پاره ای از سخنان آیت الله كاشف الغطا، شعار تقريب امروز و فرداي ماست
زندگى طلايه دار تقريب در حقيقت زندگى بر اساس الگوى تقريبى است كه وقتى در مقابل ذهنها وچشمها ونگاههاى جستجو گر نسل امروز قرار مى گيرد به سرعت وبا سهولت آن زواياى ابهام زدوده مى شود ودرس لازم از اين زندگى ملموس عملى گرفته مى شود.
روز ۱۸ ذي القعده (۴ آبان ماه) سالروز درگذشت يكي از برجسته ترين طلايه داران تقريب مذاهب اسلامي يعني آيت الله"محمد حسن كاشف الغطا" است به اين بهانه و جهت شناخت ابعاد شخصيتي و تقريبي اين عالم فرزانه مصاحبه اي با حجت الاسلام و المسلمين احمد مبلغي رئيس مرکز تحقیقات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامي و رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي قم انجام شده است كه ما حصل اين گفتگو در ذيل مي آيد:
به عنوان نخستین سوال تاثير طلايه داران تقريب و مناديان وحدت در همگرايي بين مسلمانان چقدر است؟
نقش تمركز، شناخت وبرجسته سازى طلايه داران تقريب از چند جهت قابل بررسى است يكى از اين جهت كه طلايه داران تقريب نمونه هاى عملى، عينى وروشنى هستند كه توجه به آنها وشناخت نسبت به آنها گشاينده راه تقريب وزداينده ابهام در مسير تقريب است چون ممكن است گاهى تقريب به دلايلى تاريخى ويا اجتماعى در اين راه با ابهاماتى همراه باشد. آنچه مى تواند اين ابهامات را تا حدود بسيارى بزدايد يك زندگى تقريبى ملموس وقابل رؤيت است. زندگى طلايه دار تقريب در حقيقت همين زندگى بر اساس الگوى تقريبى است كه وقتى در مقابل ذهنها وچشمها ونگاههاى جستجو گر نسل امروز قرار مى گيرد به سرعت وبا سهولت آن زواياى ابهام زدوده مى شود و درس لازم از اين زندگى ملموس عملى گرفته مى شود . اين يك جنبه ايفاي نقش طلايه دار تقريب است؛ نقش ديگر اين است كه طلايه دار تقريب فقط زندگى عملى وعمومى او نيست كه مفيد واقع مى شود؛ وى انديشه هايى دارد كه وقتى يك طلايه دار تقريب به عنوان طلايه دار تقريب مطرح مى شود ديدگاههاي او خود به خود مجالى براى مورد توجه قرار گرفتن وتكرار شدن ودائماً سخن از او مطرح شدن براي اين فضا و مجال فراهم مى شود؛ در حقيقت انديشه هاى او در معرض عموم قرارمى گيرد واين انديشه ها در سوق دادن وتشويق كردن نسل تشنه امروز و خصوصا جوان امروز، حوزويان ودانشگاهيان بسيار تأثير گذاراست.
در مورد ابعاد شخصيتي آيت الله كاسف الغطاء از طلايه داران تقريب كه در آستانه سالروز رحلت او قرار داريم، بفرماييد.
كاشف الغطاء از شخصيتهاى تراز اول تقريبى است. تقريبي ها اگر طبقه بندى شوند هر يك در سطحى جاى مى گيرند برخى در سطح اولند و برخى در سطوح بعدى قرار مى گيرند. كاشف الغطا را بايد در سطح نخستين قرار داد به دليل چند ويژگى موجود در اين شخصيت؛ اول اينكه وي برخوردار از رساترين و قوي ترين ادبيات سخنوري بوده است و بالا بودن اين سطح، در سخنان ايشان موج مى زند به گونه اى كه پاره اى از اين سخنان، شعار تقريب امروز و فرداي ما است. آن سخن معروف او كه اسلام بر دو كلمه بنا شده است:"كلمة التوحيد وتوحيدالكلمة" سخني گويا ورساست و علي رغم اينكه دو سه عبارت بيشتر نيست اما دنيايي از مفاهيم در آن نهفته است. ويژگى دوم اين است كه حقيقتاً در عصر خود همه لايه هايى كه مى تواند به عنوان موانع تقريب باشد و بسيارى از اين لايه ها غيرقابل عبور نمود مي كند، ايشان با يك ذهن شفاف ونگاه دقيق وبا جرأت وجسارت وتوانايى فوق العاده از همه اين موانع عبور مى كند تا به سرچشمه زلال امت محورى وبه تعبير امروز تقريب دست پيدا كند واين ويژگى كمتر در كسى است.
وي با رجال علمي و علماي شيعه و سني در كشورهاي مختلف چه رابطه اي داشت؟
آيت الله كاشف الغطاء در عرصه عمل در حد وسع بيشترين ارتباطات تقريبى وجهانى اسلامى را فراتر از توان وقدرتش داشت ودامنه چنين ارتباطى نيز بسيار گسترده بود ؛ يعنى به خوبى مى فهميد كه تقريب چيزى نيست كه در يك جايگاه ومجال آن را محصور كرد وصرفاً با قشرى ارتباط برقرار كرد . وي معتقد بود كه با ارتباطات گسترده هدف تقريب محقق خواهد شد؛ وى به خوبى مى دانست كه تقريب بايد در همه لايه هاى مربوط به جامعه اسلامى از سياسيون گرفته تا اهل فرهنگ وعلما ومردم رسوخ كند. لذا ارتباطات وسيعى برقرار كرد گاهى به پاكستان مى رفت گاهى به فلسطين و...و اين ارتباطات گسترده حاكى از يك نگاه عميق به تقريب است.
ديدگاههاي تقريبي آيت الله كاشف الغطا تا چه اندازه با فضاي علمي و عمومي جامعه زمان خود در شهر نجف اشرف همراستا بود و تاچه اندازه قابل قبول؟
يكى از ويژگيهاى جاودانه ايشان جرأت وجسارت وتلاش وفعاليت در جهت زدودن تعصبات ويا پاره اى از رسوم رسوخ يافته ضد تقريبي بود ومعروف است ايشان در نجف اشرف آمدند وبا شجاعت پاره اى از رسومى كه آن موقع وجود داشت ودر درون خودش تخم كينه ودشمنى ميان شيعه وغير شيعه را مي كاشت وبه عنوان يك رسم غير قابل زوال تا آن موقع در نجف بود برانداخت؛ معروف است ايشان با شجاعت وجسارت آمد در حرم امام على (ع) و خط انتهايى بر ديدگاههاي ضد تقريبي كشيد . هنگام حضورمان خدمت مراجع نجف وقتى آنها مي خواستند شخصيت اسلامى ايشان را در عرصه تقريب بازگو كنند به آن نوع كارها عنايت داشتند وآن شجاعت ايشان، وآن كار تاريخى ايشان را در زدودن پاره اي از رسومات ضد تقريبى مى ستودند ومى گفتند كه فقط او بود كه مى توانست اين كار را انجام دهد حتى در ميان مراجع بزرگ وى پيشتازترين وجلودارترين و شجاعت ترين بود واين خيلى مهم است كه امروز الگوى تقريبيمان ايشان است.
ديدگاههاي تقريبي و وحدت گرا چه نمودي در آثار ايشان داشت؟
بايد طرفداران تقريب وايجاد امت پيامبر وتعامل شيعه وسنى ايشان را الگو قرار دهند؛ در واقع يك الگويى به شدت عملى؛ يك تقريب عملى به صورت حداكثرى وصد در صدى ؛ يكي از ويژگيهاي ممتاز او ورود به عرصه فقه مقارن بود وكتاب معروف ايشان "تحرير المجلة" كه كتاب فقهي مقارن عظيمى است؛ در اين كتاب مي توان ديدگاه شيعه وسنى را دوشادوش وكنار هم ملاحظه كرد. وى يك كتاب اهل سنت را بر أساس عقايد شيعه تحليل كرده است ولى سبك وسياق اين تحليل كاملاً ما را به يك فضاى مقارن ومحل توافق شيعه وسنى منتهى مى كند.
عقايد و ديدگاههاي تقريبي علامه كاشف الغطا چه تاثيري در روند توسعه و پيشرفت مفهوم تقريب داشته است؟
چشم انداز،بينش وديدگاه عميق وي نسبت به شناخت اسلام قابل توجه است؛ وقتى به اسلام مراجعه مى كنيم مى فهميم كه واقعيت همين(ديدگاههاي عميق وي) است. سخنان ايشان جنبه حيثيتي و هويتي براى تقريب دارد و اين يكي از ويژگيهاي برجسته اوست ؛ وى يك تقريبى صد در صد و پايبند به چارچوب اعتقادى شيعه بود و با ذهني شفاف وصاف، برخلاف برخى تصورها كه تقريب را بدست شستن از پاره اي از مبانى وچارچوبهاي شيعه تعريف مى كند وي تصورى غير از اين داشت. هرچه مرزهاى شيعه با اهل سنت شفافتر باشد از نظر فكرى زمينه هاى تقريب بيشتر است؛ چون اختلافات از مبهم بودن اين مرزها بيشتر برمى خيزد تا از شفاف بودن آنها. وقتى مرز ناشفاف است جايگاهى درست مى شود براى تفرقه؛ عده اى مى آيند وسرمايه گذارى مى كنند وشيعه وسنى را در معرض نگاه سوء ظن طرف مقابل قرار مي دهند؛ ولى وقتي مرز شفاف شد معلوم مى شود چيز حساسيت آورى وجود ندارد، بهر حال با شفافيت بيشتر مى توان زمينه تقريب را ايجاد كرد وايشان از كسانى بود كه در شفاف سازى مرزهاى شيعه تاكيد داشت ودر اين چارچوب بر رفع آنها تاكيد مى نمود. به عنوان سوال آخر ظاهرا قرار است در قم و نجف با موضوع و محوريت اين چهره تقريبي جلسه هایی برگزار شود، در این باره توضيح دهيد.
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي در نظر دارد در آينده دو يا سه اجلاس با اين موضوع برگزار كند، مقرر شد كه ان شاء الله در اواخر سال جارى در شهر نجف اشرف يك همايش را با عنوان "كاشف الغطاء" وهمراه با ارائه پاره اي از آثار ايشان وتحقيق در اين زمينه برگزار كنيم ودر سال آتى نيز يك همايش بين المللى با شكوه را با موضوع "موسوعه كاشف الغطاء" در قم برگزار خواهيم كرد و احتمالا نشست ديگرى در نجف خواهيم داشت كه در آن برخى از آثار كاشف الغطاء رو نمايى خواهد شد كه البته زمان آن مشخص نيست.
