گروه مقاومت "تنا": تصرف برخی مناطق در ولایات افغانستان توسط طالبان یا بمب‌گذاری و حمله داعش به مراکز دولتی اخباری است که مدتی است از داخل افغانستان منتشر می‌شود، اخباری که نشان می‌دهد گویا دولت مرکزی کنترل زیادی بر اوضاع این کشور ندارد.
موضوع وضعیت امنیتی افغانستان ما را برآن داشت تا در به سراغ پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل شرق آسیا رفته و با او در خصوص شرایط این روزهای افغانستان گفت‌وگو کنیم. آنچه در ادامه می‌آید متن گفت‌وگوی خبرنگار "تنا" با این کارشناس مسائل شرق آسیاست.
نفوذ طالبان در نیروهای امنیتی افغانستان
"تنا": وضعیت امنیتی افغانستان در حال حرکت به چه سمتی است؟
ملازهی: به لحاظ امنیتی اکنون مشکلات جدی در افغانستان وجود دارد اما آن چیزی که در رابطه با طالبان است نفوذ آنها در نیروهای امنیتی ارتش و پلیس این کشور است که شرایط تسهیل می‌کنند برای اینکه طالبان عملیات خود را انجام دهد بخصوص اینکه الان تمرکز طالبان در عملیات در شرق و جنوب افغانستان است آن هم در حالی که معمولا پایگاه قومی در مناطق پشتون‌نشین است و این تمرکز دارد به سمت غرب و امتداد مرزهای ایران و همچنین شمال افغانستان که امتداد مرزهای آسیای مرکزی و روسیه است کشیده می‌شود و به نظر می‌رسد دست‌های پشت پرده‌ای وجود دارد که موجب شده طالبان بخواهد و بتواند در مناطقی عملیات انجام دهد که از نظر قومی پایگاه آنها نیست، مساله‌ای که نگرانی را در دولت مرکزی افغانستان به وجود آورده است. البته برخی کسانی که در پشت پرده هستند را مدیریت کننده این مساله می‌دانند و دولت افغانستان ISI (سازمان اطلاعات نظامی پاکستان) را پشت پرده این اقدامات می‌داند ولی اطلاعات دقیقی وجود ندارد و طرف پاکستانی هم این مساله را انکار می‌کند، حال صرف‌نظر از ادعاها و انکارها واقعیت این است که هم طالبان از نظر نظامی در یک موقعیت خوبی نسبت به گذشته قرار دارد و هم از نظر تسلیحاتی امکانات بیشتری دارند که در هرصورت این امکانات را از جایی بدست می‌آورند.
برنامه طالبان برای حضور با دست پر در سرمیز مذاکره
صرنظر از ادعای پاکستان واقعیت این است که شورای رهبری طالبان در مرکز بلوچستان پاکستان است، رهبران شورای پیشاور در منطقه حیدر پختونخواه هستند و اینها واقعیاتی است که نمی‌شود انکار کرد، منتها اهدافی که پشت پرده است جای بحث دارد و خیلی‌ها معتقدند که این عملیاتی که در بهار شروع شده تداوم پیدا خواهد کرد تا آنها بتوانند جاهای موثری را به تصرف خودشان در بیاورند تا بعد اگر قرار شد پای میز مذاکره بروند با دست پر بروند و بتوانند از دولت امتیاز بگیرند.
داعش افغانستان توان داعش عراق و سوریه را ندارد
در مجموع می‌توان گفت طالبان و داعش اکنون در افغانستان در وضعیت مساعدی هستند البته داعش، وضعیت متفاوتی با طالبان دارد و این داعش داعشی نیست که بتوانند در حد سوریه و عراق عمل کند و سرزمینی بدست بیاورد، هم اختلافاتی با طالبان دارد و هم اینکه نیروهای کیفی که در اختیار دارد نیروهای ازبک، تاجیک، چچن، آسیای مرکزی، ایالت آیغور چین، بخشی از طالبان پاکستان و بخشی هم از طالبان ناراضی هستند و اکنون در وضعیتی نیست که بتواند سرزمین بگیرد و مستقر شود اما طالبان چندین ایالت را در آستانه سقوط قرار داده و یا حداقل بسیاری از مناطق روستایی، ولسوالی‌ها و فرماندری‌ها را تصرف کرده‌اند و توانستند در دست خود نگه دارند.
حدود 50 درصد از خاک افغانستان در دست طالبان است
"تنا": دولت مرکزی افغانستان چه مقدار برکشور تسلط دارد؟
ملازهی: به طور کامل هیچکدام از ایالات افغانستان سقوط نکرده‌اند و طالبان برمرکز هیچکدام از مراکز ولایات مسلط نیست البته برخی از مواق مراکز برخی از ولایات مانند فراه را تصرف می‌کنند ولی بعد نیروهای دولتی آنها را اخراج می‌کنند البته با اینکه بر مراکز استان‌ها تسلط ندارند ولی در اطراف استان‌ها نیرو مستقر کرده‌اند و حمله می‌کنند و مثلا در منطقه جوزدان در شمال، دایکندی یا فراه در غرب ولایاتی هستند که اکثر مناطق آن در دست طالبان است ولی هنوز مراکز ولایت دست نیروهای دولتی است.
براساس اطلاعات منتشر شده حدود 50 درصد از خاک افغانستان در دست طالبان است که برخی این میزان را 55 درصد هم گفته‌اند ولی به هرحال در همین حدود مناطق روستایی و عشایر در اختیار طالبان است و طالبان قدرت نظامی عمده‌ای هستند که بر دولت مرکزی فشار وارد می‌کنند.
ترکیب نامتجانس دلیل ضعف دولت افغانستان
"تنا": دلیل سقوط دولت مرکزی افغانستان در این شرایط چیست؟
ملازهی: متاسفانه دولت افغانستان ضعیف است و یکی از عوامل پیشرفت طالبان هم این ترکیب نامتجانسی است که در دولت افغانستان وجود دارد؛ بعد از انتخابات گذشته که جان کری وزیر امورخارجه وقت فرمول وحدت ملی را ایجاد کرد که اشرف غنی و عبدالله عبدالله با هم برسرکار بیایند دولت وحدت ملی براساس توافقی که ایجاد شده بود نتوانست عمل کند و آقای غنی از خود انحصارطلبی نشان داد، وزارتخانه‌هایی که در اختیار عبدالله عبدالله گذاشتند وزرای تعیین کننده‌ای نبودند و علاوه بر این در کنار هرکدام از این وزرا یک معاون وزیر از خودش گذاشت که کارایی آن معاون وزیر بیشتر از وزیر طرفدار عبدالله عبدالله است و در عمل اینکه قرار بود 50 درصد از مقامات دولتی در اختیار شمالی‌ها باشد و 50 درصد در اختیار غنی انجام نشد.
سلاح و امکانات طلبان پیشرفته‌تر از ارتش افغانستان
اختلافی که در دولت مرکزی ایجاد شده است خود باعث شده تا طالبان فرصت پیدا کنند و نیروهای دولتی را تحت فشار بیشتری قرار دهند، مساله دیگر این است که ارتش، پلیس و نیروهای دولتی افغانستان به هرحال تحت تاثیر جوی که در حکومت مرکزی می‌گذرد انگیزه و اراده‌ای که بتوانند به شکل جدی مقاومت کنند را از دست داده‌اند و با وجود اینکه فداکاری هم می‌کنند ولی در هرحال آسیب‌پذیر هستند و وقتی می‌بینند در مرکز دعوا برسر قدرت است ناامید می‌شوند، نکته بعدی نفوذ طالبان در دستگاه‌های دولتی است و بخشی از نیروهای دولت که به هر دلیلی از جمله قومی و اعتقادی به طالبان تمایل پیدا کرده‌اند و آنها یا در زمان حمله عملا با سلاح به طالبان می‌پیوندند و یا شرایط را برای حضور طالبان باز می‌گذارند و در مناطقی که حلقه ضعیف‌تری هست کنار می‌روند و طالبان آن مناطق را تصرف می‌کنند، مساله بعدی هم تجهیزات و امکانات جنگی است که آمریکایی‌ها به تعهدات خود عمل نکردند و آموزش لازم داده نشد و در شرایطی که قرار بود ارتش قدرتمندی و مجهز با سلاح‌های پیشرفته ایجاد شد عملیاتی نشد؛ الان سلاح و امکاناتی که طلبان دارند خیلی پیشرفته‌تر از سلاح و امکاناتی است که ارتش و نیروهای پلیس دارند و متاسفانه توازن قدرت هم به سود طالبان عمل می‌کند، وقتی از این زاویه به مساله نگاه شود متوجه می‌شوید که فرصت در افغانستان وجود دارد که طالبان پیشروی کنند.
آمریکایی‌ها مدیر بحران در افغانستان
"تنا": آیا آمریکا، افغانستان را رها کرده است؟
ملازهی: نه رها نکرده است بلکه اتفاقاتی در منطقه در حال انجام است که حساب شده است و به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها به نوعی بحران را در افغانستان مدیریت می‌کنند و نمی‌خواهند تمام شود، و مدیریتی که انجام می‌دهند به این شکل است که هرگاه طالبان آنقدر قدرت گرفتند که ممکن است جاهایی را کاملا تصرف کنند دخالت می‌کنند و نیروی هوایی آنها شرایط را برای حضور و پیشروی نیروهای دولتی آماده می‌کند ولی آنجاهایی که این احساس را ندارند کار انجام نمی‌دهند و در واقع توازن قدرت را به گونه‌ای در افغانستان حفظ می‌کنند که نه طالبان در موقعیتی قرار بگیرند که بتوانند قدرت را مصادره کنند و مانند گذشته کابل را تصرف کنند و نه نیروهای نظامی دولتی در موقعیتی باشند که طالبان را شکست دهند و به شکل کامل از صحنه خارج کنند و اراده‌ای وجود دارد که افغانستان در همین حالت باقی بماند.
با وجود این احتمالاتی وجود دارد که شاید پاکستان توسط آمریکا مجبور شود که بخش اصلی طالبان یعنی هیبت‌الله را بعد از اینکه جاهایی را تصرف کردند برسر میز مذاکره بیاورد و بعد براساس طرحی که حکمتیار به دولت داده و البته طالبان هم آن را رد کرده است بخش‌های جنوبی افغانستان را در اختیار طالبان بگذارند و در دولت مرکزی هم به آنها سهمی داده شود، اشرف غنی هم این پیشنهاد را داده که طالبان دست از جنگ بردارند و با تبدیل شدن به یک حزب سیاسی فعالیت آزاد سیاسی داشته باشند.
حال بحث این است که اگر قرار باشد این اتفاق بیفتد باید قانون اساسی اصلاح شود ولی هنوز تصمیمی برای اصلاح قانون اساسی نگرفته‌اند تا نظام اداری از حالت قدرت متمرکز در دست رئیس‌جمهور خارج شود و دولت فدرالی ایجاد شود که براساس آن هرکدام از پنج قوم اصلی پشتون، ازبک، هزاره، تاجیک بتوانند در مناطق خود دولت محلی داشته باشند و سهمی از دولت مرکزی کابل هم به آنها اختصاص داده شود.
آغاز دوباره رقابت‌های روسیه و آمریکا در افغانستان؟
در مجموع افغانستان در شرایطی پیچیده‌ای قرار دارد و نمی‌توان قضاوت کرد که آیا این درگیری‌ها به مرحله‌ای می‌رسد که طالبان به موضع مسلط برسند و یا دولت به موضع مسلط خواهد رسید، زمان خواهد برد تا مشخص شود هرکدام دیدگاه‌هایشان چگونه است؛ متصور است آن بخش از طالبان که با پاکستانی‌ها در ارتباط هستند پای میز مذاکره بیایند و البته این به معنای پایان جنگ هم نخواهد بود چون طالبان دیگری وجود دارند و داعش و 20-23 گروه دیگر هستند که هرکدام از آنها منافع خاص خود را دارند و از طرف دیگر اخیرا بعد از اینکه داعش فعال شد پاکستان مدعی شد که دیگر نفوذ قبلی را برروی طالبان ندارد و این روسیه است که با طالبان کار می‌کند و این محل سوال است که آیا واقعا رقابت‌های روسیه و آمریکا در افغانستان دارد شکل می‌گیرد و اگر این باشد آیا برحسب تصادف است که طالبان در ایالت فراه نزدیک عملیات می‌کند و از فراه به سمت هرات می‌روند و به مرزهای ایران نزدیک می‌شوند و همچنین نیروهای آنها نزدیک مرزهای ازبکستان و تاجیکستان و آسیای مرکزی که حوزه نفوذ روسیه است متمرکز می‌شوند. خیلی‌ها براین اساس معتقدند رقابت‌های آمریکا و روسیه مجددا آینده افغانستان را به عنوان یک منطقه استراتژیک تحت تاثیر رقابت قدرت‌های بزرگ قرار خواهد داد.
