تکریم و رفتار محبت‌آمیز با زنان، سیره قطعی پیامبر(ص)

به گزارش حوزه سایر رسانه ها خبرگزاری تقریب، طبق فرمایشات قرآن کریم، پیامبر(ص) اسوه حسنه و الگو برای تمام بشریت است و زندگی و سیره آن حضرت در همه ابعاد درس‌آموز است؛ یکی از این ابعاد اصول و معیارهای آن وجود مقدس در زمینه جنگ و دیگری در برخورد و مواجهه با زنان است. ایکنا در گفت‌وگو با ناهید طیبی، محقق، نویسنده و پژوهشگر حوزه زنان، استاد جامعة الزهراء(س) و عضو هیئت علمی دانشنامه زنان جهان اسلام، به تبیین بیشتر سیره رسول اعظم در این دو موضوع پرداخته است که در ادامه آن را می‌خوانید:

سیره پیامبر(ص) در جنگ‌ها که دشمنان تلاش کردند شبهات زیادی در این زمینه ایجاد کنند، چگونه بود؟

یکی از مسائل مرتبط با رفتارهای اجتماعی پیامبر(ص) که قابل بحث و بررسی است نوع نگرش ایشان نسبت به جنگ و صلح است؛ مجموعه سخنانی در مورد سیره آن حضرت در این زمینه گزارش شده است از جمله اینکه، در جنگ خیبر، ایشان پرچم را به دست مبارک وجود مقدس امیرالمؤمنین علی(ع) سپردند و فرمودند با دشمنان جنگ نکن تا اینکه آنها آغازگر جنگ باشند و باز اگر جنگ را آغاز کردند تو کسی از آنها را نکش تا اینکه آنها شروع به کشتن بکنند. سپس به آنها بگو آیا برای شهادت به یگانگی خدا آمادگی دارند و اگر آنها اعلام آمادگی کردند از جنگ با آنها دست بکش و اگر بر کفر خودشان اصرار داشتند با اصول جوانمردانه با آنان بجنگید یعنی دفاع‌کننده باشید نه آغاز کننده.

این یک اصل رفتاری در سیره پیامبر(ص) بوده است؛ یعنی هیچ وقت جنگی را شروع نمی‌کردند. در فرمایش دیگری از ایشان خطاب به امام علی(ع) داریم که به ایشان فرمودند: با هیچ کس جنگ مکن مگر اینکه او را به اسلام دعوت کنی.

ما دو قانون فقهی در اسلام داریم که یکی از آنها مقداری منسوخ شده است؛ این دو قانون شامل جوار و امان است؛ اینکه بخواهیم ببینیم اسلام، صلح‌طلب است کافی است ببینیم که چقدر به این دو قانون پایبند بوده است؛ مثلا کسی که در پناه فردی باشد حق جوار دارد و اگر کسی به خانه این فرد پناه می‌برد کسی حق نداشت به او تجاوز کند ولو اینکه جزء اشرار هم باشد که نمونه آن در دوره امام سجاد(ع) و برای یکی از مروانیان پیش آمد.

آیات متعددی در مورد رحمت للعالمین بودن پیامبر(ص) داریم و اینکه اگر غلیظ‌القلب بودند مردم از دور ایشان پراکنده می‌شدند. ایشان قبل از شروع جنگ خیبر به سربازانشان فرمودند که آرزو نکنید که با دشمن بجنگید بلکه از خدا عافیت بخواهید زیرا نمی‌دانید از ناحیه آنها با چه دشواری‌هایی مواجه می‌شوید؛ این مطلب هم در سنن دارمی هم در مصنف عبدالرزاق و کتاب شریف کافی نقل شده است.

کافی و کتب مغازی نقل کرده‌اند که در جنگ موته وقتی حضرت خواستند سپاه را به مرزهای روم اعزام کنند منشوری جنگی صادر فرموده و فرمودند با کسی بجنگید که کفر می‌ورزد، خیانت نکنید، پیران فرتوت و زنان و کودکان و راهبان را نکشید و با کسی نبرد کنید که فقط و فقط کفر می‌ورزند، درختان مثمر و نخل‌ها و محصولات زراعی را از بین نبرید و نسوزانید. این سیره نشان می‌دهد حضرت با جنگ به عنوان یک اصل موافق نبودند و اگر وارد جنگی شدند دفاعی بود.

یکی از مباحث بحث‌برانگیز در جامعه کنونی ما نوع مواجهه پیامبر(ص) با زنان و مسائل آنها از جمله حجاب است و برداشت‌های مختلفی از سوی افراد اندیشمند در این زمینه شده است، تحلیل شما در این باره چیست؟

پیامبر(ص) در روایتی فرمودند: مؤمن کسی است که زنان را دوست دارد و با زنان طوری برخورد کنید که متناسب با کرامت ایشان باشد. عمر گفته است تا زمانی که پیامبر(ص) زنده بود ما جرئت نداشتیم به زنانمان نهیب بزنیم و یا سخن تندی بگوییم زیرا ممکن بود آیه نازل شود زیرا زدن زنان در آن دوره مقداری مرسوم بوده است.

پیامبر(ص) تلاش زیادی کردند تا نگاه مردم را به زنان تغییر دهند. بنده در مطالعات و تحقیقات زیادی که در این زمینه داشتم به این نتیجه رسیدم که آن حضرت همه تلاش خود را به کار گرفتند تا با زنان محبت‌آمیز رفتار کرده و ایشان را تکریم کنند.

من در کتابی که در این باره نوشته‌ام؛ «گونه‌شناسی رفتار پیامبر(ص) با زنان» یکی از فصول آن را به مواجهه ایشان با زنان خطاکار اختصاص داده‌ام؛ پیامبر(ص) تا جای ممکن به زنان خطاکار فرصت می‌دادند تا خودشان را اصلاح کنند و همه فرصت‌ها و امکان را به کار می‌گرفتند تا این زنان وضعیت خود را تغییر دهند و در غیر این صورت برخوردهای سلبی مانند روبرگرداندن و کم توجهی داشتند.

پیامبر(ص) اگر دختر و زن بی‌حجابی را می‌دیدند بی‌تفاوت نبودند، ابتدا می‌پرسیدند آیا به سن تکلیف رسیده یا خیر و اگر جواب مثبت بود برخورد متناسب سلبی و ایجابی داشتند؛ از جمله نقل است که روزی دختری را بدون حجاب سر دیدند و عمامه مبارک را پاره کردند و بخشی از آن را به دختر دادند تا روی سرش بگذارد. روش حضرت عمدتا روش توصیه و دعاکردن در حق آنها و طلب هدایت و مغفرت الهی برای آنان است.

ابوهریره خودش نقل کرده که تلاش زیادی کردم تا مادرم مسلمان شود ولی نشد و فحش‌های بدی هم به پیامبر(ص) می‌داد؛ من نزد پیامبر(ص) این مسئله را مطرح کردم، پیامبر(ص) فرمودند خدایا ام هریره را هدایت فرما و دستگیر او باش. از برکت دعای ایشان، بعدا تغییراتی در این زن ایجاد شد که نشانه دعای آن حضرت در حق این زن بود. یا وقتی پیامبر(ص) با ساره مغنیه که آوازه‌خوان و زناکار بود، مواجه شدند ایشان تلاش کردند تا آنها را با توصیه و رفتار خوش هدایت کنند.

پیامبر(ص) با محوریت عاطفه و محبت با مردم از جمله زنان رفتار می‌کردند، نقل شده است که یک پارچه ابریشمی زیبا برای پیامبر(ص) هدیه آوردند و ایشان آن را به دختری به نام ام خالد هدیه داد زیرا این دختر وقتی مسلمین به حبشه هجرت کردند در آنجا مسلمان شد و پیامبر(ص) او را اینگونه تکریم کردند.

ام سلمه دختری به نام زینب داشت و پیامبر(ص) او را «زنابی» یعنی زینب کوچولو خطاب می‌کردند یا برخورد ایشان با دختر ابی العاص بن ربیع هم خیلی قابل توجه بوده است. نه تنها با حضرت زهرا(س) رفتار کریمانه و توأم با احترام داشتند با دختران و زنان دیگر هم این طور رفتار می‌فرمودند.

در مورد برخورد پیامبر(ص) با پدیده بدحجابی و بی حجابی مطالب مختلفی از سوی صاحبنظران ارائه می‌شود. برخی می‌گویند پیامبر(ص) به هیچ وجه این مسئله را تحمل نکردند و برخی می‌گویند ما گزارشی درباره برخود تند با آنان نداریم دیدگاه شما چیست؟

ایشان نسبت به مقوله بدحجابی به هیچ وجه بی‌تفاوت نبودند اما هیچ برخورد تند خشونت‌آمیزی هم از ایشان سراغ نداریم. من مجموعه گزارشات سیره پیامبر(ص) در برخورد با حجاب را جمع‌آوری و در دو بخش سلبی و ایجابی دسته‌بندی کرده‌ام؛ در وجه سلبی مثلا دیدند که خانمی از روی مرکب افتاد و چون محتمل بود بخش‌هایی از بدن آن زن دیده شود حضرت روی برگرداندند یا از دختر طلحه وقتی پوششی بر سر نداشت رو برگرداندند. این نوع برخورد بالاترین تنبیه نسبت به بی حجابی است و در هیچ کجا ایشان برخورد تند و خشن نداشتند و معتقدم باید تغییر اساسی در رفتار و برنامه‌ریزی‌های ما در مواجهه با زنان ایجاد شود.

دختر برادر عایشه وارد منزل پیامبر(ص) شدند و حضرت وقتی او را دیدند، مشاهده کردند که سر او باز بود و لباس نازکی هم پوشیده بود، حضرت از اینکه او در سن تکلیف است یا خیر پرسیدند و جواب مثبت بود؛ حضرت به آن دختر اشاره کردند که شما بدنت را بپوشان و فقط بازبودن گردی صورت و دستها آزاد است. حضرت به همین مسئله اکتفا کردند. در مواردی دعا فرموده‌اند خدا زنان امت مرا رحمت کند که خود را می‌پوشانند.

در اینکه قرآن به تدریج بحث حجاب و پوشیدگی را تشریع و در هفت آیه در هفت سوره به زیبایی این مراحل را بیان کرده است، تردیدی نیست ولی من که رساله دکتری خود را در مورد حجاب و برخورد پیامبر(ص) نوشته‌ام هیچ گزارشی در بحث خشونت علیه این موارد ندیده‌ام، حضرت نهایتا از آن فرد اعراض می‌کردند.

الان برخی بر اینکه بحث حجاب و پوشش باید قانون محکمی داشته باشد تاکید دارند و گاهی همین باعث آسیب‌هایی چون حوادث این چند روز هم شده است، نظر شما چیست؟

ما در کنار احکام اولیه حکم ثانویه هم داریم و اگر در جایی حکومت اسلامی برپا شد، ولی فقیه می‌تواند حکم ثانویه قرار دهد و جزء قوانین مدنی هم قرار بگیرد؛ در یک حکومت اسلامی باید شمایل جامعه اسلامی وجود داشته باشد. از پیامبر(ص) نقل است که می‌فرموند سنگ قبور را منظم و مرتب در کنار هم قرار دهید و وقتی سؤال شد که او مرده و فقط اعمالش برای او اثرگذار است فرمودند این کار نشانه نظم مسلمین و باعث جلب افراد غیر مسلمان به اسلام است.

حجاب یک امر اجتماعی برخلاف نماز و روزه و ... است، اگر کسی نماز نخواند و یا روزه نگیرد کسی کاری به او ندارد و اگر در ملا عام روزه نخورد تأثیری هم بر دیگران ندارد ولی حجاب این طور نیست. من به عنوان فردی که تحقیقات زیادی در این مسئله داشته‌ام معتقدم پیامبر(ص) دغدغه حجاب داشتند و حجاب در عصر نبوی یک مسئله بوده و بنده در مقاله‌ای مسئله‌بودگی را اثبات کرده‌ام لذا وقتی چیزی مسئله باشد قانون هم دارد و چون جامعه آن روز بسیط بود و فضای مجازی مانند امروز نداشتیم و دشمنان هم سلطه فرهنگی نداشتند برخورد ایشان در قالب قانون خشک نبوده است. امروز هم ضمن اینکه قانون باید باشد ولی کار فرهنگی را نمی‌توان صرفا با قانون انجام داد.

ما نمی‌توانیم یک مقوله فرهنگی را با زور نهادینه کنیم، حجاب باید از درون فرد و آگاهی او بجوشد و روشنگری در این زمینه صورت بگیرد ولی نباید آن را هم صرفا یک مقوله فردی تلقی کنیم و بگوییم اجتماعی نیست. الان فضای مجازی باعث شکستن مرزها شده و هیچ کسی نمی‌تواند تضمین بدهد اگر حجاب آزاد شود وقایعی که در هالیوود رخ داده در ایران هم تکرار نشود.

انتهای پیام/