تاریخ قمری، پس از ظهور اسلام، به عنوان تاریخ رسمی این دین رهایی بخش در آمد و بسیاری از احكام عملی و فقهی اسلام، بر آن مبتنی شد.

اكثر تاریخ های رایج، از جمله تاریخ میلادی و تاریخ هجری شمسی، بر اساس گردش زمین به دور خورشید محاسبه می گردند و تعداد روزهای یك سال كامل، ۳۶۵ روز و ۶ ساعت است.
اما تاریخ هجری قمری، كه تاریخ مشترك یك میلیارد و قریب به پانصد میلیون نفر از مسلمانان جهان است، بر اساس گردش ماه (قمر) به دور زمین محاسبه می شود و با گردش ماه به دور زمین، یك ماه قمری پدید می آید و با تكرار دوازده بار آن، یك سال قمری شكل می گیرد.

مدت هر ماه قمری، ۲۹ روز و ۱۲ ساعت و ۴۳ دقیقه و تعداد كل روزهای یك سال قمري، ۳۵۴ روز است.

تاریخ قمری، قدمتي ديرينه دارد . پیش از اسلام برخی اقوام و امّت ها، از جمله عرب های جزیرة العرب به آن پايبند بودند ، اما پس از ظهور اسلام، اهميت و اعتبار دوچندان يافت و به عنوان تاریخ رسمی این دین رهایی بخش در آمد و بسیاری از احكام عملی و فقهی اسلام، همانند روزه در ماه مبارك رمضان، دادن فطریه، به جای آوردن اعمال حج، سن تكليف، مقررات ماه های حرام، ایّام اعتكاف و امثال آن، بر آن مبتنی شد.

پیدایش تاریخ قمری
خداوند سبحان در قرآن كریم به این تاریخ سابقه دار و این كه تعداد ماه های هر سال آن دوازده است و چهار ماه از ماه های آن حرام می باشند، اشاره كرده و در آیه ای مي فرمايد: «اِنَّ عِدَّةَ الشُّهورِ عِندَاللهِ اِثنا عَشَرَ شَهراً فی كِتابِ اللهِ یَومَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الأرضَ مِنها اَربَعَةٌ حُرُمٌ ، ذلِكَ الدّینُ القَیِّمُ، فَلا تَظلِموُا فیهِنَّ اَنفُسَكُم.» _{^{(سوره توبه، آیه ۳۶)}}

از این که ماه های حرام، تنها در سال قمری وجود دارند، دانسته می شود که تاریخ قمری از آغاز آفرینش هستی شکل گرفت و در نزد پروردگار متعال، ملاک و معیار تاریخ بشر قرار گرفت. اما از این که این تاریخ، از زمانی در میان مردم و در عصر کدام یک از پیامبران الهی مرسوم و معمول شده است، اطلاع دقیقی در دست نیست. برخی از تاریخ نگاران، استقرار کشتی حضرت نوح علیه السلام در کوه جدی را مبدأ تاریخ قمری دانسته اند.

در تاریخ یعقوبی آمده است: استقرار کشتی نوح علیه السلام در کوه جدی در ماه محرم واقع گردید. به همین جهت محرم ، اول سال شناخته شد. _{^{(تاریخ الیعقوبی، ج۱، ص ۱۵)}}
هم چنین در تاریخ طبری گفته شده است: استقرار کشتی نوح، در دهم محرم (عاشورا) واقع گردید.

علاوه بر مورخان اهل سنت، برخی از مورخان شیعه نیز استقرار کشتی نوح علیه السلام را در دهم محرم (عاشورا) دانسته و حوادث مهم دیگری نیز برای این روز بیان کرده اند.

برخی از آن حوادث عبارتند از: پذیرش توبه حضرت آدم علیه السلام و همسرش حضرت حوا از سوی پروردگار متعال، میلاد حضرت عیسی بن مریم علیه السلام و نجات بنی اسرائیل و حضرت موسی علیه السلام از ستم های فرعونیان و...

به همین جهت روایات فراوانی از طریق شیعه و اهل سنت درباره عبادت این ماه، به ویژه روزه گرفتن وارد شده است.

شكل گيري تقويم هجري قمري 

تعيين مبداء تاریخ برای مسلمانان در زمان خلافت خلیفه دوم مسلمین و با مشورت حضرت علی (علیه‌السلام) در سال شانزدهم هجری صورت گرفت بدين صورت كه مبدا تاریخ را هجرت پیامبر و ماه نخست آن را محرم، سالی كه هجرت روی داده بود گرفتند. علت نامگذاری این ماه آن بود كه در ایام جاهلیت، جنگ در این ماه را حرام می‌دانستند. _{^{(تاریخ تحلیلی اسلام، دكتر سیدجعفر شهیدی، ص۱۳۰)}} 

عمر، دومين خليفه، مجلسي ترتيب داد تا تقويمي براي حکومت اسلامي تنظيم شود تا با استفاده از آن، تاريخ وقايع و حساب بيت المال را نسبت به آن مشخص سازد. در اين جلسه راجع به واقعه فيل و واقعه بعثت و مبناي تقويم ايرانيان بحث شد ولي هيچ يک از آنان مورد تصويب قرار نگرفت تا اينکه حضرت علي (ع) پيشنهاد نمود که هجرت حضرت رسول اکرم (ص) مبدأ تاريخ و تقويم اسلامي قرار گيرد؛ اين پيشنهاد و موضوع آن، بواسطه اين که هجرت سبب گشايش در امر مسلمين و اهداف اسلام شده بود مورد قبول عموم حاضرين قرار گرفت. 

بعد از تعيين و تصويب مبدأ براي تاريخ اسلام، تعيين مبدأ و سرآغاز براي سال هاي اين تقويم نيز مورد شور و مشورت قرار گرفت؛ که بعد از تبادل نظر، ماه محرم بنا به خصوصيات خاص خود که اولاً پايان مراسم و سفر حج بود و ثانياً آخر ماه هاي حرام بود بعنوان اولين ماه سال انتخاب شد. در برخي ديگر از منابع نيز آمده است که چون از عصر ابراهيم (ع) اکثر اقوام عرب به علت فراغت از سفر حج و اعمال آن در ماه ذي الحجه، ماه بعد از آن را که محرم باشد، اولين ماه سال مي گرفتند، روي اين اصل با تبعيت از اصول سنتي، اعراب ماه محرم را آغاز سال هجري قرار دادند.

اگرچه در اکثر کشورها مراسم خاص سال نو برگزار مي شود اما در اکثر کشورهاي عربي اعياد فطر و قربان بعنوان بزرگترين عيد و جشن ملي در نظر گرفته مي شوند. 

_{اقتباس از منابع اينترنتي}