واکنش کشورهای منطقه و دولت های غربی و در رأس آنها آمریکا نسبت به جنایت قتل خاشقچی اندکی سؤال برانگیز شده و عدم تصمیم قاطع این کشورها نسبت به این جنایت و رفتار غیر حرفه ای و غیر بشری محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، ابهاماتی را نسبت به موضوع ایجاد کرده است.

بیش از سه هفته از جنایت قتل «جمال خاشقچی» فعال رسانه ای عربستانی در کنسولگری این کشور در استانبول گذشته است، اما هرچه جزئیات بیشتری از این حادثه منتشر می شود، توجه افکار عمومی را بیشتر به خود جلب می کند، همگان تشنه شنیدن واقعیت های بیشتر هستند و رسانه ها نیز در این مدت به صورت روزانه ابعادی از این جنایت را به تصویر می کشند.  

واکنش کشورهای منطقه و دولت های غربی و در راس آنها آمریکا نسبت به این جنایت اندکی سؤال برانگیز شده و عدم تصمیم قاطع این کشورها نسبت به این جنایت و رفتار غیر حرفه ای و غیر بشری محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، ابهاماتی را نسبت به موضوع ایجاد کرده است. در خصوص موضع آمریکا و شخص ترامپ، دیدگاههای مختلفی مطرح شده و اظهارات متناقضی نیز از مقامات آمریکا دریافت کرده ایم. حال سؤالی که اذهان عمومی را به خود جلب کرده این است که دولت آمریکا و شخص ترامپ چه واکنش نهایی نسبت به این موضوع خواهد داشت؟

ــ اروپا جنایت خاشقچی را فرصتی برای فشار بر ترامپ می داند
عده ای معتقدند که دونالد ترامپ در طول دو سال گذشته، اتحادیه اروپا را در مسائل مختلف اعم از قراردادهای بین المللی مانند برجام، معاهده آب و هوایی پاریس و نشست ناتو تحقیر کرد؛ در طول این دوسال تقریبا بیشترین سهم(نزدیک به 90 درصد) از انعقاد قراردادهای تجاری و تسلیحاتی با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی را منعقد کرد و سهم اروپا را بسیار کم کرد، بر همین مبنا اروپایی ها منتظر فرصتی بودند تا بتوانند در سطح جهانی از ترامپ هم تقاص بگیرند و هم برای این اتحادیه اعاده حیثیت کنند. اروپایی ها جنایت خاشقچی را رها نمی کنند، هرچند بحث آزادی بیان و حقوق بشر را پیش کشیده اند، اما این اصل ماجرا نیست.

اروپایی ها در این ماجرا به عربستان و شخص بن سلمان فشار وارد می کنند، چرا که در نهایت شخص ترامپ را به دلیل چراغ سبزهایی که به بن سلمان در مسائل مختلف اعم از بازداشت سعد الحریری نخست وزیر لبنان، بازداشت شاهزاده ها، رفتارهای غیر متعارف با کشورهای منطقه، بحران قطر، جنگ یمن، و.... نشان داده، تحت فشار قرار می دهند. بنابراین در حال حاضر، اروپا، دموکراتها و بخشی از جمهوری خواهان که از یکجانبه گرایی و رفتارهای تند ترامپ به ستوه آمده اند، به فشار خود ادامه می دهند.

از یکطرف «دونالد ترامپ» تا اینجای قصه خاشقچی، بر اثر فشارها و تهدیدهای مطرح شده به اندازه کافی ضربه پذیر شده و حفظ بن سلمان بسیار هزینه بر شده است، حتی قرارداد جدید با بن سلمان نیز که به نوعی به وی مشروعیت بدهد، هم هزینه بر شده است.

از طرف دیگر نمی خواهد بن سلمان و قراردادهای صدها میلیارد دلاری عربستان و آمریکا را رها کند، چرا که برای ایجاد اشتغال به آمریکایی ها وعده داده و برای دور دوم انتخابات ریاست جمهوری اش نیز به این قراردادها حساب ویژه باز کرده است. بنابراین فشار نهایی بیشتر بر روی ترامپ خواهد بود. مسأله دیگر این است که باید منتظر بمانیم و ببینیم که با این حجم از انتقاد و هزینه ای که دولت های غربی و رسانه هایشان برای ادامه همکاری ترامپ با بن سلمان ایجاد کرده اند، دونالد ترامپ تا کجا می تواند، این مسأله را ادامه دهد.

ــ دو گزینه پیش روی ترامپ 
حال ترامپ با دو گزینه روبروست، اول اینکه محمد بن سلمان و جایگاه ولیعهدی عربستان سعودی را با فرد دیگری از خاندان آل سعود و یا خانواده ملک سلمان جایگزین کند که نام شاهزاده «احمد بن عبدالعزیز» نیز در این زمینه بر سر زبان ها افتاده است، گزینه دوم اینکه اگر ترامپ بپذیرد، افراد پایین تر از بن سلمان قربانی بشوند تا ولیعهد جوان عربستان تبرئه شود، این گزینه با توجه به حجم فشارهای افکار عمومی بسیار هزینه بر است، حتی ممکن است باعث سقوط شخص ترامپ در رقابت های انتخابات میان دوره ای کنگره و دور بعد ریاست جمهوری نیز بشود.بنابراین جایگزین کردن فرد دیگری با بن سلمان برای پست ولیعهدی عربستان از جمله احتمالات قوی تر است.

روح الله قاسمیان؛ کارشناس ارشد مسائل منطقه