​معرفی مقاله «راه های تقریب مذاهب اسلامی و وحدت مسلمانان»

استاد آیت الله محمد واعظ زاده خراسانی، شخصیت فرهیخته ای است که بیش از هر چیز با اندیشه های تقریب جویانه و تلاش های مصلحانه در راه نزدیکی مذاهب اسلامی به یکدیگر شناخته شده است. در نوشتاری که از ایشان تحت عنوان «راه های تقریب مذاهب اسلامی و وحدت مسلمانان» می آید طرح های عملی وحدت و تقریب مذاهب اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد. ایشان این طرح ها را در دو دسته متمایز طرح های سیاسی و علمی تقریب مذاهب مورد بحث قرار داده است. در بخش نخست از طرح های سیاسی که در مسیر تحقق وحدت مسلمین به کار آید سخن به میان آورده و آنها را در چهار بخش توضیح می دهد:
 
نخست؛ طرح حکومت واحد اسلامی در جهان که به عقیده نامبرده با توجه به واقعیات جاری در کشورهای اسلامی از حد خیال و آرزو فراتر نمی رود.
 
دوم؛ طرح تشکیل اتحاد جماهیر اسلامی که گرچه می تواند روشی عملی برای همگون کردن سیاست خارجی و اقتصاد و پاسداشت فرهنگ و تمدن اسلامی باشد ولی به دلیل موانع سیاسی و اجتماعی و تضاد موجود بین گروههای اسلامی در جهان اسلام مجالی برای تحقق عملی نمی یابد.
 
سوم؛ طرح وحدت رهبری با شورای رهبری که در جهان اسلام موافقان و منادیانی داشته و به عقیده نامبرده با واقع نگری شرایط کنونی جهان اسلام هم سازگارتر است.
 
چهارم؛ طرح پیمان های همکاری مشترک کشورهای اسلامی در ابعاد مختلف، فرهنگی، دفاعی، اقتصادی است که ریشه در دستورهای قرآن و سنت داشته و اگر به درستی مورد اجرا گذاشته شود سهم مهمی در گرد آوردن مسلمين و تقویت توان آنها خواهد داشت.
 
در بخش دوم نامبرده در زمینه طرح های علمی تقریب از یازده طرح قابل تصور یاد کرده و بیش از همه به تبیین جوانب دو طرح آخر می پردازد. به گفته وی دهمین طرح پیشنهاد مرحوم آیت الله العظمی بروجردی است که بر اساس آن باید از طرح مسائل تاریخی مربوط به خلافت پیامبر و بعضی از موضوعات حساسیت آفرین بنابر ضرورت خودداری کرده و بر اصل «مرجعیت علمی اهل بیت» تأکید کرد. وی بر این باور است با این رویکرد می توان راهی به روی پیروان مذاهب اسلامی گشود که به مطالعه و بررسی مذهب اهل بیت رو آورند. چنانچه همین رویکرد در گرایش تقریبی دار التقريب قاهره مثمر ثمر واقع شد. ضمنا در این رویکرد هیچ یک از مبانی و اصول کلامی و عقیدتی مذهب هم فدا نمی شود.
 
به گفته ایشان یازدهمین طرح، طرح دار التقريب قاهره می باشد که مبنی بر ارج نهادن و قدر شناسی از همه تلاشها مذهبی و به رسمیت شناختن مذاهب اسلامی و گشودن باب تخییر در پیروی از مذاهب فقهی است، در این طرح لزوم گسترش گفتگوهای فقهی و ترک مجادلات کلامی و تاریخی تأکید به عمل می آید و بر این امر اصرار می گردد که اختلافات مذهبی ناشی از اختلاف مجتهدان در مسائل فرعی است در حالی که در مسائل ضروری و اجماعی فقه همه مذاهب وحدت نظر دارند.

بنابراین راه های تقریب مذاهب را به طور کلی می توان به دو دسته تقسیم کرد: سیاسی و علمی.
 
مشخصات مقاله:
واعظ زاده خراسانی، محمد (1382)، راه های تقریب مذاهب اسلامی و وحدت مسلمانان، مطالعات اسلامی، شماره 60، صص 50-19.