در دو دهه اخیر توجه ویژه به بلوكها، تشكل ها و ترتیبات اقتصادی و تجاری دو و چند جانبه رشد روزافزودنی داشته است.

 انگیزه‌هایی نظیر افزایش تجارت، نیل به منافع رفاهی، افزایش قدرت چانه‌زنی در مسایل سیاسی، اقتصادی و تجاری با كشورها وگروههای فرامنطقه‌ای، تأمین ملاحظات امنیتی- سیاسی و انجام همكاریها در زمینه‌های رشد و توسعه و اعتلای سرمایه‌گذاری؛ ازجمله عوامل روی آوردن به این گونه همكاریهای منطقه ای و فرامنطقه ای است.

ایران نیز در سالهای اخیر و به موازات سیاستهای آزاد سازی تجاری، نقش فعالی را در انعقاد موافقتنامه های دو جانبه و چند جانبه تجاری و بالاخص با كشورهای مسلمان در چارچوب سیاست خارجی مبتنی بر توسعه روابط اقتصادی و سیاسی با جهان اسلام ایفا کرده است.

در حقیقت با توجه به فراهم بودن چارچوب حقوقی لازم برای همكاریهای اقتصادی و بازرگانی دو و چندجانبه هر یك از كشورهای اسلامی و از جمله ایران و همچنین درصورت قبول تعهدات جدی تر دولتهای كشورهای اسلامی، می توان چشم انداز روشنی از همكاریهای تجاری و اقتصادی بین ایران با كشورهای اسلامی در چارچوب سازمان كنفرانس اسلامی ترسیم نمود .

جمهوری اسلامی ایران از مزیت های خاص و منحصر به فردی در میان کشورهای اسلامی برخوردار است.

در واقع ایران با دارا بودن ۱/۵ و ۹/۴ درصد از كل مساحت و جمعیت كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی (OIC)، هفتمین رتبه را هم از لحاظ وسعت و هم از لحاظ جمعیت در بین كشورهای اسلامی دارا بوده و جزء بزرگترین كشورهای آسیایی به شمار می‌رود.

از لحاظ موقعیت جغرافیایی نیز در مركز دو بلوك منطقه‌ای اكو و شورای همكاری خلیج فارس قرار داشته و پیوند دهنده ارتباطی منطقه محسوب می‌گردد.

علاوه بر این کشورمان در مسیر ارتباطی قاره‌های آسیا، اروپا و آفریقا قرار گرفته و از موقعیت استراتژیك جغرافیایی خاص برخوردار می‌باشد كه موقعیت طبیعی مناسبی را برای ارتباط با كشورهای مسلمان فراهم می كند.

نتایج مطالعات نشان می‌دهد در دوره ۱۳۷۷-۱۳۸۸ كشورهای عضو سكا(سازمان کنفرانس اسلامی)، ۳/۵۵ درصد از صادرات غیرنفتی ایران را جذب نموده اند و در سال ۱۳۸۸، ارزش صادرات غیرنفتی به كشورهای عضو سكا در مقایسه با سال ۱۳۷۷، ۶/۲ برابر شده است. 

همچنین طی سالهای ۸۸-۱۳۷۷، رشد صادرات غیرنفتی به كشورهای عضو سكا بطور مستمر و باثبات بوده و بیشتر از رشد سالانه صادرات غیرنفتی به كل شركای تجاری بوده است.

نكته قابل توجه این است كه در سال ۸۸، عراق، امارات متحده عربی و افغانستان به ترتیب ۳۵، ۵/۲۴ و ۵/۸ درصد از كل صادرات غیرنفتی ایران به كشورهای عضو سكا را به خود اختصاص داده‌اند.

نتیجه دیگر حاكی از آنست که در طی سالهای ۸۸-۱۳۷۷ ، ۷/۲۳ درصد از واردات ایران از كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی انجام گرفته است و علیرغم اینكه واردات از كل شركای تجاری با افت و خیزهایی همراه بوده است لیكن واردات از كشورهای عضو سكا بطور مستمر و باثبات افزایش یافته است.

از نظرسهم كشورهای عضو از كل واردات ایران باید گفت كه در سال ۱۳۸۸،‌ ۶/۳۸ درصد از واردات كشور از ۳۵ كشور عضو سكا انجام گرفته است.

نكته قابل توجه این است كه در سال ۸۸، امارات متحده عربی، مالزی و تركیه به ترتیب ۸/۷۵، ۷۲ و ۴/۹ درصد از كل واردات غیرنفتی ایران از كشورهای عضو سكا را در سال ۸۸ به خود اختصاص داده‌اند.

در مجموع بررسی فرصت های تجاری کشورهای اسلامی مبین این است که امكان گسترش تجارت بین ایران بویژه صدور فرآورده‌های صنعتی با كشورهای عضو سكا وجود دارد.
به نظر می‌رسد كشورهای رو به رشد مسلمان در آسیا و آفریقا كه از ظرفیت بالقوه بالایی در جذب اقلام صادراتی ایران برخوردارند، می توانند بخش مهمی از بازار آتی كالاهای صادراتی كشورمان را تشكیل دهند. 

افزون بر اهمیت مشاركت در همكاریهای منطقه‌ای دو یا چند جانبه نظیر اكو، دی هشت و كشورهای عضو نظام ترجیحات تجاری (TPS/OIC) باید برای معرفی تواناییهای كشور تلاش بیشتر کرد و در عین حال شناخت و اطلاعات خود را نیز از طرفهای دیگر دقیقتر و بیشتر نمود.

با توجه به اینكه استفاده از امكانات كشورهای عضو سكا بخصوص مالزی، امارات متحده عربی، عمان و تركیه جهت صادرات مجدد كالاهای ایرانی از دیگر عوامل است كه می‌تواند نقش مهمی در افزایش صادرات كالاهای غیر نفتی كشور داشته باشد.

بدین ترتیب چنانچه روند روبه رشد صادرات غیرنفتی به كشورهای مسلمان افزایش یابد می توان در آینده نزدیك شاهد تنوع بازارهای صادراتی در میان كشورهای عضو سكا بود
منبع:آریا