استهلال ماه نو، فقط مختص به رمضان و شوال نيست. اين عمل، هم بنا بر جنبه‌ شرعي و هم از نظر اهميت زمان آغاز هر ماه قمري و هم از حيث دستاوردهاي علمي آن، هر ماه و مستمراً تكرار مي‌شود.

از ابتدای دوران رهبری حضرت آیت الله خامنه ای، بنابر دستور ایشان، ستادی برای نظم بخشیدن به امر استهلال در دفتر رهبری شكل گرفت. در سال های اولیه كار ستاد، همكاری مستمر و منسجمی بین آن و متخصصین رؤیت هلال كشور وجود نداشت و رابطه بین این دو، به دریافت برخی نقطه نظرات مشورتی محدود می شد. در آن سال ها، گزارش های مردمی كه در موعد هلال های مهمی همچون رمضان و شوال به ستاد استهلال واصل می شد، مستند شرعی برای اعلام آغاز ماه قمری جدید واقع می گشت و این رویه تا سال ۱۳۷۹ ادامه داشت.

در سال ۱۳۸۰، هلال جمادی الثانی ۱۴۲۲ ه.ق در موقعیتی قرار داشت كه اگر منجمین جمهوری اسلامی ایران موفق به رؤیت آن می شدند، چندین ركورد علمی مهم جهانی در زمینه رؤیت هلال ماه به نام ایران به ثبت می رسید. با حمایت ستاد استهلال تدارك گسترده ای برای انجام این رصد انجام گرفت كه خوشبختانه با موافقت همراه شد و آقایان حجت الاسلام والمسلمین موحدنژاد و دكتر گیاهی یزدی موفق به رؤیت این هلال مهم- با استفاده از دوربین های دوچشمی قدرتمند- در منطقه «باغبر» كرمان شدند.

موفقیت در چنین رصدهایی، سرآغاز عضویت كارشناسان و رصدگران برجسته رؤیت هلال كشور در ستاد استهلال دفتر رهبری شد. علاوه بر كارشناسانی كه در ستاد استهلال عضویت ثابت دارند، در برخی موارد كه حساسیت و اهمیت رصد یك هلال خاص (به ویژه هلال رمضان و شوال) زیاد باشد، از سایر اساتید برجسته دانشگاه های كشور، متخصصین و كارشناسان استخراج تقویم و رصدگران با تجربه برای مشورت و حضور در جلسات ستاد دعوت به عمل می آید.

ارتباط و همكاری گروه های رصدی با ستاد استهلال، از سال ۱۳۸۰ آغاز شده بود اما در جلسات ستاد این موضوع مطرح شد كه اولا این گروه ها از سطح دانش فقهی، نجومی و رصدی یكسانی برخوردار نیستند، ثانیاً در مواردی كاستی هایی در ابزار مورد نیاز برای رصد وجود دارد و ثالثاً ارتباط منظم تشكیلاتی بین این گروه ها و ستاد استهلال برقرار نیست.

برای حل این مشكلات، در ستاد استهلال مركز، دو كمیته با عنوان كمیته علمی و كمیته پشتیبانی و تشكیلات ایجاد شد. همچنین برای ارتباط نظام مند گروه های رصدی با ستاد استهلال مركز، در تمام استان های كشور، ستادهای استانی شكل گرفت.

كمیته علمی وظیفه بررسی و اجرای طرح های پژوهشی در زمینه رؤیت هلال ماه، آموزش گروه های رصدی در سطح ملی و برنامه ریزی علمی برای رصد هلال های ماه را برعهده دارد.

كمیته پشتیبانی و تشكیلات نیز وظیفه سازماندهی و ارتباط با ستادهای استانی، پشتیبانی فنی و مالی از فعالیت های كمیته علمی و ستادهای استانی و نیز ایجاد هماهنگی با سایر ارگان ها و سازمان ها ( كه در اجرای برنامه رصد هلال موثر هستند) را عهده‌دار است.

یكصد و بیست تا یكصد و پنجاه گروه رصدگر برای رؤیت هلال ماه در ستاد استهلال دفتر رهبری مشغول انجام وظیفه هستند كه هم از نظر كمی و هم از نظر علمی، با كشورهای دیگر- مانند عربستان سعودی كه در آن هفت گروه برای رصد اقدام می كنند- قابل مقایسه نیست. این ۱۵۰ گروه ورزیده، به تلسكوپ و دوربین های دوچشمی مجهز می شوند و برای رؤیت هلال ماه، در سخت ترین نقاط كشور از قله برخی كوه ها گرفته تا بالای ابرها (در رصد با هواپیما) مشغول رصد می شوند. آنان، در لحظاتی كه ملت شریف ایران منتظر اعلام زمان عید فطر یا آغاز ماه مبارك رمضان هستند، حقیقتاً خطرات را به جان می خرند و در مناطق صعب العبور به استهلال مشغولند.

درخصوص چگونگی اثبات رؤیت هلال برای مقام معظم رهبری در این گزارش آمده است: ستاد استهلال استانی به ریاست مشترك نماینده ولی فقیه و امام جمعه مركز استان و استاندار تشكیل می شود. دبیر شورای سیاست گذاری ائمه جمعه استان، وظایف دبیری این ستاد را برعهده دارد. همچنین یكی از اساتید برجسته دانشگاهی در استان و یا یكی از رصدگران با تجربه نیز در این ستاد عضویت دارد. همچنین، در هر استان چند گروه رصد هلال تشكیل می شود كه در این گروه ها، امام جمعه شهرستان، رصدگران با تجربه آن شهرستان را همراهی می كنند.

نتایج حاصل از فعالیت رصد هلال توسط گروه های رصدی در اختیار ستاد استان قرار گرفته و پس از بررسی مقدماتی، به ستاد مركز گزارش می شود. در ستاد مركز، این گزارش ها توسط كارشناسان و متخصصین رؤیت هلال مورد بررسی مجدد قرار می گیرد. در صورت نیاز به داشتن اطلاعات بیشتری از چگونگی رصد هلال، تماس تلفنی مستقیم بین ستاد استهلال با گروه های رصدی مستقر در شهرستان های مختلف برقرار شده و تمام جزئیات و مطالب مهم با دقت پرسیده و یادداشت می شود.

اعضای كمیته علمی ستاد استهلال، نتیجه نهایی به دست آمده از رصدها را همراه با نظر كارشناسی خود در اختیار رئیس ستاد استهلال قرار داده و در همان زمان، مراتب این گزارش به استحضار رهبرمعظم انقلاب تحویل داده می شود. ایشان هم در برخی موارد، پرسش هایی را درخصوص گزارش مذكور مطرح فرموده و دستوراتی را برای بررسی بیشتر صادر می كنند. مسئولین ستاد اعضای كمیته علمی، این نكات را بلافاصله بررسی و انجام می دهند و نتیجه را مجدداً به حضرت آیت الله خامنه ای گزارش می كنند.

پس از اثبات رؤیت هلال برای رهبرانقلاب اسلامی، حلول ماه شوال از طریق رسانه های جمعی به استحضار مردم شریف و روزه دار می رسد. باید به این مهم اشاره شود كه ارتباط منظم و پیوسته ای بین ستاد استهلال با بیوت مراجع وجود دارد و در رصد هلال ماههای رمضان و شوال، نتایج به دست آمده در اختیار حضرات مراجع نیز قرار می گیرد.