معرفی کتاب «الجواهری فی ایران» از زبان نویسنده آن/ آذرشب:گفتمان ادبی بهترین گفتمان تقریبی است
كتاب «الجواهري في ايران» حاوي مباحثی درباره حضور شاعر بزرگ محمدمهدی جواهری در ايران است. وی یک شاعر انقلابی و ظلم ستیز و علاقه مند به اهل بیت(ع) بود.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، جواهري از نوادگان محمد حسن صاحب جواهر الكلام، در نجف سال 1278 ش متولد شد، هنگام جواني در سالهاي 1303 و 1305 دو سفر به ايران، سپس در كهنسالي سفر كوتاهی در سال 1371 به این کشور داشته است.
در دو سفر قبلي 11 قصيده سرود كه متضمن بيان احساساتش نسبت به طبيعت زيباي شهرها و روستاهاي ايران، و در سومين سفر كوتاه خود 3 قصيده سرود و به مقام معظم رهبري اهدا كرد.
ديوان 7 جلدي او و كتاب خاطراتش به نام (ذكرياتي) متضمن مسائل تاريخی و ادبی است كه قسمتی از آنها به ايران ارتباط دارد. غير از 14 قصيده ياد شده، دارای ترجمة منظوم ابياتی از حافظ شيرازي و دعوت شعراي عرب براي بهره بردن از ادبيات فارسی اوست.
كتاب (الجواهري في ايران) به اين مسأله هم پرداخته كه چرا آوازه جواهری و اشعار او در ايران اين همه دامنه گستردهای پيدا كرده است.
ارائه اين مجموعه گرانبها ميتواند برای مقابله با جريان تجزيه قومی و طايفهاي جهان اسلام سودمند باشد.
خبرنگار حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب پیرامون این کتاب با دکتر محمد علی آذرشب نویسنده به گفتگو نشسته است که مشروح آن در ادامه می آید:
در مجمع تقریب از مدتها پیش این صحبت مطرح بود که تقریب نباید فقط در چارچوب فقه و کلام و اصول و حدیث باشد بلکه گفتمان ما باید یک گفتمان شعوری و تأثیر گذار باشد که بهترین گفتمان در این زمینه گفتمان ادبی است.
ادبیات می تواند فراملیتی، فرامذهبی و فرا دینی باشد و می تواند قلبهای مختلف جوامع بشری را به هم پیوند دهد.گفتمان سعدی، حافظ، سنایی، عطار، مولانا و ...فراملیتی و فرامذهبی و فرادینی شدند و کل دنیا الان با ادبیات جهانی فارسی و ادبیات عربی و ترکی و ... سر و کار دارند.
درحوزه تمدنی اسلامی زبانهای عربی، فارسی، ترکی، اردو، کردی ادبیاتی دارند که می توانند قلبهای مردم در اطراف و اکناف جهان از ملیتها و ادیان و مذاهب مختلف را به هم پیوند دهند و چه کاری بزرگتر از اینکه یک پیوند قلبی بین ملتها و مذاهب و ادیان به وجود بیاید و این پیام ادبیات است و ادبیات می تواند اثر گذار باشد.
ما کتاب « الجواهری فی ایران» را در همین راستا نوشتیم.رایزنی فرهنگی ما در بغداد علاقه مند بود این کتاب را چاپ و منتشر کند. چون جواهری را شاعر اکبر عرب می دانند و به هر حال عراقی و از خانواده جواهری معروف نجفی است.
هدف اصلی ما در این کتاب ایجاد پیوند بین ایران و جهان عرب است. رابطه او با ایران از نظر ادبی از جهات مختلف فراوان است یکی از جهاتش این است که سه بار به ایران آمده است دوبار در جوانی و یک بار در پیری؛ دوبار در جوانی یازده قصیده در رابطه با طبیعیت و زیبایی های طبیعت در ایران سرود و ابراز شگفتی از عظمت ادبیات ایران هم در دیوانش و هم در کتاب ذکریاتی(خاطرات) او نوشته شده است.
دو کتاب در رابطه با جواهری در دست داریم که یکی دیوان هفت جلدی او و یکی دیوان خاطراتش یا ذکریات اوست که دو جلدی است.در سفر سومی که در پیری به ایران داشت و مدت کوتاهی هم بود سه قصیده سرود و هر سه را به مقام معظم رهبری اهدا کرد.یک قصیده خودش اهدا کرد و دو قصیده را در مناسبتهای مختلف برای ایشان فرستاد.
در کتاب خاطراتش، توجه اش به ادبیات فارسی مشخص می شود؛ آنجا که ادبای عرب را دعوت می کند به ادبیات فارسی بپیوندند و اگر می خواهند در ادبیات خود پیشرفت کنند و ادبیات آنها ادبیات واقعی باشد، باید به ادبیات فارسی و نه ادبیات غرب بپیوندند.چون ادبیات عربی همریشه با ادبیات غرب نیست در حالی که ادبیات فارسی و عربی هم ریشه و هم زمینه هستند و از خاستگاه تمدنی واحدی برخاسته اند.
از ادبیات فارسی، از سعدی، حافظ، مولانا، عطار و ... تعریفهایی زیادی می کند. در دیوانش چند قطعه از حافظ شیرازی به صورت منظوم ترجمه کرده است و در مقدمه این ترجمه ها هم همین دعوت ادبای عرب به سمت و سوی ادبیات فارسی را تکرار کرده و گفته است که در ادبیات فارسی گنجهایی است که باید از آن استفاده کرد.
پس یکی از پیوندهایی که با جواهری داریم، همین یازده قصیده ای است که در جوانی سروده و دیگری دعوت ادبای عرب به سمت ادبیات فارسی و صحبت از عظمت ادبیات فارسی است و یکی هم دیدار سومی که به ایران آمد و خدمت مقام معظم رهبری رسید و قصیده ای در رابطه با رهبر معظم انقلاب سرود و کتاب ذکریات خود را به ایشان هدیه داد.
بحثهای ادبی بسیار زیبایی در این جلسه رد و بدل شد و وقتی میخواست از جلسه خارج شود، دست مقام معظم رهبری را بوسید و گفت، این اولین و آخرین دستی است که می بوسم.
پیوند دیگر وی با ایران این است که وی یک شاعر انقلابی و ظلم ستیز و علاقه مند به اهل بیت(ع) به عنوان خاندانی است که ظلم ستیز و آزادی خواه هستند.دو قصیده در رابطه با اباعبدالله دارد که که یکی عینیه است و با آب طلا روی در قبله امام حسین(ع) نوشته شده است.
پیوند دیگر وی با ایران این است که در رابطه با شخصیتهای بزرگ و آزادی خواهان جهان قصایدی سروده است؛ مثلا در رابطه با سید جمال الدین قصیده فوق العاده ای سروده، در رابطه با شخصیتهای قدیم از شعرا و ادبای بیدار کننده و ظلم ستیز قدیم مثل ابوالعلا المعری، متنبی، و .. قصیده سروده است.
در قصیده ای خودش می گوید، هر چه دارم از قرآن است و ادبیات من از قرآن الهام گرفته است، در همان قصیده می گوید، هدفم این است که مردم را بیدار کنم و از غفلت به دور کنم و حتی قصیده امام حسین (ع) قصیده ای نیست که در رابطه با مصیبتهای امام حسین(ع) باشد، بلکه در رابطه با عظمت امام حسین(ع) است.
وقتی به ایران آمد، در حوزه هنری این قصیده را خواند که خانم دکتر صدیقی وسمقی آن را به صورت شعر ترجمه کرده است. کسانی که آنجا بودند اغلبشان از هنرمندان و موسیقی دانان و شعرا و ادبا بودند و برای عظمت امام حسین(ع) که در این قصیده نشان داده شده است، ضجه کردند.
وی از چند جهت با ایران پیوند دارد، حامل شناسنامه ایرانی بوده و اینکه چرا شناسنامه ایرانی دارد داستانش در این کتاب آمده است. چه مصیبتها و چه گرفتاریهایی متحمل شد به خاطر داشتن شناسنامه ایرانی و او را به شعوبی بودن و ضد عرب متهم کردند، در حالی که بزرگترین شاعر عرب است ولی همین که منسوب به ایران بود و شناسنامه ایرانی داشت، مشکلاتی برایش ایجاد شده بود.
این کتاب حاوی اسناد و مدارکی در رابطه با علاقه قوی مقام معظم رهبری به جواهری است.
در این کتاب علت معروف بودن جواهری در ایران و توجه ایرانیان به شعر جواهری و ادبیات وی توضیح داده شده است که از جمله آنها مشترکات قرآنی، شعر بیدار کننده و اصیل، مشترکات تمدنی، توجه او به حوزه تمدنی جهان اسلام، انسانی بودن گفتمان او، دعوت برای به دور انداختن تعصبات قبیله ای، علاقه مندی او به امام حسین(ع)، پیوند با ادبیات فارسی و ... است.
در کتابش اسامی از شخصیتهای ایرانی از جمله شیخ طوسی، آخوند خراسانی، سعدی شیرازی، خیام، فردوسی، نظامی، عارف و ایرج و ... نام می برد و بیان می کند که ادبیات فارسی، ادبیاتی جهانی و نه قومی است. مطالبی از گوته و نیچه را نیز نقل می کند.
به خاطر اینکه هم خودش و هم برادرش عبدالعزیز به حافظ توجه خاصی داشتند، در ملحقات این کتاب علت این توجه به خصوص به حافظ توضیح داده شده است.
برادر جواهری، عبدالعزیز جواهری به ایران مهاجرت کرده بود. وی کل مثنوی جلال الدین رومی را به صورت شعر به عربی ترجمه کرده که در هفت جلد و در دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.وی مدتی هم در دانشگاه تهران تدریس می کرد.
اولین بار مقام معظم رهبری جواهری را از طریق شخصی به نام سید محمد جواد فضل الله برادر سید محمد حسین فضل الله از علمای بزرگ لبنان شناخت.
عکس دست نوشته های مقام معظم رهبری بر کتابهایی که در مورد جواهری بوده و همچنین عکسهایی از سفر آخر وی به ایران در این کتاب آمده است.
در صدد هستیم، تا جایی که ممکن است شعرای عربی که به نحوی با ایران پیوند دارند را معرفی کنیم که یکی از اینها متنبی است که آخر عمر به ایران آمد و قصاید متعددی در ایران سرود.یکی دیگر از شعرای بزرگی که با ایران در ارتباط بسیار خوبی بوده ابوتمام است. از معاصرین هم احمد الصافی نجفی و دیگر شعرایی که در در همین صد سال اخیر به ایران آمدند و تحت تأثیر ایران قرار گرفتند و شعر سرودند و اشعاری را ترجمه کردند.
