، خوب نیست که کتاب ها رها شوند؛ از نظر من، تازه شروع این حلقه اتصال است که بار اصلی آن بر دوش اهالی رسانه خواهد بود که این آثار را معرفی کنند و جلسات نقد و بررسی برگزار کنند.

کتاب «چینی بندزن» قابل دفاع و مناسب برای جوانان است

داور بخش رمان جایزه اندرزگو در ادامه  با معرفی کتاب «چینی بندزن» گفت: این کتاب اولین اثر این بانوی نویسنده بوده که توسط انتشارات قدرولایت در 290 صفحه به چاپ رسیده است. اگرچه از لحاظ نگاه فنی، سر و شکل و کتاب‌سازی نیاز به کار دارد، اما طرح و عنوان کتاب بسیار مناسب بود و هماهنگی لازم را با محتوا داشت که می‌توان آن را به عنوان کتابی خوب و با یک قصه سر راست و جذاب معرفی کرد. کتاب «چینی بندزن» به خوبی توانسته دوران پهلوی اول را به تصویر بکشد و فارغ از مباحث سیاسی و مسائل مربوط به بسیاری از کتاب‌های دیگر تمرکز و سمت و سوی خود را بر روی مردم بگذارد.

این کتاب که روایت‌گر متن افراد جامعه بوده و به‌خوبی توانسته درد و ناراحتی وارد شده به تودۀ مردم و اهالی روستایی را به تصویر بکشد ، داستان یک عشق پاکی را در بردارد که همزمان با دوران رضاشاه که مردم و عقاید و احساسات آن‌ها را مورد ظلم قرار می‌گیرد، رخ می‌دهد. فعالیت‌هایی که رضا شاه باعث آن‌ها می‌شود، موجب کوچ اجباری بسیاری از روستاهایی ما می‌گردد. ما در چهار فصل با نویسنده همراه می‌شویم و در هر فصل سرگذشت یکی از شخصیت‌ها را می‌خوانیم.

این داستان کشش لازم برای جذب مخاطب دارد و به نظر من نویسنده انتخاب هوشمندانه‌ای در انتخاب برشی از تاریخ معاصر داشته است. فضاسازی‌های خوبی هم در این اثر شاهدیم. به لحاظ ساختار و پیرنگ هنوز نیازمند یک اصولی بود اما به لحاظ داستان بسیار خوب است. ما اگر بخواهیم به جوانان و حتی نوجوانان خودمان که تشنه آموختن و دانستن هستند که چه اتفاقاتی در آن برهه حساس تاریخی اتفاق افتاده، این کتاب خوبی است. کار کار قابل دفاعی می‌دانم. تکنیک و فرم خیلی مهم است که متاسفانه در بسیاری از کارهای با محتوای انقلابی به آن دو توجه نمی‌شود ولی در این اثر با این موضوع مواجه نیستیم. من شخصاً از خواندن کتاب «چینی بندزن» لذت بردم.

کتابی که برای جریان‌شناسی احزاب قبل از انقلاب

در ادامه وجیهه سامانی با معرفی کتاب «فصل بی‌هراسی» که به قلم محمدحسین فاضل و در انتشارات چاپ و نشر بین الملل منتشر شده استافزود: این اثر اطلاعات خوبی درباره گروهک‌های نزدیک انقلاب ارائه می‌دهد. کمتر کتابی وجود دارد که با زبان ساده بتواند این موضوعات را توضیح دهد. نویسنده برای نوشتن این کار پژوهش‌های بسیاری نیز انجام داده است. داستان تک خطی و ساده این کتاب ماجرای یک دانشجو است که فارق از جریان‌های سیاسی وارد یکی از این گروهک‌های انقلابی می‌شود و اتفاقاتی برای آن می‌افتد که ناگزیر است تا ته قصه را برود. یک شباهتی هم به شهید اندرزگو دارد که به دست ساواک هم دستگیر می‌شود و بعد آزاد می‌گردد.

داستان با ضرب آهنگ خوبی شروع می‌شود. از همان ابتدا مخاطب را وسط یک ماجرا می‌اندازد. نثر محکم و خوبی دارد. شخصیت‌های داستان محکم هستند. شخصیت‌ها خیلی حساب شده تعریف شده‌اند. این رمان به‌صورت گذری یک نگاهی هم به انقلاب سفید شاه داشته است. من فکر می‌کنم این کتاب برای آشنایی و جریان‌شناسی احزاب و گروه‌های قبل از انقلاب مخصوصا سال‌های منتهی به انقلاب مناسب باشد. 

بانوان پیشتازان ادبیات انقلاب هستند

حامد اشتری سومین داور بخش رمان بزرگسال جایزه شهیداندرزگو نیز در ابتدا با بیان اینکه ادبیات به معنای عام پس از انقلاب اسلامی، دارای بالندگی و شکوه خاصی بوده و روزبه‌روز پویاتر شده است گفت: بسیاری از عناوین و موضوعات مختلفی که پس از انقلاب تولید شده، می‌تواند ذیل عنوان ادبیات انقلاب اسلامی بیاید. اما ادبیات به معنای رمان و داستانی که موضوع و محتوای آن متمرکز بر پیشینه و اتفاقات حین انقلاب و زمانۀ مردمی باشد که این انقلاب را رقم زده‌اند، مقولۀ خاص‌تر خواهد بود. از نظر بنده، راهی که در این زمینه آمده‌ایم و تا حرکتی که مردم انجام داده‌اند‌ تا رسیدن به قله فاصلۀ بسیاری دارد. یکی از نشانه‌هایی که ادبیات حق مطلب را نسبت به بزرگترین اتفاق تاریخی ملت شیعی ادا کرده است این است که باید در گونه‌ها و در سبک‌های مختلف، درام خلق کند و ماجرا بیافریند و هنر خود را متجلی کند.

در ایران برخی افراد، کشور را به نادیده‌گرفتن بانوان و حقوق آن‌ها متهم می‌کنند، اما در این جایزه بیشتر آثاری که بررسی کردیم متعلق نویسندگان خانم بود و امروزه بانوان نویسنده ما بالغ بر هفت‌هزار نفر هستند. بنده امیدوارم جشنواره اندرزگو بتواند به دیده شدن آثار نویسندگانی که به سختی در این مسیر قدم می‌گذارند و سختی پژوهش را بر خود تحمل می‌کنند، کمک کند و ضریب بدهد. آ‌ن‌ها بی‌مهری‌های ناشران و رسانه‌ها را تاب می‌آوردند و اثری با موضوع انقلاب تولید محتوا می‌کنند. ان‌شاءالله جایزه اندرزگو بتواند این جاده سخت را هموار کند.

فصل توت‌های سفید، به مقابله با تحریف تاریخ دهه 40 و 50 رفته است

اشتری در معرفی کتاب «فصل توت‌های سفید» گفت: نکته مهمی که در اثر خانم موسوی برجسته است، مبارزه با یک باور دروغ و غلط است. عده‌ای به اشتباه یا دروغ دهه 40 و 50 را که دور شده و از حافظه مردم پاک شده را یک دوره طلایی و ویژه معرفی می‌کنند و این مسئله را در مقابل دهه 60 که جنگ‌های داخلی بود مقایسه می‌کنند و به دهه 60 لقب دهه نکبتی می‌دهند. خانم موسوی با این درام به جنگ این مسئله رفته است و دهه 40 و 50 که شأن زن را از بین برده است توصیف می‌کند.

دهه‌ای که زن نمی‌تواند شخصیت خودش را نگه دارد. فقر چنان پنجه در انداخته بر گلوی مردم که بزهکاری را تولید می‌کند. فصل توت‌های سفید، اتفاق را در یک عمل نمایشی و در پیرنگ گم ‌شدن یک آدم به نمایش گذاشته. آدمی که در اعتراضات گم می‌شود. نقطه قوت دیگر نویسنده، تحقیق بسیار در تاریخ‌شفاهی و معاصر دهه 40 و 50 است. نویسنده سرگذشت‌ها و موقعیت‌ها و مکان‌های بسیاری را مورد بررسی و پژوهش قرار داده و ما امروز از محصول این پژوهش‌ها استفاده می‌کنیم.

متولدین دهه هفتاد در بین نامزدهای جایزه اندرزگو

این نویسنده در ادامه به معرفی کتاب «گلوله‌‌های فیروزه‌ای» پرداخت و گفت: اتفاق خوبی که می‌خواهم به آن اشاره کنم این است که این اثر نوشته خانمی است که متولد سال 1377 است. این هم از آن دست رمان‌هایی است که به سمت اقلیم رفته. البته به اندازه کتاب داشی به سمت اقلیم نزدیک نشده ولی مرکز روایت این رمان جایی غیر از پایتخت و تهران قرار داده و سراغ مناسباتی رفته که در بیرجند آن روز اتفاق افتاده بود. در این داستان نوعی از استکبار را به نمایش گذاشته است. افراد جامعه وقتی می‌خواهند به سمت انتخاب‌های خودشان حرکت کنند با یک سد محکم روبرو می‌شوند. آدم‌هایی را نشان می‌دهند که دارند زیر چکمه‌های ارباب و رعیتی لِه می‌شوند.مردمی را به نمایش گذاشته که حاکم زمان به آنها توجه ندارد و یا اگر هم توجه دارد، آمده که عکس بگیرد و رد شود.


انتهای پیام/