شيخ محمود شلتوت عالم، فقيه، مفسر، مفتي الازهر و از داعيان بزرگ وحدت مسلمانان به شمار مي رود، شلتوت بيش از آن كه به عنوان يك متفكر و متكلم برجسته شناخته شود، به عنوان يك فقيه و مصلح در راستاي تقريب بين مذاهب اسلامي شناخته مي شود.
او با ديدگاه هاي مترقي خود در راستاي اصلاح فكر ديني و تقريب مذاهب اسلامي گامهاي بسيار اساسي را برداشت و خدمات كه او در اين عرصه داشته است مهم و اساسي است و در تاريخي ترين فتواي خود براي اولين بار به عنوان يك عالم بلند پايه اهل سنّت و شيخ الازهر جواز پيروي از مذهب شيعه را اعلام كرد .
شيخ محمود شلتوت در سال ۱۳۱۰ هجري قمري در بحيره مصر متولد شد و از دانشگاه اسكندريه مصر فارغ التحصيل گرديد. پس از آن در دانشگاه اسكندريه و بعد در دانشگاه الازهر مشغول تدريس شد و پله هاي ترقي را در الازهر يكي پس از ديگري پيمود تا اين كه در سال ۱۳۷۸ به عنوان مفتي عام الازهر قرار گرفت و تا پايان عمر خود اين سمت را بر عهده داشت و در سال ۱۳۸۳ هجري قمري درگذشت.
شيخ شلتوت فقيه بصير و با ديد وسيع و آزادانديش بود و در راه تقريب مذاهب اسلامي تلاش هاي بسيار موثري كرد و جمعي از نخبگان وعلماي اهل سنّت و شيعه نيز در راستاي رسيدن به اين هدف با او همراه بود.
وي با شخصيت هايي چون محمد حسين كاشف الغطاء، سيد عبدالحسين شرف الدين عاملي و آية الله سيد حسين بروجردي مكاتبه و گفت و گو داشت و مهم ترين خدمات او را مي توان امور زير دانست:
۱.ترويج انديشه تقريب بين مذاهب اسلامي براي از بين بردن نزاع هاي مذهبي و فرقه اي و بنيان گذاري جماعت تقريب بين مذاهب و تاسيس مقر براي آن در قاهره ، به نام دار التقريب و نشر مجله رسالة الاسلام؛
۲. طرح جمع آوري احاديث مشترك ميان اهل سنّت و شيعه و ارزيابي اعتبار اسناد آن در راستاي تقريب مذاهب اسلامي؛
۳ . گنجانيدن فقه شيعه در مضامين دروس فقه تطبيقي مذاهب اسلامي براي دانشجويان دانشگاه الازهر؛
۴. مهم تر از همه فتوا دادن بر جواز پيروي از مذهب شيعه كه تا آن روز چنين فتوايي از يك عالم بلند مرتبه اهل سنّت و مفتي الازهر سابقه نداشته است. و با اين فتوا شهامت بزرگي از خود نشان داد و مرزهاي مذهب را درنورديد. به خاطر اهميت فتواي تاريخي شيخ شلتوت در مورد جواز پيروي از مذهب شيعه ترجمه نص فتواي ايشان را مي آوريم:
از وي سؤال شد: عده اي از مردم معتقدند كه هر فرد مسلمان براي آن كه عبادات و معاملاتش صحيح انجام گيرد بايد تابع احكام يكي از مذاهب معروف چهارگانه باشد و در ميان اين مذاهب نامي از مذهب شيعه امامي و شيعه زيدي برده نشده است. آيا جناب عالي با اين نظر كاملا موافقيد ؟ و پيروي از مذهب شيعه امامي _اثنا عشري را ممنوع مي دانيد؟
وي پاسخ داد:
۱) آئين اسلام هيچ يك از پيروان خود را ملزم به پيروي از مذهب معيني نمي كند ، بلكه هر مسلماني مي تواند از هر مكتبي كه به طور صحيح نقل شده و احكام آن در كتب مخصوص بخود مدوّن شده از آن پيروي نمايد. و كسي كه مقلد يكي از مذاهب اسلامي مي باشد مي تواند به مذهب ديگر (هر مذهبي باشد) رجوع نمايد و اشكال ندارد.
۲) مذهب جعفري، معروف به مذهب شيعه دوازده امامي مذهبي است كه شرعا پيروي از آن مانند پيروي از ساير مذاهب اهل سنّت جايز مي باشد.
بنابراين سزاوار است مسلمانان اين حقيقت را دريابند و تعصب بناحق نسبت به مذهب معين خويش را رها كنند ؛ زيرا دين خدا و شريعت او نه تابع مذهبي است و نه در انحصارمذهب معيني ؛ بلكه تمامي صاحبان مذاهب مجتهد بوده و اجتهاد شان مورد قبول درگاه باري تعالي است. و كساني كه اهل اجتهاد و نظر نيستند مي توانند از هر مذهبي كه مورد نظرشان است تقليد نموده و از احكام فقه آن پيروي نمايند و در اين مورد فرقي ميان عبادات و معاملات نيست .
"دارالتقریب"
شیخ شلتوت از بزرگان و پایه گذاران "دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه"مصر است. نهادی که سعی در ایجاد دوستی و برادری و زدودن تفرقه و تشتت موجود، بین اهل تسنن و شیعه و تحکیم روابط بین مذاهب اسلامی است؛ مركزي كه در نهايت زيربناي فكري تاسيس مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي در ايران را فراهم آورد.
ریاست دانشگاه "الازهر"
وي در سال ۱۹۵۷م، قائم مقام ریاست دانشگاه الازهر شد تا اینکه از طرف رئیس جمهوری در اکتبر سال ۱۹۵۸ یکسال بعد "رئیس دانشگاه الازهر مصر" شد و تا آخر عمر در همین مقام و موقعیت بود. این پیشوای دانشمند و عالم متفکر، درشب جمعه ۲۶ ماه رجب سال ۱۳۸۳ هـ.ق در سن ۷۰ سالگی برابر با ۱۲ سپتامبر ۱۹۶۳ میلادی دار فانی را وداع گفت.
مشهورترین آثار او: تفسیر قران کریم نهج القرآن فی بناء المجتمع الاسلام عقیده و شریعه الفتاوی القتال فی الاسلام من توجیهات الاسلام مقارنة المذاهب فی الفقه فقه القرآن
