مجمع کشورهای صادرکننده گاز برای ایفای نقشی تعیین کننده در بازار جهانی گاز راه طولانی پیش رو دارد، اما شاید با ریاست ایران بر این مجمع و میزبانی تهران از سران غولهای گاز جهان در سال ۲۰۱۵ گامی تعیین کننده برای تبدیل شدن این مجمع خنثی به اوپک گازی برداشته شود.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز یا اوپک گازی که به اختصار (GECF) نامیده می شود، سازمان تازه بنیانی است که به منظور هماهنگی در تولید، صادرات و کنترل قیمت گاز طبیعی در سطح جهان، توسط ایران، روسیه و قطر و تعداد دیگری از کشورهای صادرکننده گاز، در ۲۳ دسامبر ۲۰۰۸ تاسیس شد.

گاهی اوقات به دلیل شباهت با اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) این مجمع به نام اوپک گازی نیز خوانده می شود.

ایران به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر گازی جهان از پیشنهاد دهندگان اصلی تشکیل مجمعی میان کشورهای صادرکننده گاز بوده است. ایران طی سال های طولانی از طریق رایزنی با دو غول گازی دیگر یعنی روسیه و قطر توانست، سنگ بنای مجمع کشورهای صادر کننده گاز را پایه گذاری کند.

با وجود اینکه ایده اولیه تاسیس چنین سازمانی از جانب ایران بود، دولت سابق ایران نتوانست از سمت های عالی رتبه این سازمان، سهمی را از آن خود کند؛ بدین ترتیب که دبیرکل مجمع از کشور روسیه انتخاب شده و دبیرخانه آن نیز در دوحه قطر مستقر می شود.

عضویت غولهای گازی دنیا
مجمع کشورهای صادرکننده گاز دارای ۱۷ عضو اصلی و ناظر است. ایران، روسیه، قطر، الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، لیبی، نیجریه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا، امارات متحده عربی و عمان از اعضای اصلی این مجمع هستند.

کشورهای هلند، قزاقستان، عراق و نروژ نیز به عنوان عضو ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز در این مجمع حضور دارند.

کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز، ۴۲ درصد از تولید گاز جهان، ۷۰ درصد از ذخایر گازی جهان، ۳۸ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ۸۵ درصد از تجارت گاز طبیعی مایع شده (ال ان جی) را در اختیار دارند.

ریاست ایران بر مجمع صادرکنندگان گاز
نخستین دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز لئونید بوخانوفسکی از روسیه بود که تا پایان سال ۲۰۱۳ این مسوولیت را عهده دار بود.

در پانزدهمین نشست وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز که در آبان سال ۱۳۹۲ در تهران برگزار شد، نامزدی ایران به عنوان دبیرکل این مجمع برگزیده شد و بدین ترتیب محمدحسین عادلی از ایران فعالیت خود را در دبیرخانه این مجمع از اول ماه ژانویه سال ٢٠١٤ آغاز کرده است.

ایران تا دو سال آینده ریاست این مجمع مهم بین المللی را برعهده دارد.

انتخاب عادلی که یک اقتصاددان و دیپلمات برجسته ایرانی به شمار می رود، با تلاش و رایزنی بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران محقق شد.

تهران میزبان سران جی.ای.سی.اف در سال ۲۰۱۵
مجمع کشورهای صادرکننده گاز سالی یک بار اجلاس وزیران، سالی دو بار اجلاس هیئت اجرایی و برحسب نیاز جی.ای.سی.اف جلسه های کارشناسی تشکیل می دهد.

تاکنون مجمع کشورهای صادرکننده گاز دو نشست در سطح روسای جمهور کشورهای عضو برگزار کرده که نخستین نشست سران جی.ای.سی.اف آبان ماه ١٣٩٠ (سال ۲۰۱۱)در دوحه قطر و دومین نشست آن تیرماه ١٣٩٢ (سال ۲۰۱۳) در مسکو پایتخت روسیه، برگزار شد.

قرار است سومین نشست سران این مجمع در سال ٢٠١٥ در تهران برگزار شود.

از اهداف اصلی مجمع کشورهای صادرکننده گاز، تبادل تجربه و اطلاعات میان کشورهای صادرکننده گاز درباره مسائل مختلف از جمله بررسی ساختار بازار گاز، طرح های توسعه میدان های گاز، چگونگی صادرات گاز، تجاری سازی و آزادسازی تجارت گاز طبیعی و چارچوب های قراردادی برای اجرای پروژه های گازی تعیین شده است.

همچنین یافتن راه های بهبود سهم گاز در ترکیب انرژی های مصرفی و استفاده های دیگر از گاز، مانند تبدیل آن به برق و تدوین چارچوب های قراردادی برای اجرای پروژه های گاز، ایجاد اتحاد گازی به منظور تحکیم بازار سوخت، توسعه میدان های گازی، مشارکت و ساماندهی در بازار و ایجاد شرایط مناسب برای تامین انرژی مورد نیاز جهان و مصرف کنندگان و در نهایت ایجاد امنیت عرضه، ثبات بازار و ایجاد درآمد پایدار و تشکلی منسجم برای حذف رقابت های ناسالم، از دیگر اهداف تشکیل مجمع کشورهای صادرکننده گاز است.

اگرچه در تشکیل مجمع کشورهای صادرکننده گاز که گاهی اوقات اوپک گازی نیز خوانده می شود، از سازمان اوپک نفتی الگوگیری شده، اما در حال حاضر نحوه فعالیت آن با اوپک بسیار متمایز است.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز همانند اوپک سهمیه بندی در تولید و صادرات کشورهای عضو ندارد و دخالتی در قیمت گذاری های گاز نمی کند.

با وجود اینکه کشورهای عضو جی.ای.سی.اف اعلام کرده اند که این سازمان تنها با هدف همکاری بین کشورهای عضو تشکیل شده است و همانند اوپک، به دنبال تاثیرگذاری بر بازار نیست، اما در مواردی کشورهای مصرف کننده گاز از دخالت این مجمع در قیمت گذاری گاز اظهار نگرانی کرده اند.

هرچند جی.ای.سی.اف تاکنون از دخالت در قیمت گذاری خودداری کرده است، اما نمی توان ورود این مجمع به مدیریت عرضه گاز طبیعی در بازار جهانی در سال های آینده را رد کرد، زیرا اعضای این مجمع کنترل کننده بیشترین حجم گاز مصرفی جهان هستند به طوری که ۴۲ درصد از تولید گاز جهان و ۷۰ درصد از ذخایر گازی جهان در اختیار این مجمع قرار دارد.

البته باید توجه داشت که به دلیل تفاوت در عرضه و فروش نفت خام و گاز طبیعی، همکاری کشورهای عرضه کننده گاز برای قیمت گذاری و کنترل تولید آن، تا اندازه ای دشوار است.

عادلی دبیرکل ایرانی مجمع کشورهای صادرکننده گاز نیز در خصوص تمایل جی.ای.سی.اف برای تبدیل شدن به سازمان شبیه اوپک، می گوید: دبیرخانه مجری نظریات اعضای مجمع است و باید مکانیزم های کارآمدی را برای تحقق اهداف اعضای مجمع اجرایی کند. بنابراین اگر بتوانیم این مجمع را به یک نهاد معتبر بین المللی تبدیل کنیم که در بازار گاز تاثیر بیشتری داشته باشد منافع کشورهای دارنده و صادرکننده گاز را در این زمان پر چالش تامین خواهیم کرد.

نمایشگاه بین المللی نفت تهران، اولین حضور نمایشگاهی جی.ای.سی.اف
محمدامین گرجی رییس هیات نمایندگی جی.ای.سی.اف در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی نفت تهران با بیان اینکه مجمع کشورهای صادرکننده گاز، حضور خود در نمایشگاه بین المللی نفت کشورهای عضو و سرتاسر جهان را با نمایشگاه نوزدهم نفت ایران آغاز کرده است، اظهار داشت: تاکنون تمایل یا علاقه ای به حضور در چنین نمایشگاه هایی نبوده یا اینکه به هر علتی سیاستهای جی.ای.سی.اف در این جهت نبوده است.

وی افزود: هدف مجمع کشورهای صادرکننده گاز برای حضور در چنین نمایشگاه هایی، معرفی و بهتر شناساندن این مجمع است.

رییس هیات نمایندگی مجمع کشورهای صادرکننده گاز ابراز امیدواری کرد که حضور جی.ای.سی.اف در نمایشگاه نوزدهم نفت ایران، فرصت و گشایشی برای حضور در نمایشگاه نفت و گاز دیگر کشورهای عضو جی.ای.سی.اف باشد.

میثم طاهری