میان استقرار نظام بانکداری اسلامی و تاسیس بانک اسلامی تفاوت وجود دارد، آنچه امروز در کشور جمهوری اسلامی ایران و پاکستان وجود دارد، استقرار بانکداری غیر ربوی است در حالیکه در بسیاری از ممالک دیگر بانک های اسلامی در داخل یک نظام بانکداری سنتی و ربوی ایجاده شده است.
اشتراک گذاری :
در مورد تاریخچه بانکداری اسلامی کاوش چندانی انجام نشده اما برخی معتقدند که تلاش ها جهت اسلامی کردن بانکداری به اوایل دهه ۱۹۴۰ برمی گردد ولی اولین موسسه ای که به صورت منسجم بانکداری اسلامی را وجهه همت خویش قرارداده بود در سال ۱۹۶۳ در مصر افتتاح شد و این تجربه تا سال ۱۹۶۷ ادامه داشت و تا این زمان تعداد ۹ فقره از این بانک ها در این کشور ایجاد شده بود . این بانک ها نه بهره داده و نه می گرفتند و در زمینه تجارت و صنعت به طور مستقیم یا با مشارکت دیگران سرمایه گذاری می کردند و منافع حاصله را بین سپرده گذاران خود تقسیم می کردند.
اصطلاح بانک اسلامی در دنیای امروز، عموما به مؤسساتی اطلاق می شود که عملیات آنها در تطبیق با قواعد شریعت اسلامی راهبری می شود و یا حداقل عملیات بانکی در این مؤسسات مالی در اصول، تضادی با آموزه های شریعت اسلامی نداشته باشد. از نقطه نظر محدوده جغرافیایی و کشورهای محل فعالیت، امروز بانکهای اسلامی اختصاص به کشور و یا منطقه خاصی ندارند و تقریبا در همه جای جهان، هم در کشورهای اسلامی (با اکثریت جمعیت مسلمان) و هم در کشورهای غیراسلامی(که جمعیت مسلمان در اقلیت است و به هر حال اسلام دین رسمی این گونه کشورها به شمار نمی رود) پراکنده شده اند. این تقسیم بندی برحسب مؤسسات و کمپانیهای مالک بانک اسلامی نیز قابل بحث است.
گاه بانک اسلامی در واقع مجموعه ای است که براساس شریعت اسلامی کار می کند و در آن تمامی فعالیتهای بانک مطابق با اصول شریعت است. ولی گاهی نیز در مجموعه اصلی بانک، در چارچوب بانکداری سنتی (غیرمنطبق با ضوابط اسلامی) فعالیت می کند و به علت استقبال مسلمانان و مشتریان مشتاق خدمات مالی اسلامی، اصطلاحا از طریق یک پنجره بانکداری اسلامی (Window) یا از طریق آنچه گاه باجه های مخصوص عملیات بانکی اسلامی نامیده می شود خدمات مالی اسلامی را به مشتریان خود عرضه می کند. این دسته از بانکها مانند Citi Bank HSBC Standard Chartes الان در اغلب مراکز مالی مهم دنیا فعالیت می کنند و هم اکنون به علت جذابیت خدمات مالی اسلامی بخشی از فعالیتها و محصولات بانکی خود را مطابق با آموزه های اسلامی به مشتریان خود عرضه می کنند.
این بانکها برای راهبری عملیات بانکداری اسلامی بخشهایی را با عنوان بخش بانکداری اسلامی در دفاتر سرپرستی و ادارات مرکزی خود تاسیس می کنند و با تهیه و اختصاص زیرساختها و امکانات لازم از قبیل کمیته های ویژه بانکداری اسلامی، پژوهشگران شریعت اسلامی و متخصصان مربوطه عملیات بخش مرتبط با بانکداری اسلامی را هدایت می کنند. الگوی فعالیت بانکداری اسلامی برحسب محیط عملیاتی بانک اسلامی نیز قابل تقسیم بندی است. به این معنی که گاه موسسه مالی یا بانک اسلامی در کشوری فعالیت می کند و با تهیه و اختصاص زیرساختها و امکانات لازم از قبیل کمیته های ویژه بانکداری اسلامی، پژوهشگران شریعت اسلامی و متخصصان مربوطه عملیات بخش مرتبط با بانکداری اسلامی را هدایت می کنند.
تاثیر بحران مالی اخیر بر وضعیت بانکها به صورت اعم و بانکهای اسلامی به صورت اخص هم اکنون موضوع بررسی هایی است که همچنان ادامه دارد. لیکن برآوردهای اولیه نشان از افزایش استقبال از خدمات مالی اسلامی و در کنار آن حداقل آسیبهای وارده بر بانکها و موسسات مالی اسلامی در شروع و ادامه بحران مالی اخیر دارد که به صورت طبیعی موجب توجه بیشتری به این نهادهای جوان مالی و همچنین بروز سوالاتی درباره نوع خاص روابط قراردادی حاکم بر فعالیتهای آنان و ابعاد مختلف فعالیتهای این قبیل موسسات گردیده است.
