گفت‌وگوی تفصیلی| جشنواره فیلم فجر هیچ معیار مکتوبی ندارد/باید فضای سینمای ایران را تلطیف کرد

 

هنرمند در جوامع مختلف جایگاه مصلح اجتماعی را دارد اگر بخواهد نام خودش را هنر بگذارد یعنی به دنبال حل کردن مشکلات اجتماع است.برای مثال داعشی‌ترین دوران تاریخی ایران دوران حمله‌ی مغول به ایران است.در این دوران ما هنرمندی به نام عطار نیشابوری داریم او نگاه به جامعه‌ی خودش به یک جامعه‌ی از هم پاشیده می‌کند تا ببیند به چه چیزی این جامعه احتیاج دارد در تاریخ می‌گردد به کتابی از ابن‌سینا به نام رسالت الطیر می‌رسد و به منطق الطیر ترجمه می‌کند که تمام حرف این کتاب وحدت است چیزی که جامعه‌ی آن زمان به آن احتیاج دارد.

می‌تواند هزاران ابد و یک روز بسازد چون هرجا دوربینش را بچرخاند نوید محمد زاده ریخته است در رابطه با نداشته‌های یک جامعه حرف نمی‌زند راجع به بایسته‌های یک جامعه صحبت می‌کند.

سینمای ما اما حتی ماقبل از جامعه شناسی است حتی جامعه‌ی خودش را نمی‌شناسد چه رسد که بخواهد در جایگاه مصلح اجتماعی قرار بگیرد.برای مثال عنصر «پدر» خط قرمز یک سینمای هالیوود یعنی در هرشرایطی پدر محترم است فیلمسازهای آمریکایی در هرفیلمی هرچیزی را که می‌خواهد می‌تواند به سخره بگیرد اما اگر راجع به پدر بدگویی کند به شدت مورد بازخواست قرار خواهد گرفت و همین طور «پدر» در سینمای چین و هند هم بسیار مقدس و قابل احترام است.در سینمای ایران جایگاه «پدر» چه‌گونه است؟ یک موجود خائن،ضد عشق،عقب افتاده،پولدار،عوضی و همیشه عامل ممانعت کردن است و هیچ نهاد دولتی جلوی این بی‌احترامی و تخریب شخصیت «پدر» را در فیلم‌ها نمی‌گیرد.

ما خط قرمز اجتماعی نداریم.مقدس ترین موضوع در تمام دنیا حتی دین نیست رکن خانواده است.همه جای دنیا متوجه اند که برای استحکام جامعه نیاز به یکسری از مولفه‌ها وجود دارد.یک مثال دیگر که یکی از عناصر ذاتی سینما می تواند باشد «غیرت» است که در جامعه‌ی ما یک زیرساخت است که باعث در هم‌تنیدگی اجتماع و قوام نهادهای اصلی جامعه می‌شود یعنی استمرار حیات نهادهای اصلی سرزمین ما مبتنی بر وجود عنصری به نام «غیرت» است وقتی غیرت وجود دارد آدم‌ها نسبت به حریم یکدیگر غیورند و این غیور بودن باعث می‌شود حریم‌هایی تعریف بشود که خانواده،جامعه،غیرت ملی و مرز در آن معنی پیدا کند اما سینمای ما از سال‌ها پیش یکی از بدترین قسمت‌هایش در خصوص تعریف امر «غیرت» است که آن را امر پلیدی معرفی می‌کند به همین دلیل است که اجتماع مدام با یک شیب تندی به سمت قهقرای بی غیرت شدن در حال پیش‌روی است و این خطرناک است.

به همین دلیل است فیلم‌هایی مانند «سونامی» ساخته می‌شوند که دختر و پسری با هم زندگی می‌کنند و مدام دختر در فیلم تاکید می‌کند تو شوهر من نیستی.این قشر حتی در جامعه‌ی فرانسه هم جزو اقلیت به حساب می‌آیند چه رسد به جامعه‌ی ایرانی یا آقای میرکریمی فیلمی می‌سازد با عنوان «دختر» که کل فیلم در تقبیح غیرت پدر ساخته شده است و پدر به جرم نگرانی برای دخترش محکوم است.در واقع سینمای اجتماعی ما یک سینمای اشتباهی است.
تقریب:نظرتان در رابطه با «شبی که ماه کامل شد» چیست؟ آیا آن را یک پیشرفت در کارنامه‌ کاری نرگس آبیار می‌دانید؟

حسینی:بله مطمئنا،در فیلم «شبی که ماه کامل شد» نسبت به دو فیلم قبلی نرگس آبیار ما شاهد یک کارگردانی باکلاس هستیم کارگردانی که دارای امضای خودش است.من معتقدم که انتخاب داستان (فائزه) انتخاب درستی به لحاظ فیلمنامه نویسی است که بیننده قرار است با او همزاد پنداری کند اما مهیب است به این دلیل که ناحودآگاه در این نوع انتخاب قوم بلوچ مهیب به نظر می‌رسند و به لحاظ داستانی این مشکل را هیچ‌کاری نمی‌شود کرد برای همین نرگس آبیار و تیم نویسدگان‌اش خودشان متوجه این ماجرا شده‌اند و در کل فیلم هر چند دقیقه یک بار کاشت‌هایی دارند به این منظور که بگویند "قوم بلوچ بد نیست".اما این فاصله‌گذاری‌ها به دلیل ذات داستان در لفظ باقی می‌ماند.

در گام دوم فیلمسازی خودش بسیار خوب و هوشمندانه عمل می‌کند.در ابتدا برای اینکه ما با شخصیت همزاد پنداری کنیم شخصیت اصلی داستان (فائزه) را با زیبایی و گریم و آرایش در دل مخاطبش جا می‌کند.هرچه جلوتر می‌رود این زیبایی را از چهره‌ی او گام به گام می‌گیرد اما کمی جلوتر برای سمپاد شدن مخاطب به او بچه می‌دهد و شخصیت به یک شخصیت ترکیبی تبدیل می‌شود.برادرش را هم در کنارش می‌آورد و در حال تکمیل شخصیت ترکیبی که ساخته است می‌شود و در طی مسیر یک شخصیت ترکیبی کامل ایجاد می‌کند که دیگر برای برقراری ارتباط با مخاطب نیازی به بزک ندارد و این یعنی یک مسیر درست کارگردانی و به نظر بنده بسیار جایزه به حق به این فیلم داده شد.

تقریب:بهترین فیلم‌های جشنواره امسال از نظر شما چه فیلم‌هایی بودند؟

حسینی:به نظر من حتما «23نفر» جزو بهترین‌ها است،حتما «شبی که ماه کامل شد» فیلم خوبی بود،به لحاظ سینمایی حتما کار آقای مهدویان «ماجرای نیمروز،رد خون» فیلم خوبی بود و با آن دوربین بلاتکلیف اش دیگر تکلیفش روشن شده بود و صاحب سبک خودش شده‌ بود،کار سعید روستایی «متری شش و نیم» واقعا کار سختی بود و کار شایسته از آب در آمد،و «سرخپوست» کار نیما جاویدی در لیست بهترین های سی و هفتمین جشنواره فجر امسال بود.باقی خیلی با سینما فاصله داشتند به خصوص فیلم‌های بدی مانند «جمشیدیه»،«جان‌دار»،«آشفته‌گی» فیلم‌های کاملا بی مورد و افتضاحی بودند.

جشنواره‌ی فجر خودش را بهار سینمای ایران می‌داند و بنا دارد که محصولات یک ساله‌ی سینمای ایران را مرور کند اما در همین مرور کردن یک بخشی از فیلم‌ها بیرون می‌ماند و عمدتا آثاری که بیرون می‌مانند هم جزو آثار پرفروش می‌شوند.امسال هم طنزپردازان فیلم های طنز را از جشنواره بیرون کشیدند به جز دو کار «زهرمار» و «مسخره‌باز» که به لحاظ تکنیکی فیلم بسیار خوبی بود و همین‌طور بازی آقای نصیریان بسیار باشکوه بود.

آنچه که جشنواره‌ی امسال را متمایز می‌کرد یکی از آن‌ها برداشتن قیود تهیه کنندگان برای گرفتن نماهای بیرونی بود و سینمای ایران بلاخره مبتلا به لانگ شات و مدیوم شات و اسکندریون لانگ شات شد که اتفاق خیلی خوبی در سینمای ایران بود. ما در فیلم مهدویان یا نرگس آبیار اسکندریون لانگ شات دیدم یعنی دوربین یک مقدار جرئت کرد و بیرون آمد و باید از تهیه کنندگان تشکر کرد که بلاخره پول خرج کردند و دوربین از یک محیط بسته بیرون آمد و یک مقدار تصویر و پلان به ما داد.

حسن دیگر جشنواره‌ی امسال داشتن یک سینمای متنوع از لحاظ اقلیمی بود یعنی ما آثار از جنوب کشور تا شرق و غرب کشور داشتیم.دوربین یک مقدار عدالت اقلیمی داشت و ایران را در وسعت خودش به نمایش گذاشت.

نکته‌ی دیگری که می شود به عنوان محاسن جشنواره از آن یاد کرد پرداختن به تاریخ انقلاب اسلامی بود هرچند که فراز و نشیب‌‌‌هایی داشت یعنی یک فیلمنامه مانند فیلمنامه فیلم خانم نرگس آبیار فیلمنامه قابل قبولی بود یک فیلنامه مثل فیلمنامه فیلم «ردخون» فیلمنامه خوبی نبود اما درکل همین دو فیلم شجاعت جشنواره را به دلیل بحثی که عنوان می‌کردند بالا بردند.

به معایب جشنواره اگر بخواهیم بپردازیم همان عیب همیشگی سینمای اشتباهی به جای سینمای اجتماعی در آن وجود داشت،یک سینمای عقب افتاده و واپس زده‌ای مانند اثر «درخونگاه» یک اثر کاملا بی مورد و اشتباهی با آدم‌های مقوایی و هیچ‌آبادی و کاملا هیستریک و عصبی که اصلا مخاطب نمی‌تواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند و دارای روایت مجهول و بی دلیل طغیان‌گر بود.

نکته‌ی دیگر استفاده از موضوعات تکراری مانند "قصاص" که بنده معتقدم این ضعف از پروانه ساخت نشات می‌گیرد.و همینطور پرداختن به زندگی‌های بی قاعدی شبه روشن فکری که هیچ نسبتی با جامعه ایرانی ندارد حتی اگر هم وجود دارد اولا اپیدمیک نیست دوما انقدری نیست که لازم به دیده شدن باشد برای مثال سینمای ایران چه ضرورتی دارد که ازدواج سفید را ببیند.

جشنواره و آثار سینمایی اگر با همین روند جلو بروند بنده معتقدم که مخاطبی  که سینمای ایران را به طور مداوم انتخاب بکند بعد از مدتی عصبی شده استرس پیدا می‌کند،دچار بهم ریختگی ذهنی می‌شود و به لحاظ روانی مشکل پیدا می‌کند.یک مقداری باید این فضا را در سینما تلطیف کرد.
تقریب:دستاورد جشنواره امسال را چه چیزی می‌دانید؟

حسینی:جشنواره‌ی امسال از روایت ایرانی در رابطه با خدا،وجود ماورا و توکل از چیزی که در سفره ی زندگی همه‌ی ایرانی‌ها وجود دارد تهی است و اگر این موارد نباشد انگار ما در جامعه‌ی ایرانی نیستیم پس جشنواره دستاوردی نخواهد داشت چیزی که در فیلم «رنگ خدا» در دیالوگ:«اونقدر دستم رو می‌کشم تا یه روزی دستم برسه به خدا بهش بگم چرا با من این کارو کردی؟» می‌بینیم ،انگار که روی صندلی سینما با دیدن این فیلم در حال مناجات و عبادت هستی این به معنی سینمای ایران است.

تقریب: این جشنواره نسبت به جشنواره قبل ما را به جلو حرکت کردیم یا پسرفت داشتیم؟

حسینی:در بعضی موارد پیشرفت داشتیم در بعضی موارد پسرفت داشتیم برای مثال در مورد تکنیک در فیلم های «مسخره‌باز»،«ماجرای نیمروز2،ردخون»،«متری شش و نیم» پیشرفت داشتیم،فیلم سعید روستایی کاملا جلوتر از قواره فیلم‌های سینمایی اجتماعی این سال‌ها بود.