امروزه گسترش تجارت، سرمایه‌گذاری‌ها و وابستگی متقابل بین‌المللی، گسترش بازارها، جهانی شدن فعالیت‌ها و شكل‌گیری نظام‌های نوین سازماندهی صنعتی، جلوه هایی از اقتصاد و تجارت در نظام جدید اقتصاد جهانی است.

درچنین شرایطی آزاد سازی‌های تجاری در سطح جهانی در قالب سازمان جهانی تجارت و در سطوح منطقه‌ای درقالب پیمان‌های منطقه‌ای همچنان ادامه دارد.

این ترتیبات تجاری همگی بر این اصل استوار هستند كه منافع مشاركت كنندگان را اعتلا بخشند و سبب ادغام یا همگرایی تجاری شوند و همچنین اعضا را برای ادغام موفق تر در نظام جدید تجارت بین‌المللی آماده سازند تا منافع بیشتری نصیب آنها شود.

البته این تحولات در اقتصاد جهانی، منجر به بهبود موقعیت نسبی كشورهای در حال توسعه شده است؛ اما همه این كشورها به طور یكسان از این شرایط بهره‌مند نشده‌اند.

سازمان كنفرانس اسلامی(OIC) نیز به عنوان بزرگ‌ترین تشكل سیاسی و اقتصادی در زمینه گسترش همكاری‌ها میان كشورهای اسلامی در تمام حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تاسیس شده است.

از سوی دیگر، در این راستا ضرورت پرداختن به مطالعه تجارت خدمات در حوزه جهانی و منطقه‌ای در كنار مقوله تجارت كالایی برجسته می‌گردد.

موافقت‌نامه عمومی تجارت خدمات موسوم به (GATS) نیز در بردارنده اصول و قواعدی چند جانبه برای تجارت خدمات، با هدف آزاد‌سازی تدریجی و به عنوان ابزاری برای رشد اقتصادی و توسعه كشور‌ها می‌باشد.

یكی از عرصه‌های تجارت خدمات، مبادلات خدمات فنی و مهندسی است و صادرات خدمات فنی و مهندسی، علاوه بر آنكه می‌تواند به‌طور مستقیم بخشی از نیازهای ارزی كشور را برآورده نماید، به‌طور غیرمستقیم نیز می‌تواند از طریق توسعه صادرات كالایی به بهبود وضعیت درآمدهای ارزی كشور در راستای بهبود تجاری، اشتغالزایی مولد و پایدار و.. كمك نماید.

گسترش پژوهش و نوآوری، ارتقای كیفیت محصولات كالایی و خدماتی، ایجاد فرصت‌های جدید برای ظرفیت‌های بدون استفاده به‌ویژه در عرصه خدمات مشاوره و پیمانكاری ساختمانی و تاسیساتی، از دیگر آثار گسترش تجارت خدمات فنی و مهندسی است.

از دیگر مواردی که اهمیت و ضرورت مطالعه بخش تجارت خدمات فنی و مهندسی را برجسته می‌سازد، ارتباط نزدیك‌تر با سایر كشورها و آشنایی با ساختار اقتصادی و تجاری آنها، کمک به توسعه روابط سیاسی و اقتصادی دولت‌ها و ارتقای توانمندی سرمایه‌های انسانی در حوزه فنی و مهندسی به صورت رقابتی شدن عرصه در دنیای بین‌الملل و پیشرفت در فن‌آوری و ابعاد مدیریتی می‌باشد.

مطابق آمارهای رسمی سازمان توسعه و تجارت و انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی، ارزش صادرات خدمات فنی و مهندسی از ۷۵ میلیون دلار در سال ۱۳۷۳ به۳۰۰۱ میلیون دلار در سال ۱۳۸۸ بالغ شده است.

این در حالی است که از دهه هشتاد به این سو، رشد فزاینده‌ای در افزایش صادرات خدمات فنی و مهندسی شركت‌های ایرانی ایجاد شده است. 

طی این دوره سهم کشورهای عضو (OIC) از ۵/۴۹ درصد تا ۷/۸۱ درصد متغیر بوده و كشورهای تركیه، مصر و مالزی در بین كشورهای اسلامی، رقبای ایران در این حوزه از صادرات محسوب می‌گردند.

با عنایت به مواد پیش‌گفته، ضرورت ایجاد فضایی برای مطالعه بیشتر درخصوص همگرایی‌های منطقه‌ای در راستای ارتقای تجارت خدمات و به‌ویژه صادرات خدمات فنی و مهندسی كاملا محسوس است.

از سوی دیگر در این فرایند شركت‌های ایرانی صادركننده خدمات فنی و مهندسی نیز می‌توانند با تاثیرپذیری از رقابت‌های منطقه‌ای به مزیت‌های قابل تاملی دست یابند و با شناخت بیشتر از بازارهای منطقه، دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز۲۰ ساله كشور نیز مهیا گردد.
موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در راستای ارتقاء ایده تعمیق همگرایی اقتصادی كشورهای اسلامی دومین همایش بین‌المللی ًهمگرایی اقتصادی و تجاری بین كشورهای اسلامی با همكاری سازمان‌های بین‌المللی وابسته به سازمان كنفرانس اسلامی و با حضور اندیشمندان و صاحب‌نظران اقتصادی خارجی و داخلی طی روزهای ۳۰ آبان لغایت ۱ آذر ماه سال جاری برگزار خواهد كردو یكی از محورهای قابل بحث این همایش، دورنمای تجارت خدمات فنی و مهندسی است.

طرح و تحلیل راهكارهای توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی فیمابین كشورهای اسلامی ،می‌تواند زمینه دسترسی بیشتر فعالین تولیدی و صادراتی مسلمان به بازار كشورهای اسلامی باشد.
خالد احمد زاده