اين از فجايع دنياى اسلام است كه در عصر حاضر، دشمنان اسلام، براى تهاجم به سرزمين‌هاى اسلامى، هميشه از مساعدت برخى ديگر از كشورهاى اسلامى برخوردار بوده‌اند.
اشتراک گذاری :
خبرگزاری تقريب(تنا): در بخش ابتدايی اين مقاله كه طی روزهای اخير منتشر شد و در اختيار خوانندگان قرار گرفت، راه‌های عملی تحقق تقريب مذاهب اسلامی به عنوان مقدمه و پيش‌نياز نيل به وحدت، مورد بررسی قرار گرفت. بخش دوم، در سطحی بالاتر، به بررسی راهكارهای عملی تحقق وحدت اسلامی می‌پردازد.
دوم: راه‌هاى عملى وحدت اسلامى تقريب مذاهب و همه راهكارهاى ارائه شده برای آن در بخش اول، مقدمه‌اى است براى تحقق وحدت، تعاون و همكارى بين مسلمانان. هدف اصلى وحدت است و تقريب به منزله پشتوانه علمى، فكرى و عقيدتى آن است. در واقع، وحدت حقيقى و همه‌جانبه در عصر حاضر مورد نظر ما نيست، آنچه در اين مرحله به دنبال آن هستيم، وحدتى نسبى از راه توسعه همكاری‌ها و تعاون بين جوامع اسلامى است. براى رسيدن به اين منظور راهكارهاى زير مناسب به نظر مى‌رسد.
الف: در زمينه سياسى ۱- تشكيل اتحاديه‌هاى سياسى بين دول اسلامى: اتحاديه‌هاى سياسى در ايجاد بستر لازم براى همكارى، همسويى و تعاون دول اسلامى نقش بسزايى دارند. كشورهاى اسلامى با شمار بسيار خود (۵۷ كشور)، داراى آراى بسيار در سازمان‌هاى بين‌المللى مثل سازمان ملل متحد هستند كه مى‌تواند در تصميم‌گيري‌هاى جهانى كه امت اسلامى را هم شامل مى‌شود، كارساز باشد.
در اين راستا، سازمان كنفرانس اسلامى توسط كشورهاى مسلمان تأسيس شده است. تقويت و فعال‌سازى اين سازمان در عصر حاضر يكى از اهداف مورد نظر براى تقويت وحدت است تا از حالت انفعال و بى‌تحركى فعلى بيرون آيد. تأسيس اتحاديه‌هاى منطقه‌اى مثل سازمان وحدت آفريقا، اتحاديه عرب و اتحاديه‌هاى سياسى ديگر بين كشورهاى همجوار يا مؤثر در جهان امروز، رشته‌هاى تعاون و همكارى بين مسلمانان را محكم‌تر مى‌كند.
۲- ايجاد پيمان‌هاى امنيتى و نظامى: تأسيس چنين اتحاديه‌هايى در صورتى كه از كارآيى لازم برخوردار باشد و با مسائل و مشكلات جهان اسلام برخورد فعال و جدى داشته باشد، يكى از راهكارهاى وحدت اسلامى است.
۳- هماهنگى بين كشورهاى اسلامى در اتخاذ مواضع سياسى در مقابل مسائل جهانى و در سازمان‌هاى بين‌المللى.
۴- اتحاديه مجالس اسلامى، يا بين‌المجالس اسلامى.
۵- عدم همكارى كشورهاى اسلامى با دشمنان يكديگر: اين از فجايع دنياى اسلام است كه در عصر حاضر، دشمنان اسلام و دشمنان كشورهاى اسلامى براى تهاجم به سرزمين‌هاى اسلامى، هميشه از مساعدت برخى ديگر از كشورهاى اسلامى مخصوصاً همسايگان آن برخوردار بوده‌اند. برای نمونه، دولت متجاوز و جنايتكار آمريكا براى حمله به عراق از خاك كشورهاى عربى همسايه كه در آنها پايگاه‌هاى نظامى دارد استفاده كرد و فرودگاه‌هاى اين كشورها محل عبور آزادانه ارتش و تجهيزات نظامى دشمن به سرزمين اسلامى عراق بود.
۶- تهيه استراتژى و منشور وحدت بين كشورهاى اسلامى و پايبندى كشورها به اين استراتژى.
۷- تشكيل اتحاديه‌هاى صنفى و سياسى بين اقشار مختلف مردم در كشورهاى اسلامى: علاوه بر دولت‌ها؛ ملت‌هاى مسلمان، احزاب، گروه‌ها، علما، دانشگاهيان، ائمه جمعه و... هم مى‌توانند اتحاديه‌هايى قوى بين خود ايجاد كنند و در مسائل جهانى و آنچه مربوط به سرنوشت امت است، موضع‌گيرى فعال داشته باشند. اين موضع‌گيری‌ها با توجه به كثرت اعضاى اين اتحاديه‌ها و نفوذ مردمى آنها در شكل دادن به افكار‌عمومى جوامع اسلامى كه نقشى تعيين‌كننده در تصميم‌گيری‌هاى دولت‌ها دارد، تأثير بسزا خواهد داشت.
ب: در زمينه‌هاى اقتصادى همكارى مسلمانان در زمينه‌هاى اقتصادى از آزادى عمل و قدرت مانور بيشترى برخوردار است. علاوه بر دولت‌ها؛ ملت‌هاى مسلمان، صاحبان صنايع، بازرگانان و... مى‌توانند با هم همكارى داشته باشند كه به برخى از راهكارهاى آن اشاره مى‌شود:
۱- تشكيل بازار مشترك اسلامى: به اين معنا كه دولت‌ها و جوامع اسلامى ترتيبى اتخاذ كنند كه نيازهاى اقتصادى خود را از داخل مجموعه‌هاى اسلامى تأمين نمايند. مبادله كالا و خريد و فروش و تجارت بين اعضاى اين مجموعه، اولويت اول اقتصادى آنها باشد.
۲- تأسيس بانك مركزى و بانك‌هاى تجارى مشترك اسلامى: حيات اقتصادى ملت‌ها در عصر حاضر در دست بانك‌هاست و بانك‌ها سيستم ارتباطى مالى و نبض اقتصادى جوامع هستند. همكارى، تعاون و وحدت اين بنگاه‌هاى بزرگ اقتصادى، عامل مهمى در يكبارچگى و همبستگى جهان اسلام خواهد بود.
۳- تشكيل واحد پول مشترك: دولت‌ها و جوامع اسلامى مى‌توانند در راستاى تعاون و همكارى با يكديگر، ترتيبى اتخاذ كنند كه يك واحد پول در تمامى اين كشورها داراى اعتبار بوده و رواج يابد.
۴- بيمه مشترك:تأسيس مؤسسات بيمه مشترك نيز در اين راستا از راهكارهاى وحدت و تعاون كشورهاى اسلامى به شمار مى‌رود.
۵- همكارى در اجراى پروژه‌هاى علمى، صنعتى و اقتصادى مشترك: كشورهاى اسلامى مى‌توانند با همكارى يكديگر، پروژه‌هاى بزرگ ماشين‌سازى، هواپيما‌سازى، پرتاب ماهواره، مخصوصاً در مسائل اسلامى مثل رصد حلول ماه‌هاى قمرى و... را اجرا كنند.
۶- تشكيل اتحاديه‌هاى اقتصادى: اتحاديه‌هاى اقتصادى بين‌الاسلامى يا منطقه‌اى مثل سازمان‌هاى اكو، اپك، D۸ و... رشته‌هاى همكارى و وحدت كشورهاى اسلامى را استحكام مى‌بخشد.
۷- تشويق توريسم در كشورهاى اسلامى: توريسم به عنوان صنعتى پردرآمد هم عامل تحرك اقتصادى جوامع و هم باعث آشنايى و پيوند قلبى بين آنهاست. كشورهاى مسلمان مى‌توانند با تلاش‌هاى تبليغاتى و سياسى، جهت حركت توريسم را از كشورهاى غير‌اسلامى، اروپايى و... به سوى كشورهاى اسلامى متوجه سازند.
۸- كمك به يكديگر در حوادث غير‌مترقبه: اين امر هم جنبه مالى و اقتصادى دارد و هم جنبه عاطفى، اجتماعى و خيريه؛ و باعث نزديكى ملل اسلامى با يكديگر مى‌شود.
ج: در زمينه اجتماعى، فرهنگى و تبليغاتى عرصه فعاليت‌هاى اجتماعى، فرهنگى و تبليغاتى از مهمترين زمينه‌هاى وحدت در جوامع اسلامى است. از آنجا كه اين فعاليت‌ها با زندگى روزمره مردم سروكار داشته و تأثير مستقيم در اخلاق و رفتار آنها دارد، كيفيت تعامل پيروان مذاهب با يكديگر را به گونه‌اى بسيار ملموس شكل مى‌دهد و نتايج مثبت يا منفى آن به زودى آشكار مى‌گردد. در اين عرصه، فعاليت‌هاى وسايل ارتباط جمعى، راديو، تلويزيون، پايگاه‌هاى اطلاع‌رسانى، خبرگزارى‌ها و مجلات كه توده‌هاى مردم، شب و روز با آنها سروكار دارند مد نظرند. به اين ترتيب، موارد زير بايد مد نظر مديران و سياستگذاران جوامع اسلامى قرار گيرد.
۱- وضع قوانين مناسب براى نظارت بر كار وسايل ارتباط جمعى، راديو، تلويزيون و غيره: تا در جريان تبليغات رسانه‌اى، پخش گفتارها، نمايشنامه‌ها، فيلم‌ها و نيز چاپ مقالات و تحليل‌هاى سياسى و تاريخى، به مقدسات مذاهب اهانتى صورت نگيرد و عواطف و احساسات پيروان مذاهب جريحه‌دار نشود.
كوتاهى در اين امر، علاوه بر آسيبى كه به وحدت مسلمانان و مناسبات بين پيروان وارد مى‌سازد، گاهى تا آنجا پيش مى‌رود كه امنيت ملى كشور را ممكن است با خطر روبه‌رو كند. به اين خاطر، وضع قوانين كافى نيست بلكه بايد نظارت و كنترل در اجراى قانون هم به گونه‌اى جدى پيگيرى شود.
۲- ساختن فيلم‌ها و سريال‌هاى تلويزيونى در ترويج ايده وحدت و تقريب مذاهب اسلامى: اين امر با توجه به جذابيت فيلم و سريال و نفوذ آن در خانواده‌ها يكى از مؤثرترين راه‌ها براى ترويج ايده وحدت اسلامى و تقريب مذاهب است.
۳- مقابله علما، انديشمندان و شخصيت‌هاى ذى‌نفوذ مذهبى و سياسى با هرگونه نداى تفرقه افكنانه‌اى كه آگاهانه يا ناآگاهانه آب به آسياب دشمن مى‌ريزند و مسلمانان را به جان يكديگر مى‌اندازند. صدور بيانيه‌ها و فتاواى مناسب از طرف مراجع و بزرگان دين در محكوميت صداهاى تفرقه‌افكن امرى است كه مى‌تواند يكى از راه‌هاى مقابله باشد و توطئه‌هاى دشمنان وحدت امت را در نطفه خفه كند. به عنوان نمونه، فتواى مقام معظم رهبرى در تحريم اهانت به همسران پيامبران اكرم صلى‌الله عليه وآله، بازتاب بسيار مثبتى بين پيروان مذاهب در داخل و خارج كشور داشت.
۴- شركت در نمازهاى جمعه و جماعات يكديگر: پيروان مذاهب مى‌توانند براى به نمايش گذاشتن اتحاد و همبستگى خود، در نمازهاى جمعه و جماعات طرف مقابل شركت كنند.
فتاواى امام راحل(ره)، مقام معظم رهبرى و مراجع معظم تقليد شيعه در اين خصوص يكى از راه‌گشاترين رهنمودها در اين مسير است. در سايه اين فتاوا، پيروان مكتب تشيع در هر جا كه اين امر به وحدت و همدلى مسلمانان كمك مى‌كند مثل موسم حج و در حرمين شريفين، در نمازهاى جماعت و جمعه برادرن اهل سنت شركت مى‌كنند.
و چه به‌جاست كه پيشوايان ساير مذاهب اسلامى هم اين شيوه حسنه را در پيش گرفته، به پيروان خويش توصيه كنند در نمازهاى خود به پيروان مذهب تشيع اقتدا نمايند.
۵- توجه خطبا و ائمه جمعه و جماعات در سخنرانى‌ها و خطبه‌هاى خويش به امر وحدت و دورى از تفرقه‌افكنى و جريحه‌دار ساختن احساسات پيروان مذاهب.
۶- آزادى پيروان مذاهب در برگزارى آيين‌هاى عبادى خويش: اين اصل هم از امور ضرورى در ايجاد پيوند قلبى و عاطفى بين مسلمانان و احساس تعلق آنان به حكومت‌ها و حاكمان اسلامى محل زندگى خويش است. يك مسلمان، پيرو هر مذهبى كه باشد در هيچ نقطه‌اى از جهان اسلام نبايد خود را اقليت احساس كند. بلكه بايد رفتار حكومت‌ها در برخورد با پيروان كليه مذاهب به گونه‌اى باشد كه همه آنان، همه سرزمين‌هاى اسلامى را وطن خود احساس كرده، از حقوق شهروندى برخوردار باشند تا به وظايف شهروندى خود نيز قيام نمايند.
۷- ازدواج متبادل بين پيروان مذاهب اسلامى: فقه تمامى مذاهب اسلامى، شرط ازدواج را در ميان مسلمانان، مسلمان بودن طرف مقابل دانسته و انتساب به مذهب را شرط ندانسته‌اند. اجراى اين حكم فقهى بين مسلمانان در عصر حاضر به دور از تعصبات و كينه‌توزي‌ها، عامل مؤثرى در وحدت و انسجام آنان است.
۸- شركت مسلمانان در تشييع جنازه پيروان ساير مذاهب و تسليت‌گويى به آنان: امرى است كه مورد تأكيد امامان اهل بيت بوده است و عاطفه برادرى را بين مسلمان تحكيم مى‌بخشد.
۹- به عيادث مريضان يكديگر رفتن
۱۰- در جشن‌ها و شادي‌هاى يكديگر شركت كردن
در پايان مناسب است روايتى را از امام جعفر صادق عليه‌السلام نقل كنيم كه پيروان خود را به امور فوق تشويق مى‌فرمايند: «اياكم ان تعملوا عملا نعير به، فان ولد السوء يعير والده بعمله، كونوا لمن انقطعتم اليه زينا، ولاتكونوا عليه شينا صلوا فى عشائرهم وعودوا مرضاهم واشهدوا جنائزهم، ولايسبقونكم الى شئ من الخير فانتم اولى به منهم» (كافى/،ج۲، باب۹۷، ووسايل الشيعه ج۱۶، باب۲۶، ح۲۱۴۰۳، ص۲۱۹) بر حذر باشيد از اينكه كارى انجام دهيد كه موجب سرزنش ما باشد. همانا فرزند بد، اعمال زشتش موجب عار پدرش مى‌باشد. به سوى هركه مى‌رويد باعث سربلندى او باشيد نه سرافكندگى او. در عشايرشان (مساجدشان) نماز بخوانيد، بيمارانشان را عيادت كنيد، در تشييع جنازه‌هايشان شركت كنيد، در هيچ كار خيرى بر شما پيشى نگيرند كه شما از آنها به پيشى گرفتن سزاوارتريد.
------------------------------------------------ * دبير شورای عالی و مشاور دبيركل مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی
