وهابیت؛ آفتی جدی در مقابل همگرایی مسلمانان

- مرکز تحقیقات حج از چه زمانی فعالیت خود را آغاز کرده و عمده فعالیت های این مرکز در چه حوزه هایی می باشد؟
مرکز تحقیقات حج که سابقا زیر مجموعه معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری فعالیت می کرد، سابقه ای حدود بیست ساله را در امر پژوهش در زمینه حج و زیارت دارد و تا کنون، آثار متعددی را در حوزه حج و زیارت منتشر کرده است (چیزی حدود هفتصد عنوان کتاب در موضوعات مختلف و به زبان های متفاوت). به علاوه، هم اکنون، سه مجله نیز در این مرکز منتشر می شود ( فصلنامه میقات حج ( فارسی)، فصلنامه میقاة الحج (عربی) و فصلنامه فرهنگ زیارت).

بعد از تغییر و تحولاتی که در ساختار بعثه مقام معظم رهبری اتفاق افتاد، این مرکز مستقل شده و مستقیما زیر نظر نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت قرار گرفت. کارهای پژوهشی و تحقیقاتی این مرکز در پنج گروه پژوهشی اخلاق و اسرار، کلام و معارف، مطالعات اجتماعی، فقه و حقوق، تاریخ و سیره در حوزه حج و زیارت دنبال می شود. به علاوه ، همایش های مختلفی که در حوزه حج و زیارت برگزار می شود، نیز در این مرکز پیگیری و دنبال می شود. یکی از این همایش ها، همایش حج و جهانی شدن بود که در سال گذشته یک همایش مقدماتی برگزار شد و قرار است که این همایش ان شاالله در سال های بعد در ابعاد مختلف سیاست، امنیت، فرهنگ و اقتصاد دنبال شود و به صورت بین المللی در آینده برگزار گردد.

- اخیرا با تبدیل این مرکز با پژوهشگاه موافقت شد. در این باره توضیحاتی بفرمایید.
با توجه به ظرفیت های این مرکز، سابقه طولانی و آثار بسیار ارزشمندی که مرکز تحقیقات حج در گذشته آماده و منتشر کرده است، سال گذشته از طرف نماینده محترم ولی فقیه در امور حج و زیارت پیگیری شد که از طریق وزارت علوم این مرکز به پژوهشگاه تبدیل شود . خوشبختانه بعد از یک سال پیگیری در تاریخ ۲۸ فروردین ۹۰، رسما به ما ابلاغ شد که شورای گسترش آموزش عالی با تبدیل این مرکز به پژوهشگاه موافقت اصولی خود را برای یک مدت دو ساله اعلام کرده است و ما باید در این فرصتی که داریم ان شاالله گروه های علمی را ساماندهی کنیم، اعضای هیات علمی گروه ها را جذب کنیم و سطح فعالیت های پژوهشی و مجله هایی را که داریم، ارتقا دهیم تا بتوانیم به استانداردهای لازم جهت دریافت موافقت دائم وزارت علوم با تشکیل پژوهشکده حج و زیارت دست یابیم.

- اهم فواید تبدیل این مرکز به پژوهشگاه در چیست؟
ارتقا سطح و جایگاه علمی و پژوهشی این مرکز است که به صورت یک مجموعه رسمی مورد توجه محافل علمی قرار خواهد گرفت. اقبال پژوهشگران و افراد علاقمند به پژوهش برای همکاری با مجموعه افزایش خواهد یافت. فعالیت ها و سوابق افراد از لحاظ مراتب و درجات علمی برای آنها لحاظ خواهد گردید. خود مجلات با توجه به تعاریفی که وزارت علوم از مجلات علمی دارند، دارای برند علمی خواهند شد و مقالاتی که در این مجلات منتشر می شود، به عنوان امتیاز برای محققین در نظر گرفته خواهد شد. از لحاظ ساختاری و از لحاظ اعتبار و از لحاظ ارتقا کار پژوهشی، تبدیل این مرکز به پژوهشگاه دارای تفاوت هایی خواهد بود که نتیجه همه اینها جذب افراد و پژوهشگران کارآمد و خروجی های با کیفیت و فتح قله های رفیع تر علمی و پژوهشی خواهد بود.

- غیر از کتاب و مجله، محصولات و خروجی های دیگری نیز دارید؟
همانطور که گفتم نشست های علمی- تخصصی و همایش هایی که در موضوعات مختلف برگزار می شود، از جمله کارهای مرکز تحقیقات حج و زیارت می باشد.

- لوح های فشرده، نرم افزار و کارهای از این دست در برنامه های شما جای ندارند؟
انجام کارهای نرم افزاری و از این دست محصولات برای جای دیگری تعریف شده است. محصولات فرهنگی در اختیار معاونت امور فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری قرار دارد.

- با توجه به اینکه گفته می شود حج نماد وحدت اسلامی است، این مرکز در حوزه تقریب بین مذاهب و وحدت اسلامی چه کارهای را به انجام رسانیده است؟
نظر به اینکه در موضوع حج محوری ترین مسئله ای که باید مورد توجه واقع شود، مسئله وحدت و همگرایی بین فرق اسلامی است، اصولا در بعثه مقام معظم رهبری و به ویژه در این مرکز توجه به وحدت اسلامی جزو اولویت ها و سیاست های ماست. هرگونه مسئله و تنشی که بخواهد به این اصل محوری ضربه وارد کند، اعم از فضاهای توهین آمیز و تحقیر آمیز یا فضاهایی که به اختلاف بین فرق اسلامی دامن بزند، شدیدا در آثار خودمان از آنها پرهیز می کنیم و هر نوع واژه و مفهومی که به شکلی ضربه به موضوع وحدت بزند، در آثار ما نخواهد بود. به پژوهشگران خود توصیه کرده ایم که ما بایستی اهل منطق باشیم و پژوهش ها و آثاری که در حوزه های مختلف در این مرکز انجام می پذیرد، بایستی بر محور وحدت و همگرایی بین فرق اسلامی استوار باشد. بنابراین بحث اساسی که مرکز تحقیقات حج و زیارت در آثار خود دنبال می کند، بحث وحدت است. یکی از مسائل راهگشا در این حوزه، تبین دیدگاه های حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری می باشد که در گروه مطالعات اجتماعی به آن پرداخته می شود.بعضی از آثار هم که به صورت خاص آثار تقریبی هستند، در دستور کار مرکز تحقیقات حج قرار دارند.

- یکی از موضوعات اصلی در دوره کنونی، مسئله وهابیت است. ایا فعالیت های ویژه ای را در این حوزه به انجام رسانیده اید؟
رویکرد مرکز تحقیقات در مورد فرقه وهابیت – که هم اکنون یکی از اساسی ترین مسائل جهان اسلام می باشد - تمییز دادن و تفکیک کردن بین مسلمانان و وهابیت است؛ به عبارت دیگر خط مشی که ما در آثار خود پیگیری می کنیم این است که فرق مختلف اسلامی اعم از شیعه و سنی در یک جبهه و وهابیت در مقابل همه مسلمین قرار گرفته است. یک سلسله مباحث وهابیت شناسی در دستور کار ما قرار دارد که نقد وهابیت از دیدگاه شخصیت ها و علمای سنی را شامل می شود. خود اینکار به نوعی باعث ایجاد همگرایی بین مسلمانان خواهد شد، چرا که در واقع وهابیت به عنوان یک آفت جدی در مقابل همگرایی مسلمان قرار گرفته است. تفکرات تکفیری وهابیت منحصر در بحث شیعه نیست، بلکه آنها دامنه تکفیر خود را به قدری گسترش می دهند که همه فرق اسلامی را در بر می گیرد.

-چه جزواتی و منشوراتی که شامل مناسک و مسائل عقایدی و تاریخی می شود،در اختیار زائران قرار می گیرد؟
عمدتا کار همین مرکز است؛ یعنی تامین محتوی و نظارت محتوایی همین جا انجام می شود. چنانچه در قالب های دیگری چون بروشور، جزوه های کوچک و ... تهیه شوند و در تعریف محصولات فرهنگی جای بگیرند، در معاونت فرهنگی آماده می گردند.

- وهابیت با انتشار جزواتی درصدد القاء شبهه به زوار می باشد. آیا شما اقداماتی را جهت مقابله با این حربه اتخاذ نموده اید؟
در بحث شبهه، جاهای مختلفی و از آن جمله مرکز تحقیقات حج متولی پاسخگویی هستند. اگرچه وظیفه اصلی و اولیه ما پاسخگویی به شبهات نیست، اما به دلیل آنکه زائران ما عمدتا در معرض چنین شبهاتی قرار می گیرند، ما نیز به صورت جدی درصدد پاسخگویی به شبهات بر می آییم. تمام شبهات آنها به صورت مرتب رصد می شود، جزوات، آثار و محصولات آنها مرتبا جمع آوری می شوند و روی پاسخگویی به آنها برنامه ریزی می گردد. هم اکنون عمده آثار ما در باره وهابیت، ناظر بر شبهاتی است که آنها منتشر کرده و بین زائران توزیع می کنند.

اما بحث پاسخگویی به شبهات، مسئله حساسی می باشد. بنا نیست که ما هم به صراحت شبهه را بین زائران مطرح کنیم و پاسخ بدهیم. بحث پاسخگویی به شبهات در برنامه های مرکز است، اما در چگونگی پاسخگویی باید به گونه ای عمل کنیم که خود اینکار باعث ایجاد شبهه نشود. به عنوان مثال زمانی که کاروانی را از ایران به سوی عربستان حرکت می دهیم، بستگی به این دارد که زائران این کاروان دارای چه موقعیتی هستند، اگر جوان و دانشجو باشند، طبعا، حس کنجکاوی اینها می طلبد که با دقت بیشتری در زمینه شبهات با آنان کار کرده و به گونه ای آنها را واکسینه کنیم. اما در عین حال بایستی به نحوی عمل کنیم که باعث هراس زائر نشویم یا خودمان زمینه ایجاد برخی از شبهات را فراهم نکنیم، بلکه بایستی به اقتضای موقعیتی که زائر در آن قرار می گیرد، بتوانیم پاسخگو باشیم. تجهیز کردن و آماده کردن روحانیون کاروان ها که در طول سفر همراه زائران می باشند، نیز یکی از اولویت ها به شمار می رود. معمولا روحانیون کاروان ها، اوقاتی را به جلسات پرسش و پاسخ با حجاج اختصاص می دهند که چنانچه کسی با شبهه ای یا ذهنیتی نسبت به برخی مسائل روبرو شده باشد، مطرح گردیده و پاسخ داده شود. اینکه بیاییم خودمان از قبل زائر را با یک حجم گسترده ای از شبهات درگیر کنیم، به نظر نمی رسد که این کار درست باشد، بلکه مبانی خود را تببین می کنیم و اگر زائری دچار شبهه شد، بایستی وی را کمک کنیم و حتی به صورت خاص منابعی را جهت مطالعه به او معرفی نماییم.

جناب آقای بیات از اینکه وقت خود را در اختیار خبرگزاری تقریب قرار دادید، ممنون هستیم و برای شما و پژوهشگاه حج آرزوی توفیقات روز افزون داریم.