پاکستانی‌ها ضدآمریکایی‌‌تر و ضدسعودی‌تر از ایرانی‌ها/ وجود فضای تقریبی بسیار خوب در پاکستان
رایزن سابق فرهنگی ایران در پاکستان گفت: فضای بسیار خوبی برای تقریب در پاکستان به وجود آمده و بسیاری از متفکران، روحانیون، تحصیل کرده‌های پاکستانی تمایلات شیعی و ایرانی محکمی دارند.
اشتراک گذاری :
گروه مقاومت "تنا": انتخابات مجلس نمایندگان پاکستان تا کمتر از یک ماه دیگر برگزار خواهد شد، انتخاباتی که چهره نخست وزیر و دولت آینده این کشور را به مدت ۵ سال مشخق می‌کند؛ به بهانه این انتخابات به سراغ سید مرتضی صاحب فصول رایزن سابق فرهنگی ایران در پاکستان رفتیم و این بار به جای بررسی احزاب سیاسی، شرایط اجتماعی و مذهبی مردم این کشور را بررسی کردیم.
در ادامه بخش اول از گفت‌وگوی تفصیلی خبرنگار "تنا" با این کارشناس مسائل پاکستان حضورتان ارائه می‌شود.
بریلوی‌ها بزرگترین بخش از اهل سنت پاکستان "تنا": بافت اجتماعی پاکستان از نظر دینی و فرقه‌ای چگونه است؟ صاحب فصول: طبق آخرین آمار جمعیت پاکستان ۱۸۲ میلیون نفر است که از این ۱۸۲ میلیون حدودا ۹۶ درصد مسلمان، ۲ درصد مسیحی، ۱.۵ درصد هندو و نیم درصد باقیمانده مذاهب متفرقه مانند سیک، زرتشتی، بودایی و قادیانی هستند.
۹۶ درصد مسلمانان پاکستان به دو دسته بزرگ اهل سنت و اهل تشیع تقسیم می‌شوند، اهل سنت پاکستان یک بخشی حنفی‌دارد که اهل حدیث خوانده می‌شوند و تعداد آنها فقط یک درصد جمعیت این کشور است و همچنین یک بخش اهل سنت حنفی هستند که بیشترین جمعیت پاکستان را تشکیل می‌دهد، حنفی‌ها خود به دو دسته بریلوی و دیوبندی تقسیم می‌شوند، دیوبندی حدود ۹ درصد کل کشور هستند و بریلوی حدود ۶۵ درصد پاکستان را تشکیل می‌دهند.
۲۰ درصد از جمعیت پاکستان شیعه هستند
دسته دیگر ملسمانان پاکستان شیعیان هستند که آنها هم به دو دسته اثنی‌عشری و اسماعیلیه تقسیم می‌شوند، یک دسته از شیعیان مانند ما شعیه دوزاده امامی هستند که ۱۷ درصد جمعیت کل کشور را تشکیل می‌دهند و بخش دیگر اسماعیله هستند که شش امامی‌اند و خودشان به دو بخش آقاخانی و بُهره‌ها تقسیم می‌شوند، بهره‌ها حدود ۱.۵ درصد و آقاخانی‌ها حدود یک درصد از جمعیت فعلی پاکستان را تشکیل می‌دهند؛ در مجموع تخمین زده می‌شود حدود ۲۰ درصد از جمعیت پاکستانی‌ها شیعیان هستند.
"تنا":اهل سنت دیوبندی و بریلوی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ صاحب فصول: این تقسیم‌بندی براساس تفاوت کلامی و عرفانی بوده است که خاص شبه قاره است و ما در جای دیگری چنین تقسیم‌بندی را نداریم؛ این تقسیم‌بندی به دو تن از رهبران سنی مذهب برمی‌گردد، یکی از آنها از شهر بریلی و دیگری در شهر دیوبند بوده و به همین دلیل تابعان آنها را بریلوی و دیوبندی می‌نامند.
فقط ۲۳ درصد از مردم پاکستان باسوادند "تنا": گرایش‌های انقلابی در میان اهل سنت پاکستان چگونه است؟ صاحب فصول: ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ شوک عجیبی به مردم پاکستان وارد کرده و هرچقدر از آن می‌گذرد گرایش‌های مردم نسبت به قبل عوض می‌شود؛ قبل از ۱۱ سپتامبر تبلیغات بسیار وسیع عربستان در جامعه پاکستان تاثیر داشت و جامعه این کشور که از نظر اقتصادی و فکری فقیر محسوب می‌شود از این تبلیغات تاثیر می‌پذیرفت، از نظر فرهنگی نرخ بی‌سوادی در این کشور بسیار بالاست و حدود ۲۳ درصد از مردم این کشور باسواد هستند، هرچند به نظر می‌رسد آمار باسوادی در شهرها خیلی بالاتر باشد ولی برخی از جاها در روستا‌ها هستند که اصلا درصد باسوادی میل به تک رقمی می‌کند و این سطح از بی‌سوادی فقر فرهنگی عجیبی را از نظر فکری ایجاد می‌کند، از لحاظ اقتصادی هم مردم پاکستان بسیار فقیر هستند و اختلاف فقیر و غنی بسیار زیاد است، در پاکستان افرادی به ۱۴ خانواده معروف شده‌اند و این ۱۴ خانواده بسیار پولدار و بقیه مردم هم در فقر مطلق دست و پا می‌زنند، فقر اقتصادی موجب شده افراد به سمت هرکسی که پول بدهد روی بیاورند.
سرمایه‌گذرای عربستان بر روی حنبلی‌های پاکستان برای ایجاد اختلاف
عربستان با حنفی‌ها خوب نیست، رژیم‌آل‌سعود به حنبلی‌هایی نزدیک هستند که فقط حدود ۱ درصد از جمعیت پاکستان را تشکیل می‌دهند؛ هرچند حنبلی‌ها خیلی مورد تمایل مردم این کشور نیستند اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی عربستان پول زیادی برای آنها خرج کرد و آنها را رشد عجیبی داشتند، مردم دیدند اگر بخواهند پولدار شوند باید دنباله‌رو حنبلی‌ها و افکار عربستان باشند، آنها که به عنوان اهل حدیث شناخته می‌شوند تبلیغات زیادی را برعلیه شیعه انجام می‌دادند و برای اینکه مردم تمایل به عربستان پیدا کنند خیلی تاثیرگذار بودند؛ در نتیجه اقدامات آنها بسیار تند شد و عمدتا علیه ۱۷ درصد شیعه اثنی‌عشری اقدام می‌کردند، در ابتدا لشکر جنگوی را تشکیل دادند و بعد از آن سپاه صحابه را تا رسید به القاعده و طالبان. الان هم کم‌وبیش داعش در پاکستان حضور پیدا کرده است؛ طالبان و القاعده گروه‌هایی هستند که تحت تاثیر عربستان برضد شیعیان پاکستان وارد عمل شدند.
مردم پاکستان از ایرانی‌ها، ضدآمریکایی‌‌تر و ضدسعودی‌تر هستند
با وجود همه اینها ۱۱ سپتامبر مردم پاکستان را به یک بار شوکه کرد و آنها متوجه شدند که آمریکا همه مردم پاکستان را بازی داده تا از اسلام یک دین وحشتناک نشان دهد، عده‌ای خونخوار بی‌سواد و عقب‌مانده فکری متحجر را به عنوان سپاه صحابه، لشکر جنگوی، القاعده و غیره در میان مردم پاکستان ایجاد کرده است تا شهرت مردم پاکستان را در میان دنیا خراب کند و در نتیجه این کشور به عنوان یک کشور آشوب زده معرفی شود تا جایی که حتی سازمان ملل هم آن را یک منطقه جنگی اعلام کرد این اتفاقی بود که موجب شد خیلی به ملت پاکستان بربخورد.
مردم آزاداندیش و دلسوزان پاکستان به این نتیجه رسیدند که عربستان و آمریکا بزرگترین دشمنان این کشور هستند و موجب شدند مردم پاکستان به عنوان یک قوم وحشی و زادگاه تروریزم معرفی شوند؛ با گذشتن ۱۱ سپتامبر روزبه‌روز بر انزجار مردم این کشور از عربستان و آمریکا افزوده شد و در حالی که بعد پیروزی انقلاب تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ مردم حتی برضد نظام ایران هم جبهه می‌گرفتند شرایط برعکس شد و حتی بریلوی‌ها که یک گروه صوفی مذهب تلقی می‌شوند و خیلی به امور اجتماعی و سیاست کاری ندارند و همیشه به عنوان یک گروه ساکت و یا سیاه لشکر دیگر گروه‌ها قرار می‌گیرند هم کم‌کم برعلیه عربستان و آمریکا وارد عمل شدند تا از حق، امنیت و ملیت خودشان دفاع کنند و نشان دهند که اینگونه نیست که پاکستان میهن تروریست‌ها یا ملعبه خارجی‌ها باشد، با جرات عرض می‌کنم مردم پاکستان امروزه از ایرانی‌ها ضدآمریکایی‌‌تر و ضدسعودی‌تر هستند، البته توده‌های مردمی اینگونه هستند اما این دولتمردان و ضداطلاعات ارتش (ISI) است که تمام مقدرات کشور را می‌چرخاند، پارلمان، مطبوعات و همه کسانی که با افکار عمومی در ارتباط هستند تحت تاثیر پول‌های فراوانی که عربستان در این کشور خرج می‌کند کماکان ضدایرانی و ضدشیعی هستند ولی توده مردم از این عده فاصله گرفته‌اند و حرف آنها برای توده مردم ارزش چندانی ندارد.
ترس از ISI جلوی حرکات انقلابی مردم پاکستان را گرفته است
مردم اطراف روحانیان و ائمه جمعه‌ای که حقوق بگیر عربستان بوده و بخاطر پول با افکار عمومی بازی می‌کردند را خالی کرده‌اند و این یک زمینه خیلی خوبی ایجاد کرد تا متوجه شوند تشیع چیست و مردم ایران چه می‌گویند و همینطور موجب شد مردم ایران که از قبل از انقلاب دوست نزدیک مردم پاکستان بوده‌اند را بهتر بشناسند البته از ISI بسیار هراس دارند، ISI یک سازمان اطلاعاتی خیلی قوی و بی‌رحمی است که به مردم عنایاتی ندارند و از ریختن خون آنها هم هیچ ابایی ندارند، اگر ترس ISI نباشد می‌بینید که مردم پاکستان هر از چندگاهی حرکات انقلابی بزرگی را از خود نشان می‌دهند.
فضای بسیار خوبی برای تقریب در پاکستان وجود دارد
در مجموع فضای بسیار خوبی برای تقریب در پاکستان به وجود آمده و بسیاری از متفکران، روحانیون، تحصیل کرده‌های دانشگاه‌های پاکستانی و آنهایی که وابسته و وامدار کسی نیستند تمایلات شیعی و ایرانی محکمی دارند و آمادگی این را دارند که روابط بهتری را با ایران داشته باشند، برای مثال در سال ۱۳۸۷ بود که دبیرکل سابق مجمع جهانی تقریب مذاهب آیت‌الله تسخیری از سوی رایزنی فرهنگی ایران به پاکستان دعوت شدند تا با علمای مذاهب و فرق مختلف پاکستان گفت‌وگو کنند از شمال تا جنوب پاکستان سفر کردند و با شخصیت‌های مختلف دیدارهای تاثیرگذاری داشتند، از جمله این دیدارها با مولانا سمیع الحق در مقر حوزه‌های علمیه دیوبندی در شهر آکوراخَتَک بود، آیت‌الله تسخیری در جمع مدرسین و طلاب این حوزه علمیه سخنرانی کردند و پیش از آن هم مولانا سمیع الحق که به عنوان پدر اهل سنت دیوبندی پاکستان شناخته می‌شود سخنرانی کردند، آکورا ختک شهری علمی مذهبی در نزدیکی پاراچنار است که حتی از کشورهای دیگر و حتی بعضی از روحانیان اهل سنت ایران هم در آن تحصیل می‌کنند، قبل از اینکه آیت‌الله تسخیری سخنرانی کنند مولانا سمیع الحق ۳۵ دقیقه سخنرانی کردند و با اینکه به نظر می‌رسید امکان دارد مواضع تندی علیه ایران بگیرند آنچنان سخنرانی کردند که آیت‌الله تسخیری می‌گفتند من هرچقدر می‌خواستم تقریبی حرف بزم سمیع الحق تقریبی‌تر از من و یک قدم جلوتر صحبت کرد، این سخنان تاثیرات عمیق و انعکاس مطبوعاتی زیادی در جامعه پاکستان داشت، بعد از این سخنرانی شهر پاراچنار که شهر شیعی کوچکی در محاصره اهل سنت است، معبر اهل سنتی از پاکستان به افغانستان محسوب می‌شود و دائما شیعیان این شهر تحت فشار و تهاجم اهل سنت آن منطقه هستند و حتی کشتارهای عظیمی هم اتفاق می‌افتد بعد از این مانور بزرگی که از نظر فرهنگی و معنوی انجام گرفت امن‌تر شد و کشتار شیعیان پاراچنار به شکل فاحشی کاهش داد و موجب شد جو عمومی منطقه آکوراختک، پیشاور، پاراچنار نسبت به دیدگاه‌های شیعی و ایران تقویت شود، چون چشم مردم به دهان علمای آنهاست و زمانی که مولانا سمیع‌الحق این مقدار گرم از آیت‌الله تسخیری استقبال کرد و با هم بسیار صمیمانه دیدار و ملاقت کردند موجب شد حس برادری بین مردم آن منطقه و همچنین روحانیون اهل سنت کل پاکستان تقویت شود.
آمادگی بخش زیادی از مردم پاکستان برای از بین بردن سم‌پاشی‌های عربستان در مورد ایران
هرچند شیعیان در میان مردم پاکستان بیش از ۲۰ درصد از جمعیت را تشکیل نمی‌دهند و تقریبا یک پنجم مردم این کشور هستند ولی تقریبا ۵۰ -۶۰ درصد دیگر هم به شکل قابل توجهی، علاقمند و نزدیک به فکر تقریبی هستند و آمادگی این را دارند که سوءتفاهم‌هایی که حاصل سال‌ها سم‌پاشی و پول‌های فراوانی بوده است که در آنجا خرج شده است را سم‌زدایی کنند و یک جو ملایمی ایجاد شود؛ کم‌وبیش دولت و ارتش پاکستان هم بدنبال این هست که کشور به یک آرامش و ثباتی نزدیک شود، چرا که آنها هم خیلی ناراحت هستند البته نان خیلی دیگر از آنها هم در دعواست و با ایجاد اختلاف زنده مانده‌اند ولی بسیاری از مصلحان اجتماعی تاکید دارند که جامعه پاکستان باید به یک صلح و ثبات برسد و سوال می‌کنند تا کی قرار است آشوب‌زدگی و اغتشاش ایجاد شود و دست بیگانگان در این کشور باز باشد؟ همین مساله موجب شده زمینه تقریبی زیادی را در این منطقه ایجاد کند.
