مسائل پشت پرده تصمیم شورای سران عرب جهت لغو عضویت سوریه واظهارات مسئولین

یک دیپلمات عرب در قاهره  گفت : در مراسم استقبال از سران اتحادیه کشورهای عرب در ۲۶ اکتبر، رئیس جمهور سوریه بشار اسد ،رئیس وزرا قطر شیخ حمد بن جبر آل ثانی را مجری نقشه های آمریکایی ها خواند و  گفت « من کشورم را با ارتش حمایت میکنم ولی شما با اصول و قوانین آمریکایی که بر سرزمینتان حاکم است» . او افزود : « اگر شما به عنوان نمایندگان اتحادیه کشورهای عربی به کشورم آمدید پس به شما خوش آمد میگویم اما اگر شما نماینده هایی از طرف آمریکا هستید که بهتر است در مورد چیزی بحث نکنیم »
این گفتگو اوضاع اجلاس را کمی متشنج کرد ، سپس نماینده قطر پاسخ داد اگر من امریکایی هستم پس سکوت میکنم ، اسد پاسخ داد شما قطری هستید ولی شما مجری نقشه ی آمریکا هستید و به حقیقت نیز شیخ حمد سکوت کرد ، سپس فضای نشست کمی ارام شد و دیدار با راهکارهای اعراب برای پایان دادن به بحران سوریه خاتمه یافت . 

طبق تعبیر یکی از سران سوریه، دمشق از همان ابتدا نقش مزورانه قطر را احساس کرده بود  و علی رغم اینکه برخی مفاد این طرح دخالت آشکاری بود در نحوه حکومت سوریه، اما سعی کرد با قبول راهکار اعراب ان را نادیده بنگارد ،  . در این حین با اینکه سفیر سوریه یوسف احمد در قاهره راهکار را علنا رد کرد اما مشاهده شد که دمشق راه را برای نمایندگان باز کرد و حتی شیخ حمد را به عنوان رئیس نمایندگان پذیرفت.
در این بین وزیر امورخارجه سوریه ، ولید المعلم در حین استقبال اسد از گروه سران سعی در اصلاح برخی از مفاد طرح داشت ، که نماینده قطر تصریح کرد هر نوع تغییری در طرح عقب نشینی ارتش غیر قابل قبول است .

یک دیپلمات عرب از قاهره هم نقل میکند ، نخستین دیدار بین سران اتحاد عرب و اسد با چند حاشیه مضحک همراه بود . ازجمله ، هنگامیکه معاون دبیر کل اتحاد ، احمد بن حلی ، درصدد خواندن متن طرح اتحاد برای حاضرین برامد ، شیخ حمد بر سر او فریاد کشید« این طرح را نمیخواهیم ان یکی را میخواهیم». که بن حلی به گشتن جیب هایش پرداخت و چون پیدا نکرد اسد و حضار خندیدند.
در این زمان تعداد متن ها زیاد شد و دست آخر تصمیم به انتخاب آن طرحی شد که در مورد عقب نشینی مسلحان از خیابانها بود ، این به این معنا ست که اعراب به وجود مسلحانی غیر از ارتش رسمی سوریه اعتراف کردند  و نیز به یک اتفاق رای ضمنی رسیدند که جلسه اول گفتگو بین نماینده حکومت و نمایندگان معترضین در یکی از سالنهای اتحاد در قاهره تشکیل گردد. 

سوری ها میگویند که وجود توطئه ای در حال طراحی را احساس کردند اما روابط مستحکم با مسکو سبب شد که دمشق شرایط اعراب را بپذیرد . حکومت سوریه به ناچار باید پیام روشنی بر این اساس که در این حکومت مجال گفتگو برای اعراب باز است برای مسکو بفرستد . و این به تنهایی ضامن تقویت موضع حمایتی روسیه در شورای امنیت در مقابل تلاشهای امریکا ، فرانسه و اروپا و مواضع سختشان می باشد.
بند عقب نشینی مسلحان خطرناکترین بند برای حکومت سوریه بود ، چگونه ارتش را از مناطقی که صحنه جنگ داخلی است بیرون ببرد به ویژه حمص . به گفته شیخ حمد « به جز بیرون بردن ارتش و توقف کشتار تظاهر کنندگان چاره ای نیست » اسد پاسخ داد که ارتش تظاهر کنندگان را نمیکشد و فقط به دنبال تروریست ها و مسلحین است و اگر شما راهکاری غیر از این دارید ارائه دهید » .
سوری ها میگویند از همان دیدار دانستند که قطر حمله خود را کامل میکند ، حمله ای که از طریق کانال شبکه الجزیره آغاز و از طریق تحریک معترضان و نیز برادران مسلمان و با کمک دولتهای (پایتختهای) تصمیم گیرنده غربی ادامه داده بود ، و در دیدار سران اعراب با بشار اسد آشکار بود ، که حتی فشارهای قطر بر وزیر سودان تا این حد بود که او در حضور اسد گفت: « مذاکره با غرب بهترین راه برای خارج شدن از بحران هایمان است » و یکی از نمایندگان گروه سوری پاسخ داد : « همین مذاکرات باعث دو تکه شدن جنوب سودان و برافراشته شدن پرچم اسرائیل در انجا شد » . 

دیپلمات عرب نقل میکند که همچنین دمشق احساس کرد که دبیرکل اتحاد تحت فشار قطر می باشد ، برای مثال زمانیکه نبیل العربی مقابل اسد در مورد توقف خشونت از هر دو طرف ماجرا سخن گفت ، شیخ حمد به او نگاهی هشدار دهنده انداخت که نبیل درصدد پس گرفتن این جمله برآمد و در این بین ولید المعلم نماینده سوریه در حال گفتن « واقعا به این زودی از موضع خود برگشتید» بود که نبیل مجبور شد بر موضع خود تاکید کند.
در خلال این ۱۰ روز که طرح پیشنهادی اعراب اعلام شد، ولید معلم طی نامه نگاری های در مورد انچه که از مفاد طرح عملی شده بود به اتحاد اعراب گزارش داد . که شامل این بندها بود: عقب کشیدن ارتش از بسیاری از مناطق ، جایگزین کردن پلیس به جای اعضای امنیت کشور ، اجازه ورود به خبرنگاران عرب و خارجی ، آزاد کردن اولین گروه از بازداشت شدگان ، و اعلام عفو برای کسانی که اسلحه خود را تسلیم کنند به شرطی که در این جریان سبب مرگ کسی نباشند. 

حکومت سوریه بر این عقیده بود که اجرای این موارد به آرام کردن اوضاع کمک میکند ودر عین حال در مورد تحرکات سیاسی قطر هوشیار ماند. در این حین برخی از گروه های معترض و به خصوص هیئت هماهنگی سعی در گرفتن نشانه ها و نیز فرستادن نشانه های مثبتی به گروه مقابل در جهت آغاز گفتگو داشتند . و نیز پیشنهاداتی در رابطه با اینده سیاسی و مشارکت در قدرت رد و بدل شد.
تمامی تحرکات اخیر برای مسکو مخابره شد ، و روشن شد که حکومت روسیه طرح پیشنهادی اعراب را تشویق و دید مثبتی در مورد پاسخگویی طرف سوری دارد و پیام مسکو برای جامعه عرب این بود که با آرامش از موضع سخت در قبال حکومت سوریه خودداری کنند و نیز بشار اسد را به قبول طرح و باز گذاشتن راه برای اصلاحات تشویق کرد . 

فشارهای آمریکا و مواضع اعراب
چندین اتفاق در ان ۱۰ روز به وقوع پیوست . کسی انتظار نداشت که جامعه عربی با چنین سرعتی بر موضع خود پافشاری کند که نتیجه ان تعلیق سوریه از اتحاد اعراب باشد . مخالفانی که در گروه هماهنگی بودند میگویند هنگامیکه به دیدادر نبیل العربی در قاهره رفتند متوجه امادگی برای چنین تصمیمی نشدند.
اما حکومت سوریه انتظار حرکتی منفی را از زمان پیوستن وزیر امور خارجه عربستان سعود الفیصل به نشست داشت. محافل سوری می گویند آمریکا در ساعات پایانی از بیشترین فشارها برای تندکردن جبهه ضدسوریه استفاده کرد. و قبل از ان، بیانیه وزیر امور خارجه فرانسه ، الن ژوپه به این موضوع اشاره داشت که طرح اعراب مرده است . و در این بین امریکا نیز از مسلحان خواست که از تسلیم اسلحه خود ، خودداری کنند.
سوری ها میگویند که از این مواضع اتحادیه اعراب شگفت زده نشدند ولی از این زمان بندی و همین طور از دعوت وزرا عرب از وزیر مخالف حکومت بر سر میزهایشان در هتل شگفت زده شدند در صورتیکه او وزیر امور خارجه نیست . و این خود نشانه ای از اتفاقات در حال رخ دادن بود.
دمشق انتظار موضع منفی و مخالف در پایان مهلتی که به حکومت سوریه داده بودند را داشت اما این سرعت در تصمیم گیری تنها میتوانست نشان از این داشته باشد که آمریکاییها در ساعات اخیر تصمیم گیری وارد عمل شدند.
یکی از مسئولین سوری با تجربه در مسائل جامعه شناسی میگوید : ما میدانیم که تصمیم گیریهای اتحادیه عرب چگونه صورت میگیرد و متاسفانه چگونه بعضی از برادران عرب به القائات امریکایی گردن مینهند و میدانیم که قطر در این برهه از زمان یکی از بدترین نقش های خود را در این زمینه به نمایش گذاشته است. 

چگونه عضویت سوریه تعلیق شد؟
شکهای سوریه در رابطه با نقش قطر به جا بود . شیخ حمد به قاهره آمد . نشستی برای وزرای کشورهای عربی در هتل فور سیزنز تدارک دید که حضور وزیر امور خارجه عربستان سعود الفیصل نیز بنا به درخواست شخصی خود او صورت گرفت . و رئیس وزرای قطر قطعنامه ای را به قرار ۶ بند زیر ارائه داد:
۱. تعلیق عضویت سوریه در اتحاد اعراب.
۲. درخواست عدم دخالت ارتش در عملیات کشتار معترضین.
۳. دعوت از متخلفان برای حضور در محل اجلاس اتحاد به مدت ۳ روز.
۴. دعوت از سازمانهای بین المللی برای بازدید از سوریه.
۵. بیرون کشیدن سفرای کشورهای عرب از سوریه.
۶. دعوت از مجلس وزرای امور خارجه برای نشستی با مخالفان پس از تنها شدنشان.

مصر و الجزائر اولین مخالفان نسبت به این مفاد بودند. و سلطنت عمان به این نارضایتی ادامه داد و لبنان در صدر ردکنندگان این طرح قرار گرفت . وزیر امور خارجه مصر گفت : برای عملی کردن نقشه اعراب نیاز به دنبال کردن مکانیسمی پیچیده است . نماینده جزائر در اعتراض به این طرح پافشاری کرد. درگیری لفظی بین او و شیخ حمد رخ داد و نماینده جزائر گفت : « قطر خود سردسته مشکلاتی است که گریبان جامعه عربی را گرفته است». در جواب حمد پاسخ داد « نوبت شما هم میرسد !!! ».

گزارش وقایع درگیری قطر و سوریه در قاهره
بعد از این جریانات ، نشست پشت درهای بسته صورت گرفت و آغارگر ان دبیر کل اتحادیه بود که به شرح راهکارهایی که در قبال سوریه انجام شده از اولین بازدید در ۱۳ جولای ۲۰۱۱ تا ملاقات با بشار اسد ، پرداخت. نبیل العربی از این موضوع شکایت داشت که چند بار با وزیر امور خارجه سوری تماس گرفته و پاسخی نگرفته و حتی برای او نزد منشی پیغام گذاشته اند و او پاسخی نداده است. او گفت با فرستادن گروه حقیقت یاب در جریان حقیقت قرار خواهیم گرفت و لی متاسفانه موفق به آماده کردن گروه و فرستادن آنها در وقت مناسب نشدیم ، و همین طور ممکن است نمایندگانی از سوی سازمان حمایت از حقوق بشر را نیز شامل شود.
نماینده سوریه آماده پاسخگویی بود . با نگاهی به شیخ احمد گفت « دقیقا در همین سالن ، در نشست اولیه اتحاد ، هنگامی که وزیر محترم امور خارجه لبنان گفت نیت دیگری در پس ماجرای بردن سوریه به سمت چندگانگی وجود دارد دخالت کردم ، شما مرا باز داشتید و پاسخ دادید برادر یوسف شما در اشتباهید و من گفتم من هم امیدوارم اینگونه باشد. اما امروز و بعد از خواندن این متن ، کاملا آشکار شد که شما نه تنها طرح را از بین بردید ، بلکه حتی مکانیسمی که طراحی کردید ، قبل از به وجود آمدن از بین بردید . شما آنقدر عجله داشتید که حتی منتظر تشکیل گروهی از افراد اتحاد برای یافتن حقیقت نشدید ، برای اینکه نمیخواهید حقیقت ماجرا را بدانید » .
نماینده سوریه تاکید کرد که تعلیق عضویت در اتحاد غیر قانونی است و به شرح دلایل ان پرداخت. یوسف احمد دلایل را نام برد : « هشدار برای متوقف ساختن تیراندازی که کسی را تاکنون ازار نداده و باعث از بین رفتن همه میشود ، هشدار برای ترک سوریه ، طرح های آشکار و تحریک مخالفان و حملات گسترده رسانه ای که تمامی حد و مرز ها را زیر پا گذاشته ، و دعوت همگانی از بیگانگان برای از بین بردن نظام حکومتی » . 
وی افزود : از نشست اول بوی تعلیق عضویت سوریه در اتحاد می امد . اما ان چیزی که امروز مطرح شد دلیل قاطعی است بر ان چیزی که توقعش را داشتیم . اما بند دوم این قطع نامه ، موقعیت خطرناکی در مورد دخالت بیگانگان در امور داخلی یک کشور عضو در اتحادیه ایجاد میکند که اساس پایه های صلح و ثبات در منطقه را تضعیف میکند .
سپس نماینده عراق در رابطه با بند دوم سخن گفت : « ما و نیز برخی از مردم به این نتیجه رسیدیم که این بند دعوتیست برای دخالت بیگانگان نه تنها در سوریه بلکه در کشورهای همسایه مثل عراق ،که این مسائل را پیچیده میکند.....نکته دیگر و بر حسب اساسنامه اتحادیه ، برای تعلیق یا حذف عضویت باید نشستی صورت بگیرد ، و پیشنها د ما این است حالا که طرحی داریم و سوریه نیز با ان موافق است ، میتوان این طرح را در مجامع بین المللی مثل سازمان ملل یا حقوق بشر به اشتراک گذاشت تا به پربارتر کردن ان کمک شود » .
نبیل با خواندن قسمتی از ماده ۱۲ اساسنامه اتحادیه ، با اشاره به موضوع تعلیق سوریه از اتحاد گفت این تعلیق یکی از موضوعاتی است که برای به اجرا گذاشتن آن نیاز به اتفاق نظر دو سوم کشورهای عضو و برای حذف عضویت نیاز به نشست و تصمیم گیری دارد.
در این حال نماینده سوریه برآشفته گفت: من از دفاعیه دبیرکل اتحادیه متعجبم در صورتیکه ایشان ، متولی به اجرا گذاشتن درست اساسنامه هستند ، من از شما سوال میکنم ، چرا فقط قسمتی ار ماده اساسنامه را خواندید ؟ در صورتیکه میدانید در متن ماده ۱۲ صراحتا بیان شده که تعلیق یا حذف عضویت نیازمند اجرا کردن بند ۲ ماده ۱۸ از اساسنامه است که تاکید صریح و روشن به این موضوع دارد که برای تعلیق یا حذف عضویت نیاز به اجماع نظر اعضای اتحادیه است.
نماینده جزائر سخنان وی را تائید کرد و نسبت به موضع در جریان هشدار داد و همگی را به درایت در این امر فراخواند و گفت : « ما به دبیر کل اتحادیه و نمایندگان به ضرورت قراردادن راه کاری فوری برای حل این مساله هشدار میدهیم چون با ادامه دادن این روش حتما مساله به گمراهی کشیده شده و نتایج سختی در بر خواهد داشت که بعدها نارضایتی را در بر دارد. و قبل از تایید بند تعلیق عضویت باید زمان کافی به دبیرخانه اتحاد داد تا به راهکار مناسب بیاندیشند » . 

در پایان شیخ حمد به توضیح اینکه نمایندگان لبنان و یمن به این تصمیم گیری اعتراض کردند و نماینده عراق از شرکت در رای گیری امتناع کرده پرداخت و جلسه را به طور ناگهانی بدون اینکه اجازه سخن به نماینده جزائر بدهد پایان داد . نماینده سوریه برآشفت و گفت : « این دسیسه خود شماست و تجاوزی است به اساسنامه و قانون اتحادیه .
شما خود باعث آشفتگی اوضاع نه تنها در سوریه بلکه درسایر کشورهای عربی هستید . شما و رئیس اتحادیه در حق سوریه و اعراب دست به جنایت می زنید. شما دست نشانده هستید و برنامه های بیگانگان را اجرا می کنید و روزی اعراب شما را در قبال این جنایات محاسبه خواهند کرد » . 

دخالت بین المللی؟
احساسی فراگیر سوریها را به این موضع می رساند که آنچه پیش امده مقدمه ای است برای اتفاقی بدتر. در دمشق گفته می شود که بعضی از اعراب و در راس انها قطر ، آینده را برای دخالت بیگانگان رقم میزنند. اما سوریه این یقین را دارد که دخالت نظامی محال است . گمان هایی در مورد ترکیه وجود دارد که سعی در بر آشفتن اوضاع دارد و قطر به این موضوع دامن میزند. و آمریکا و فرانسه به روش تحریک سازمان بین الملل و شورای امنیت و فشار بر روسیه و چین باز می گردند. 
 
سوریه همواره بر سیاست آرامش تاکید دارد. سوری ها از برگ های برنده زیادی سخن میگویند ، اقدامات امنیتی در حال کامل شدن هستند . حمص با کمترین خسارت ممکن نجات یافت و به خلع سلاح کلی نزدیک میشود . سخنان ایران و سید حسن نصرا.... با استقبال همه گیری در سوریه مواجه میشود . یکی از صاحب منصبان سوریه می گوید : آرام خواهیم ماند اما به زودی نشانه هایی جدی از قدرت عمل سیاسی و نظامی سوریه به نمایش خواهیم گذاشت. روس ها هنوز جانب اسد را دارند . تظاهرات میلیونی در سوریه نشانه روشنی از هم سو بودن ملت سوریه و رئیس انهاست که با هرگونه دخالت بیگانگان مخالفند . 
برخی بر این عقیده اند که بحران سوریه به سوی پیچیدگی میرود تا پایان یافتن بحران. از این جهت که تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا سالی باقی مانده که سرشار از نادانسته هاست .به خصوص که با نزدیک شدن زمان تخلیه سربازان امریکایی از خاک عراق این احتمال میرود که فشارها بر ایران ، سوریه و حزب الله افرایش یابد. شاید تا کنون قطر و برخی کشورهای هم پیمان در خارج کردن سوریه از زیر سایه اعراب موفق شده باشند ، با اینهمه هنوز هم روابط مستحکمی بین برخی سران عرب و سوریه برقرار است که پیام گرم بشار اسد به شاهزاده نایف بن عبد به مناسبت انتساب ایشان به عنوان ولی عهد دلیلی بر این مورد است ، در این پیام به احترام اسد به شخصیت نافذ ایشان و نیز نقش ایشان در حل مشکلات اشاره شده است.
و شاید این مراودات با عربستان پیامی است برای قطر که در این برهه از زمان از دید سوریه شاخصترین آشوبگران و دسیسه گران می باشد ، خصوصا که طی اطلاعات رسیده به سوریه ، سخنانی از امیر و رئیس وزرای قطر انتشار یافته که اسد به پایان خود رسیده ، با اینکه در دیدار چندی پیش امیر قطر و گروه سوری او گفت «رئیس جمهور سوریه را دوست دارد و برایش آرزوی موفقیت دارد » .