بازنگری در برگزاری حج با مشارکت کشورهای اسلامی ضروری است
وب سایت «میدل ایست» در مقاله‌ای ضمن نقد مراسم حج امسال بر لزوم مشارکت همه کشورهای اسلامی در برگزاری حج تأکید کرد.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه بین‌الملل خبرگزاری تقریب، وب سایت «middle east eye»، با انتشار مطلبی در ارتباط با حج به قلم «Usaama al-Azami»، مدرس گروه مطالعات اسلامی معاصر در دانشگاه آکسفورد و دارنده مدرک دکتری در رشته اندیشه سیاسی نوین اسلامی از دانشگاه «پرینستون» در «نیوجرسی»، نوشت: اولین مراسم حج امسال پس از همه‌گیری بیماری کووید 19، تبدیل به یک پروژه ناسیونالیستی سعودی شد. اکنون، با پایان یافتن موسم حج، زمان بررسی آن فرا رسیده است.
در این مقاله آمده است: «شکست مفتضحانه عربستان سعودی در سیستم رزرو حج برای مسلمانان اروپایی و بریتانیا، نمونه‌ای از ناکامی دولت مدرن سعودی است.»
زیارت سالانه حج یکی از پنج رکن اسلام است که مسلمانان دارای استطاعت مالی و جسمی ملزم هستند در طول زندگی خود، یک بار به مکه سفر کنند. اما امسال شاهد تغییرات چشمگیری در نحوه ارائه خدمات حج به زائران بین‌المللی بودیم. این تغییرات نشان از این امر داشت که دولت سعودی در تلاش برای به دست آوردن کنترل جهانی بر روند سالانه حج است. عربستان سعودی طوری رفتار می‌کند که گویی مالکیت رکن پنجم اسلام را دارد.
ناکامی سیستم رزرو حج «Motawif»
در حالی که چهار هفته تا مراسم حج باقی مانده بود، وزارت حج عربستان سیستم سنتی آژانس‌های مسافرتی خارج از کشور برای رزرو حج را تغییر داد. دولت عربستان به نام مبارزه با تقلب، یک سیستم متمرکز به نام «Motawif» ایجاد کرد.
فعالیت این آژانس دولتی به یک آژانس مسافرتی متعلق به هند که تجربه کمی در سازماندهی حج داشت، واگذار شد. با این حال، همانطور که middle east eye فاش کرد، این آژانس دارای ارتباط با نخست وزیر هند است و حزب حاکم هند نیز خصومت شدید نسبت به مسلمانان دارد.
شاید بتوان گفت که اثر انگشت «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان نیز در مراسم حج امسال قابل مشاهده بود. با توجه به شهرت شاهزاده عربستان، کاملا محتمل به نظر می‌رسد که او مراسم حج را با کنترل تمام بازوهای دولت، برای منافع شخصی خود تغییر جهت دهد.
در این میان، سعودی‌ها به جای به رسمیت شناختن نقش خود در حفاظت از حرمین شریفین که متعلق به جامعه جهانی مسلمانان (امت) است، عملا مدعی مالکیت کامل حج هستند. سعودی‌ها از این طریق ایدئولوژی مدرن ناسیونالیسم را بر یکی از ارکان اصلی اسلامی تحمیل می‌کنند و ادعای مالکیت چیزی را دارند که حق آن را ندارند.
نیاز به اصلاح امور حج
اسامه در ادامه مقاله خود می‌نویسد که با وجود رفتار مقامات مدرن سعودی، حج متعلق به هیچ دولت یا فردی نیست. بلكه حج وظيفه مشترك همه مسلمانان جهان است و بايد به نحوی انجام شود كه مطابق ميل اكثريت آنها باشد.
حج باید به صورت دموکراتیک از طریق مشورت با مسلمانان در سراسر جهان انجام شود. نمایندگان منتخب مسلمانان از تمام کشورهای جهان باید ابزاری برای رساندن خواسته‌های هموطنان خود به بقیه امت اسلامی داشته باشند.
آسیب‌شناسی‌های کنونی در جهان اسلام، نشان می‌دهد که هر دولت مسلمان باید نماینده‌ای برای حفاظت از منافع جمعیت مسلمان‌شان داشته باشد. البته بعید است در آینده نزدیک چیزی در مورد حج تغییر کند. عربستان سعودی یک واحد شناخته شده در نظم بین‌المللی کنونی است که بر اساس اصل دولت-ملت مستقل بنا شده است.
با توجه به اینکه ولیعهد عربستان احتمالا پادشاه بعدی خواهد بود، به نظر می‌رسد تنها گزینه موجود برای افرادی که نگران انحصار و سودجویی دولت سعودی از حج هستند، بیان نارضایتی و ارائه جایگزین‌های تخیلی برای وضعیت فعلی است.
لزوم ائتلاف کشورهای اسلامی در امور حج
اسامه در ادامه مقاله می‌گوید: «این موضوع قبلا توسط «رابرت بیانچی»، محقق برجسته حج، که سالها از تجدید نظر در امور حج دفاع می‌کند، پیشنهاد شده است. اما من پیشنهاد می‌کنم که مدیریت حج به ائتلاف بین‌المللی کشورهای مسلمان واگذار شود. بیانچی نیز خاطرنشان کرده است که این امر در دست سازمان همکاری اسلامی (OIC) با مشارکت عربستان سعودی باشد.»
این نکته بسیار مهم است که چنین سازمانی باید مکانیسم‌هایی داشته باشد که فشاری را که کشورهای قدرتمندی مانند عربستان سعودی بر آن وارد می‌کنند، محدود کند. به عنوان مثال، کشوری مانند عربستان سعودی نباید از کشوری با هشت برابر جمعیت آن مانند اندونزی برتری داشته باشد.
اصولا حج را نباید به یک دولت و یا هیچ دموکراسی واحدی واگذار کرد. بلکه حج باید با رجوع به مسلمانان از تمام نقاط جهان و با نظر همه آنها انجام شود.
اسامه می افزاید: «وزارت حج عربستان نباید وجود داشته باشد؛ مگر به عنوان مجرایی برای بیان خواسته‌های امت جهانی مسلمان در مورد چگونگی انجام حج. عربستان سعودی صاحب حج نیست. آنها فقط از امتیاز خدمت به مهمانان خدا که از چهار گوشه جهان به مکه می‌آیند، برخوردار هستند. پس روند انجام مراسم حج به جای اینکه در دست وزارتخانه این کشور باشد، باید در سطح جهانی و مشورتی باشد.
وحدت جمعی
این ایده‌ها ممکن است برای بسیاری، واقع بینانه به نظر نرسند. اما مهم این است که افرادی بتوانند چنین آرزویی را به اشتراک بگذارند. مسلمانان می‌توانند هنگام انجام مناسک حج، راهی به سوی وحدت جمعی جهانی بیابند.
این وحدت در نهایت به ایده‌ای فراتر از مفاهیم منسوخ شده ما از ملی گرایی و دولت-ملت خواهد رسید. اکنون سؤال اینجاست که آیا مسلمانان می‌توانند فراتر از این ساختارهای استعماری مدرن را ببینند یا خیر؟
