روابط سوریه با ترکیه به عنوان نزدیکترین هم پیمان دمشق در منطقه در مرحله کنونی دچار تنشهایی شده است که علت آن مواضع "رجب طیب اردوغان" نخست وزیر ترکیه نسبت به درخواستها در سوریه برای به اصطلاح آزادی و دمکراسی است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری تقریب در سوریه، اردوغان از نظام "بشار اسد" رییس جمهوری سوریه خواست به سوی ملت خود تیراندازی نکند و حتی بیانیه های رسمی سوریه درباره رویدادهای اخیر را تکذیب کرد.
تحلیلگران سوری معتقدند بحران در روابط دو کشور زودگذر بوده و این روابط قوی تر از گذشته خواهد شد چون نظام سوریه با تعهدش به اصلاحات مورد نظر مردم، این بحران را پشت سر خواهد گذاشت.
آنان مواضع اردوغان را به خاطر نگرانی آنکارا از سرایت تنش به این کشور و انگیزه های انتخاباتی دانستند زیرا قرار است انتخابات پارلمانی کمتر از دو ماه دیگر برگزار شود.
اعتراضهای مردمی و درخواست آنان برای به اصطلاح آزادی و دمکراسی از دو ماه قبل در تعدادی از شهرهای سوریه آغاز شد و با کشته شدن عده ای، سطح آن تا حد درخواست برای سرنگونی نظام بالا رفت.
به گفته سازمانهای مدافع حقوق بشر، تاکنون ۸۵۰ معترض به ضرب گلوله نیروهای امنیتی کشته و هزاران نفر بازداشت شده اند.
اما منابع دولتی سوریه می گویند: ارتش و نیروهای امنیتی در تعقیب گروههای تروریست مسلح هستند که از اعتراضات به منظور ایجاد ناامنی و بی ثباتی در کشور از طریق تیراندازی به سوی معترضان و همچنین نیروهای امنیتی و ارتش سوء استفاده کردند.
نیروهای ارتش و امنیتی در تعقیب افراد مسلح در درعا، حمص، بانیاس و استان ریف دمشق هستند. همچنین تلویزیون دولتی سوریه پیوسته در حال نشان دادن افراد ارتش و نیروهای امنیتی است که می گویند در جریان درگیری با افراد مسلح تروریست کشته شدند.
اردوغان از زمان آغاز آشوب در سوریه در ۱۵ مارس چند بار با اسد تماس تلفنی گرفت و با وی درباره اوضاع کشور گفت وگو کرد.
اتحادیه اروپا نیز رسما علیه ۱۳ مقام سوری تحریمهایی را اعمال کرد و ممنوعیت فروش سلاح به سوریه را به مرحله اجرا گذاشت.
"کاترین اشتون" وزیر امور خارجه اتحادیه اروپا گفت که اعمال مجازاتهای گسترده علیه سوریه حتی علیه اسد را بعید نمی داند.
"هیلاری کلینتون" وزیر خارجه آمریکا نیز گفت: واشنگتن و هم پیمانانش در حال بحث پیرامون افزایش فشار به دمشق برای موافقت با انجام اصلاحات دمکراتیک هستند.
اردوغان در روز ۱۳ مه در گفت و گو با شبکه تلویزیونی ماهواره ای "شو تی وی" ترکیه با لحنی تند گفت: نباید کشتارهای حمص و حماه در سال ۱۹۸۲ که در جریان آن هزاران نفر کشته شدند، تکرار شود.
وی هشدار داد که در چنین صورتی، جامعه جهانی و ترکیه مجبور به اتخاذ موضعی قاطع علیه سوریه خواهند شد.
اردوغان تصریح کرد: اگر سوریه در باتلاق سرکوب و خشونت گرفتار شود، دیگر هرگز از جایش بلند نخواهد شد.
وی در گفت و گو با شبکه هفتم خبری تلویزیون ترکیه نیز گفت: اشتباه است اگر نظام سوریه به سوی مردمش شلیک کند.
او با ابراز نگرانی از احتمال افزایش شمار مقتولان در سوریه از مرز هزار نفر، یادآور شد: نباید خشونتهای استان حماه در سال ۱۹۸۲ یا قتل عام کردهای عراق با بمبهای شیمیایی در "حلبچه" در سال ۱۹۸۸ که در جریان ان ۵ هزار نفر کشته شدند، تکرار شود.
وی در گفت و گو با شبکه "سی بی اس" از نظام اسد خواست، خواسته های مردمش در زمینه صلح، دمکراسی را پذیرفته و تدابیر فوری در این زمینه اتخاذ کند.
اردوغان گفت: ترکیه نسبت به اوضاع سوریه به ویژه بعد از سرازیر شدن آوارگان سوری به مرزهای ترکیه که از اوضاع بد امنیتی گریخته اند، نگران است.
وی تصریح کرد: اسد نمی تواند خواسته های ضروری مردمش درباره آزادی و دمکراسی را نپذیرد، او باید تدابیر دمکراتیک فوری در این زمینه اتخاذ کند، اقدامهای غیردمکراتیک نظامهای استبدادی باعث بروز انقلابهای عربی می شود.
برخی تحلیلگران معتقدند: روابط میان دولتها معمولا قبل از هر چیز، مبتنی بر منافع است، لذا دوستی دائمی و دشمنی دائمی وجود ندارد، روابط سوریه و ترکیه نیز که متشنج بود، بهتر از هر زمان دیگر شد.
البته این روابط وارد مرحله تازه ای شده که مبتنی بر نگرانی ترکیه از اوضاع داخلی سوریه و ترس از سرایت آن به ترکیه است به ویژه که مرزهای طولانی دو کشور بیش از ۸۰۰ کیلومتر است.
پرونده های مشترکی میان دو کشور وجود دارد که می تواند شراره انتقال بحران به دو طرف مرز باشد، پرونده کردها خطرناکترین پرونده برای آنکارا است لذا بی ثباتی سوریه باعث نگرانی ترکیه از احتمال سرایت آن به این سوی مرز می باشد.
ترکیه نگران است اوضاع سوریه به حدی برسد که باعث مداخله غرب شود امری که با توجه به اوضاع عراق باعث افزایش امید کردها به تحقق آرزویشان در زمینه تشکیل کشور کردی می شود.
این امر تاثیر خطرناکی بر اوضاع ترکیه داشته و این اندیشه را در آنکارا پدید می آورد که در قبال رویدادهای سوریه تماشاچی نبوده و اگر قرار است اتفاقی برای سوریه بیفتد دستکم در نتیجه آن سهیم باشد.
ترکیه در روزهای اخیر لهجه تندی در قبال سوریه در پیش گرفته و معتقد است پذیرش خواسته های مردم بهترین راه حفظ ثبات سوریه است که مصلحت استراتژیک ترکیه در آن است.
قرار است در ۱۲ ژوئن انتخابات پارلمانی در ترکیه برگزار شود که بر اساس نظر سنجی ها، حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان با ۴۴ درصد آراء در جایگاه نخست پیروز خواهد شد.
این نظر سنجی ها نشان می دهد حزب مردمی جمهوری خواه مخالف به رهبری "کمال دار اوغلو" با ۲۴ درصد آراء در جایگاه دوم قرار خواهد گرفت.
اظهارات اردوغان دلایل انتخاباتی نیز دارد، حزب عدالت و توسعه یک حزب اسلام گرا است که اغلب اعضای آن را مسلمانان تشکیل می دهند لذا از موج حرکت های مردمی اخیر در کشورهای عربی از جمله تونس، مصر و حتی در سوریه تاثیر می پذیرد.
اردوغان در اظهاراتش ادعای دولت سوریه مبنی وجود افراد مسلح تروریست میان تظاهر کنندگان و تیراندازی آنان بسوی معترضین و نیروهای امنیتی و ارتش را رد کرده و گفت: ما اطلاعات دقیقی در اختیار داریم که نشان می دهد افراد مسلح در داخل سوریه وجود ندارند.
وزارت خارجه سوریه ، سفیر ترکیه در دمشق را فرا خواند و به وی پیام اعتراض آمیزی در قبال اظهارات اردوغان تسلیم کرد.
در این میان، روزنامه "الوطن" نزدیک به دولت سوریه نیز سخنان اردوغان را رد کرده و آن را "غیر قابل قبول" توصیف کرد.
مقامات سوریه اصلاحات سیاسی به منظور پایان دادن به بحران داخلی این کشور را انجام دادند مانند لغو قانون فوق العاده که از سال ۱۹۶۳ در این کشور اعمال می شد، آنان دادگاه عالی امنیت کشور را لغو کردند، به افراد کرد متولد سوریه ملیت سوری بخشیده، کمیته ای برای تدوین پیش نویس قانون انتخابات تشکیل و وعده صدور قانون احزاب و رسانه را به مردم این کشور دادند.
هیاتی از کارشناسان ترکیه برای ارائه کمک به دولت سوریه در ایجاد ساز و کارهای بهتر به منظور اجرای اصلاحات سیاسی و اقتصادی از دمشق دیدار کردند.
اردوغان اعلام کرد: حزب عدالت و توسعه ترکیه قبل از تظاهرات سوریه به دولت اسد پیشنهاد داد که افرادی را به ترکیه اعزام کنند تا چگونگی تشکیل حزب سیاسی و نحوه برقرار کردن روابط با مردم را به آنها آموزش دهند.
سوری ها مخالف استفاده از تجربه ترکیه نیستند و حتی "بشار اسد" رییس جمهوری و "عادل سفر" نخست وزیر سوریه نیز از آنها استقبال کردند و هنوز نیز تماس هایی در سطح برقراری هماهنگی امنیتی میان دو کشور انجام می شود.
اظهارات اخیر اردوغان در قبال سوریه شاید دلایل انتخاباتی داشته باشد ، چرا که حزب وی در صورت پیروزی در انتخابات، نخستین حزبی خواهد بود که برای دو بار متوالی دولت ترکیه را اداره می کند.
این مواضع اردوغان ممکن است در کوتاه مدت بر روابط ترکیه و سوریه تاثیر بگذارد، اما در دراز مدت روابط دو کشور قوی تر از گذشته خواهد شد، به ویژه که دو دولت سیاست منطقه ای و حتی فرامنطقه ای را بنا نهاده و منطقه را به مرکز تجاری و اقتصادی جهانی در مقابله با مجموعه های تجاری بین المللی تبدیل کردند.
وقایع کنونی سوریه نشان دهنده آن است که دولت توانایی گذر از مرحله بحران کنونی از طریق اجرای اصلاحات و خواسته های مردمی را دارد و بحران روابط ترکیه و سوریه در حد سخن باقی خواهد ماند و مانند اوضاع لیبی یا مداخله آشکار نظامی ترکیه و اعزام نیرو نخواهد شد.
"عدنان محمود" وزیر اطلاع رسانی سوریه هفته گذشته اعلام کرد: در چند روز آینده گفت و گوی میهنی در سراسر کشور برگزار خواهد شد.
بر اساس گزارش ها، مقامات سوریه یک کمیته متشکل از مسئولین بلندپایه این کشور تشکیل دادند تا با مخالفین گفت و گو کنند.
این کمیته شامل "فاروق الشرع" معاون رییس جمهوری، "نجاح العطار" معاون فرهنگی، "بثينة شعبان" مشاور سیاسی و اطلاع رسانی رییس جمهوری و "محمد ناصيف" دستیار معاون رییس جمهوری سوریه است.