گروه مقاومت "تنا":: مدتی است اخبار افغانستان تحت شعاع تصرف برخی از مناطق این کشور توسط طالبان قرار گرفته است؛ این گروه که اکنون توانسته بیش از نیمی از افغانستان را بدست بگیرد اخیرا به درخواست رئیس جمهور این کشور برای پذیرش آتش‌بس به مناسبت عید فطر تن داده است؛ طالبان که طی یکی دو روز اخیر بیش از 50 سرباز افغان را کشته است قرار است تا چند روز دیگر وارد آتش‌بسی شود که ایران و سازمان ملل هم از آن استقبال کرده و ابراز امیدواری کرده‌اند آغازی برای آتش‌بس‌های بلند مدت‌تر در این کشور باشد.
به منظور بررسی وضعیت این روزهای افغانستان و نقشی که طالبان در این کشور بازی می‌کند به سراغ پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل شرق آسیا رفتیم؛ آنچه در ادامه می‌آید متن گفت و گوی تفصیلی خبرنگار "تنا" با این کارشناس مسائل بین‌الملل است.
ابتکار عمل نظامی افغانستان در دست طالبان
"تنا": وضعیت میدانی در افغانستان چگونه است؟
ملازهی: در صحنه نظامی الان طالبان ابتکار عمل را در بسیاری از مناطق افغانستان بدست گرفته و گفته می‌شود بالای ۵۰ درصد از خاک افغانستان بخصوص در مناطق عشایری و روستایی که دولت کمتر حضور دارد به تصرف طالبان درآمده است و فقط شهرهای مهم است که نیروهای دولتی موضع مسلط دارند؛ طالبان گاهی به مناطقی حمله می‌کند و بعد از اینکه ارتش سازمان دهی کرد و حمله متقابل انجام داد مناطق را تخلیه می‌کنند ولی بسیاری از مناطق وجود دارد که کاملا در دست طالبان است، گذشته از این طالبان که در گذشته به شکل سنتی در مناطق پشتون‌نشین شرق و جنوب افغانستان پایگاه داشت در ماه‌های اخیر تلاش کرده در مناطق غربی، شمالی و حتی مرکزی افغانستان که دیگر قومیت‌ها حضور دارند نفوذ کنند و در تلاش هستند ثابت کنند از نظر نظامی بردولت مرکزی برتری داریم تا اگر تحت فشار مجبور شدند وارد روند مصالحه سیاسی شوند از موضع قدرت حضور داشته باشند.
به نظر هم می‌آید اکنون هدف اصلی طالبان تصرف سرزمین‌های بیشتر بخصوص در منطقه شمال و غرب افغانستان است و برهمین اساس اکنون در مناطق جوزجان، سرپل و همچنین مناطق ازبک و تاجیک‌نشین خیلی فعال شده‌اند، فعالیت‌های طالبان در ابتدا در مرزهای آسیای مرکزی در شمال افغانستان و از طرف دیگر در فراه خیلی گسترش پیدا کرده بود و اخیرا هم به طرف مناطقی از هرات رفته‌اند که حتی پایگاه قومی آنها هم نیست و اکنون برروی مناطقی در حال کار هستند که وابسته به جریانات مقابل طالبان است، به هر حال طالبان از نظر نظامی در موقعیت مساعدی هستند و از این شرایط نظامی بیشتر بدنبال این هستند که اگر قرار شد مصالحه‌ای انجام دهند بتوانند امتیاز سیاسی بدست بیاورند نه اینکه امیداور باشند از طریق زور می‌توانند دولت کابل را از بین ببرند و خودشان حاکم رسمی شوند؛ لازم بذکر است که اکنون هیچ مرکز استانی در اختیار آنها نیست و فقط حمله می‌کنند مناطقی را تصرف می‌کنند ولی بعد از حضور نیروهای امنیتی به مراکز قبلی خود عقب‌نشینی می‌کنند و هیچ استانی به شکل کامل در اختیار آنها نیست.
امیدواری دولت افغانستان برای آتش‌بس طولانی مدت با طالبان
"تنا": طالبان بعد از حمله اخیر که تلفات زیادی هم به ارتش افغانستان وارد کرد، پذیرفت آتش‌بس ۳ روزه انجام شود، آیا بعد از این آتش‌بس شرایط عوض می‌شود؟
ملازهی: پیش‌بینی قاطعانه در مورد رفتار طالبان ممکن نیست ولی وقتی اشرف غنی به مناسبت عیدفطر ده روز آتش‌بس یک طرف اعلام کرد، طالبان از نظر ایدئولوژیک دچار مشکل شد، چون آنها براساس مسائل ایدئولوژیک نمی‌توانستند پایان ماه رمضان و عید فطر را که از نظر مسلمانان حائز اهمیت است نادیده بگیرند و ناچار شدند آتش‌بس حداقلی سه روز را اعلام کنند تا هم با دیدگاه دولتی مقابله کنند که خود را به عنوان نیروی اصلی اسلامی معرفی کرده بودند و هم ما سه روز تعطیلی عید فطر که در اهل سنت مرسوم است را بپذیرند ولی این حداقل انتظار در دولت افغانستان وجود دارد که این آتش‌بس مقدمه‌ای باشد برای اینکه طالبان پای میز مذاکره بیایند و یک مصالحه سیاسی را بپذیرند.
پاکستانی‌ها حاضرند طالبان را وجه مصالحه قرار دهند
دولت افغانستان امیدوار است به دلیل فشاری که آمریکایی‌ها به پاکستان می‌آورد بتوانند مشکل طالبان را حل کنند، پاکستانی‌ها بعد از اینکه آمریکایی‌ها استراتژی خود در مورد انتخاب هند به عنوان شریک استراتژیک در جنوب آسیا را اعلام کردند احساس خطر کردند بخصوص اینکه ترامپ اعلام کرد پاکستانی‌ها باید پاسخ دهند ۳۳ میلیارد دلاری که در ۱۰ سال گذشته از آمریکایی‌ها گرفته‌اند را کجا خرج کرده‌اند، آمریکایی‌ها ارسال پول‌ها به پاکستان را قطع کرده و کمک نظامی که به ارتش پاکستان می‌شد هم قطع شده است، پیشنهاد آنها هم این است که پاکستان برای دریافت کمک‌ها باید طالبان را پای میز مذاکره بیاورند، البته پاکستانی‌ها بدنبال راه حلی هستند و اخیرا هم اعلام کرده‌اند ما نفوذی که قبلا در طالبان داشتیم را نداریم و اکنون این ایران و روسیه هستند که برروی طالبان نفوذ دارند، در حقیقت به نوعی در حال شانه خالی کردن از فشارهایی هستند که آمریکا برروی آنها می‌آورد؛ در نهایت چون مساله پاکستان خط دیوراند است و اگر شرایطی بوجود بیاورند که افغان‌ها حاضر شوند خط دیوراند را به رسمیت بشناسند پاکستانی‌ها طالبان را وجه مصالحه قرار خواهند داد.
امکان دارد در آینده دولت طالبان هم در افغانستان به قدرت برسد
اکنون اشرف غنی کسی است که ممکن است مذاکره با طالبان پشتون را بپذیرد و راهی برای مصالحه پیدا کنند، این اتفاق که البته خیلی سخت هم هست، ممکن است در بلند مدت به عنوان یک راه حل نهایی مسائل پذیرفته شود و همچنین حتی ممکن است طرحی که آقای حکمت‌یار مطرح کرده که مناطق پشتون‌نشین بدست طالبان داده شود هم پذیرفته شود و اگر این اتفاق بیفتد به عنوان یک راه حل انگیزه‌ای برای طالبان به وجود می‌آورد. طالبان با توجه به نفوذی که در مناطق پشتون نشین و دیگر مناطق افغانستان دارد، خود را یک نیروی اسلامی می‌داند و اگر صلح کنند ممکن است حتی در بلند مدت ممکن از طریق میز مذاکره و انتخابات به قدرت برسند؛ یعنی اگر سیاست‌های مذهبی خود را تعدیل کنند که خیلی دگم نباشند زمینه‌ها در جامعه سنتی افغانستان برای آنها وجود دارد ولی واقعیت این است که اگر در یک روند دموکراتیک قرار بگیرند در جامعه افغانستان جایگاه دارند و اسلامی که آنها مطرح می‌کنند در جامعه سنتی افغانستان خیلی طرفدار دارد.
نفوذ در دستگاه‌های امنیتی دلیل موفقیت نظامی طالبان در افغانستان
"تنا": استراتژی جنگی طالبان چگونه است که حتی به ماشین‌ها و سلاح‌های آمریکایی‌ها هم دسترسی پیدا کرده‌اند؟
ملازهی: آن چیزی که موفقیت این چنینی برای طالبان بوجود آورده قدرت نفوذ آنها در دستگاه‌های امنیتی و نظامی افغانستان است، معمولا محل‌های مهمی که طالبان تصرف کرده با همکاری نیروهای دولتی بوده که به طالبان پیوسته‌اند، این قدرت نفوذ در دستگاه‌های دولتی موجب شده تا تعداد زیادی از امکانات، ماشین‌ها و سلاح‌ها را هم در اختیار بگیرند، طالبان وقتی به جایی حمله می‌کند معمولا با همکاری نیروهای همان پایگاه این کار را انجام می‌دهند بنابراین به شکل طبیعی تمام سلاح‌ها، امکانات، خودروها و دیگر ادوات به دست طالبان می‌افتد.
تاکتیک دیگری که طالبان دارند این است که با همین ماشین‌ها و لباس‌های نظامی که غنیمت گرفته‌اند عملیات انجام می‌دهند و نیروهای دولتی را فریب دهند، وقتی نیروهای دولتی گشت رفته‌اند و آنها با همان لباس و ماشین وارد می‌شوند و کسانی که در پایگاه هستند هم دچار اشتباه می‌شوند و آنها را راه می‌دهند و وقتی که راه دادند شروع به کشت و کشتار می‌کنند، در هر حال تاکتیک‌های مختلفی را بکار می‌برند ولی وقتی موفق می‌شوند که بخشی از نیروهای نظامی و دولتی با آنها همکاری می‌کنند.
مواد مخدر اولین منبع مالی طالبان
"تنا": نیاز مالی طالبان از کجا تامین می‌شود؟
ملازهی: دو منبع مالی اصلی برای طالبان وجود دارد که اولین آن مواد مخدر است، طالبان بیشترین دخالت را در تشویق مردم و کشاورزها به کشت خشاش دارند و برای حمل و نقل آن هم از کشاورزها و قاچاقچیان مالیات می‌گیرند، درآمد اصلی آنها هم از همین کانال تامین می‌شود ولی کشورهایی مانند پاکستان، عربستان سعودی و امارات هم متهم هستند که از قدیم کمک می‌کرده‌اند و هنوز هم این کمک‌ها به نوعی دیگر که ممکن است از کانال رسمی دولتی نباشد ادامه دارد ثروتمندان عرب که با طالبان مرتبط هستند از طریق موسسات خیریه و مسائلی از این دست به طالبان کمک می‌رسانند. به غیر از این دو منبع اصلی، در جاده‌ها از ماشین‌های عبوری هم مالیات می‌گیرند و همچنین آدم‌های ثروتمند را شناسایی می‌کنند و آنها را گروگان می‌گیرند و از آنها پول دریافت می‌کنند و برهمین اساس راه‌های مختلف برای کسب درآمد برای آنها وجود دارد.
فرمول‌های مختلف طالبان برای کسب درآمد
"تنا": در این شرایط وضعیت ملی طالبان بهتر است یا دولت مرکزی؟
ملازهی: دولت مرکزی کاملا به کمک‌های خارجی وابسته است ولی طالبان این وابستگی را ندارد به اضافه اینکه دولت مجبور است برخی از خدمات را هم بدهد اما طالبان هیچ اجباری ندارد که مثلا آب و برق و نان مردم را تامین کند، به شکل طبیعی حوزه مسئولیت دولت گسترده است ولی امکاناتی که دریافت می‌کند در حد محدودی است که نمی‌تواند نیازهای مردم را پاسخ دهد ولی طالبان مسئولیت رسمی ندارد و حتی در مناطقی که تصرف کرده‌اند هم نه تنها امکانات ارائه نمی‌کنند بلکه مالیات و زکات می‌گیرند؛ طالبان با فرمول‌های مختلف منابع درآمدی متفاوتی دارند، طالبان امکاناتی مالی که بدست می‌آورد را برای خود خرج می‌کند اما دولت یک نظام بروکراتیک دارد که باید خرج آن را بدهد.
