مومن واقعی منفعل نیست/ تحریف و انحراف در نهج‌البلاغه
محسن اسماعیلی گفت: آنان که غیرت دینی ندارند، فقط غصه می‌خورند و پیر می‌شوند، اما مومن واقعی منفعل نیست. غصه می‌خورد ولی تلاش خود را هم می‌کند.
اشتراک گذاری :
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، محسن اسماعیلی در یکصد و چهل و نهمین جلسه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه در محل مجموعه فرهنگی سرچشمه گفت: امام علی (ع) پس از حوادث صدر اسلام همواره خود را بر سر دو راهی قیام و صبر دیده و در فکر بوده‌اند که انتخاب کدامیک از این دو راه تکلیف شرعی ایشان است. هر یک از این دو راه با مشکلات و موانعی روبه‌رو بود که باعث تردید و تأمل امام می‌شد. مانع قیام، «یَدٍ جَذَّاءَ» بود؛ یعنی نداشتن یاور و بی‌نتیجه بودن. اما صبر با چه موانع و مشکلاتی روبه‌رو بود؟
استاد دانشگاه تهران با اشاره به فرمایشات امیرالمومنین(ع) مبنی بر اینکه «صبر بر آن تاریکی کور چنان تلخ و آزاردهنده بود که بزرگسال‌ها را فرتوت می‌کرد و خردسال‌ها را پیر، و مومن نیز همواره در رنج و تلاش بود تا هنگامی که با پروردگارش دیدار کند.» افزود: در اینجا امام علیه‌السلام تلخی و آثار محنت‌بار فضای جامعه‌ای را توصیف می‌کند که گرفتار بلای تحریف و انحراف و اختناق است.
به گفته وی، ابن ابی الحدید گفته است که این جملات را به دو صورت می‌توان معنی کرد: «هم می‌توان حمل بر حقیقت کرد و هم حمل بر مجاز» یعنی احتمال دارد مقصود امام این باشد که مدت حکومت مزبور چنان طولانی بود که بزرگسالان کهنسال می‌شوند و خردسالان و جوانان به پیری می‌رسند. احتمال هم هست که مقصود امام این باشد که رنج و غصه ناشی از این دوران تا این اندازه زیاد است که پیران فرتوت می‌شوند و کم سن و سال‌ها به پیری می‌رسند.
این مفسر نهج‌البلاغه ادامه داد: به نظر می‌رسد احتمال دوم نزدیکتر به مقصود باشد؛ زیرا همّ و غم، و به تعبیر امروزین استرس بیش از گذر زمان انسان را پیر و ناتوان می‌کند. امام علی علیه‌السلام هم فرموده‌اند: «الْهَمُّ نِصْفُ الْهَرَمِ»؛ (استرس نیمی از علت پیری است!) همه ما نیز کسانی را دیده‌ایم که به سرعت مو سپید کرده‌اند. تاریخ کسانی را نشان داده است که در لحظه‌ای پیر شده‌اند. حکمرانی ناصالحان برای صالحان بسیار اندوه‌بار است؛ تا آنجا که آنها را از بین می‌برد؛ چنانکه علی علیه‌السلام فرموده‌اند: «هرگاه فرومایگان فرمانروا شوند، گرانمایگان هلاک می‌شوند»، و نیز فرموده‌اند: «قدرت گرفتن بدها مایه رنج نیکان است.»
اسماعیلی با اشاره به معرفه بودن دو کلمه «کبیر» و «صغیر» و نکره آوردن «مومن» در کلام امیرالمومنین(ع) «صبر بر آن تاریکی کور چنان تلخ و آزاردهنده بود که بزرگسال‌ها را فرتوت می‌کرد و خردسال‌ها را پیر، و مومن نیز همواره در رنج و تلاش بود تا هنگامی که با پروردگارش دیدار کند.»، تصریح کرد: امام میان مومن و غیرمومن در برخورد با فضای تحریف و انحرافی که همراه عوام‌فریبی و اختناق است، فرق نهاده است. آنان که غیرت دینی ندارند، فقط غصه می‌خورند و پیر می‌شوند، اما مومن واقعی منفعل نیست. غصه می‌خورد ولی تلاش خود را هم می‌کند. کسی که به خدا ایمان دارد تا لحظه آخر هم از تلاش باز نمی‌ایستد؛ هر چند این تلاش برای او زحمت‌آفرین هم باشد (کَدْح).
وی افزود: شبیه همین تعبیر در خطبه دیگر نهج‌البلاغه راجع به بنی امیه تکرار شده است. در آنجا هم حضرت فرموده‌اند: وحشتناک‌ترین فتنه‌ها برای شما از نظر من، فتنه بنی‌امیّه است! چراکه فتنه‌ای است کور و تاریک؛ چون بنی‌امیه نقاب بر چهره دارند و نمی‌گذارند مردم چهره واقعی آنان را بشناسند. عوام‌فریبی می‌کنند و به نام هدایت مردم را به ضلالت می‌کشانند. همین بس که امام مجتبی(ع) را خانه‌نشین و مسموم کردند، فاجعه بی‌نظیر کربلا را آفریدند، خانه کعبه را آتش زدند، هشتاد سال امیرمومنان را بر فراز منابر لعن کردند، امثال حجاج را به صدارت رساندند و ...، اما صدایی از مردم نادان برنخاست و باز هم به عنوان خلیفه مسلمانان مقتدای نماز جمعه آنان در روز چهارشنبه بودند! البته امام می‌فرماید: «حکومت آنان فراگیر بود ولی بلای آنان مخصوص یک گروه بود؛ آن کسانی که اهل بصیرت و فهم باشند، بلاکش چنین دورانی هستند.»
محسن اسماعیلی خاطرنشان کرد: اما کسانی که اهل فهم و غیرت دینی نیستند نه تنها غصه نمی‌خورند بلکه با وسوسه شیطان و همکاری نفس توجیه‌گر آنان نیز می‌شوند و حتی ممکن است برای جنگ با امیرالمومنین نیز احساس تکلیف شرعی کند.
