نگاه رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم، تمدنی است/ صدور انقلاب توسط نسل چهارمی‌های مساجد
دبیر ستاد هماهنگی و نظارت بر کانون‌های فرهنگی هنری مساجد گفت: درباره بیانیه گام دوم، معتقدم نگاه مقام معظم رهبری یک نگاه تمدنی است که برای ایجاد یک تمدن نوین ما ۲۵۰، ۳۰۰ سال زمان نیاز داریم. مهم این است که بدانیم درست حرکت می‌کنیم و داریم به مطلوب می‌رسیم.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه فرهنگ وهنر خبرگزاری تقریب، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور با عبور از مرز ٢٤ هزار باب یکی از وسیع‌ترین و مؤثرترین مراکز فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی به شمار می‌رود که از سال ١٣٧٢ رسماً آغاز به فعالیت کرده و تاکنون مأمن صدها هزار نوجوان و جوان علاقه‌مند و مستعد بوده است. به مناسبت بیست و ششمین سالگرد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌رضا ارزانی مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر ستاد هماهنگی و نظارت بر کانون‌های فرهنگی هنری مساجد و مرتضی طاهریان عهده‌دار وظایف امور معاونت ساماندهی و فضای مجازی ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور درباره نقش جوانان مسجدی در تحقق بیانیه گام دوم رهبر انقلاب به سوالات خبرنگاران پاسخ دادند.
کانون‌های فرهنگی هنری مساجد ثمره انقلاب است/ در هیچ جای دنیا چنین ساختاری وجود ندارد
ارتباط شما با «مرکز رسیدگی به امور مساجد» چگونه است؟
حجت‌الاسلام ارزانی: اکنون یک شورا وجود دارد که در سال ۷۱ مصوب شده که هر سه ماه یکبار تشکیل جلسه داشته باشند. متأسفانه جلسه تا سال گذشته تشکیل نشده بود و از زمانی که بنده عهده‌دار این سمت شدم تا کنون ۵ جلسه تشکیل شده است که ۱۱ عضو به غیر از سه عضو اصلی دارد که همه آن‌ها به نوعی با مسجد مرتبط هستند. ارتباط خوبی با مرکز رسیدگی به امور مساجد در این شورا برقرار شده است. این مرکز مختص به استان تهران است، ولی در دیگر استان‌ها، بنا به سلیقه خودشان با تلاش نماینده ولی‌فقیه استان تشکیل شده که گاهی با استان دیگر هم مرتبط است.
حُسن کانونها این است که فرزند و ثمره انقلاب است، یعنی ۲۶ سال از انقلاب گذشته است. چنین ساختاری را معابد، کلیساها و کنیسه‌ها ندارند و این مدل به نظر بنده، یک مدل پیشگامی است که قابل ارائه و عرضه است و می‌توان به صورت تخصصی کار کرد. در این زمینه ما اصل و محتوا را داریم، اما موفق به صدور قالبش به عنوان ثمره انقلاب نشده‌ایم. البته ما این ثمره انقلاب را به لبنان منتقل کردیم، بعد می‌بینیم آن‌ها در این فضا از ما جلوتر هستند یا مردم عراق واقعاً نسبت به انقلاب اسلامی عطش دارند. در سفری که به عراق داشتیم، محافل علمی و آکادمیک عراق بسیار علاقه‌مند بودند و می‌گفتند ما بسیار درخواست کردیم اساتید و دانشجویان شما به عراق بیایند، ما هم به ایران بیاییم، تعاملات علمی ما بیشتر باشد.
وجود ۱۴ هزار کتابخانه در کانون‌های مساجد/ سامانه «سجا» حلقه ارتباط مسجد با فضای مجازی است
فعالیت‌ها در کانون مبتنی بر چه امری است؟
حجت‌الاسلام ارزانی: در اساسنامه کانونها، اساس کار در حوزه فرهنگ و هنر در مسجد است. سرلوحه کار ما در حوزه فرهنگ قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه است و تا پایان تابستان ۹۸، حدود ۲۰ هزار نفر در حوزه نهج‌البلاغه، قرآن و صحیفه با توجه به موضوع محتوایی شورای عالی انقلاب فرهنگی آموزش خواهیم داد. همچنین بحث کادرسازی یکی از اولویت‌های ما است که نیروهای انقلابی و متعهد در مسجد تربیت کنیم. در حوزه کتاب ورود خوبی داشتیم و ۱۴ هزار کتابخانه در کانون‌های مساجد داریم. در سامانه «سجا» بچه‌های مسجد هم حدود ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر تا امروز ثبت‌نام کردند. در حوزه فرهنگ نگاه ما بیشتر تولید محتوا است. در حوزه دوم کاری، ما در راستای «هنر برای هنر» کار نمی‌کنیم و در مساجد، هنر را برای تعالی دنبال می‌کنیم. در بحث سرود هم ورود جدی داشتیم. در این رابطه سرود ۴۰ هزار نفری مسجد در دهه فجر اجرا شد. در حوزه تئاتر با حوزه هنری تفاهمنامهای امضاء شد که ۴۰ نمایشنامه و ۴۰ اجرای تئاتر داشتیم که بنای ما این است با کارهای ما مردم جذب مسجد شوند.
بچه‌های مسجد در حوزه داستان‌نویسی خیلی قوی وارد شدند. بنا داریم در بحث فیلم هم با قوت بیشتری وارد شویم. امسال بخش زیادی از کارها به سمت فضای مجازی رفت. در سال آینده هم فعالیتی نخواهیم داشت که در فضای مجازی ثبت نشود. در بخش سوم توجه ویژه به فضای مجازی کانونها، اعضا، کارها، فعالیت‌ها و ایده‌ها داریم که در این سامانه مجازی ثبت شود که کانونها با اشتراک گذاشتن کارها و فعالیت‌هایشان بتوانند برای ارتقاء بیشتر مسجد کمک کنند.
بچه‌های مسجد به حوزه فراملی و بین‌المللی می‌اندیشند/ صدور انقلاب توسط نسل چهارمی‌ها
حوزه آخر، حوزه بین‌الملل است که فعلاً با دو کشور عراق و لبنان شروع کردیم. در سال ۹۸ بنا داریم تعاملات را با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و وزارت امور خارجه بیشتر کنیم. زیرا احساس من این است که در زمینه صدور انقلاب ضعیف عمل کردیم. این را در خاطر داشته باشید که بعد از صدور بیانیه گام دوم رهبر انقلاب، ما اولین تشکلی بودیم که به طور رسمی ورود پیدا کردیم و پویش «بچه‌های مسجد» را برای حمایت از بیانیه تشکیل دادیم. اکنون قله‌ها کاملاً توسط معظم‌له ترسیم شده است و طبیعتاً ما در این حوزه نیز به این سمت حرکت خواهیم کرد. به همین منظور در ۱۸ اسفند ماه این کمپین با شعار «گام دوم انقلاب با بچه‌های مسجد» اعلام موجودیت کرده است که در این رابطه نیازمند همکاری و مساعدت رسانه‌ها هم هستیم. هر چند که امید داریم که بتوانیم در حوزه داخل و بین‌الملل بچه‌های مسجد را وارد عرصه کنیم.
۴۰ هزار نفر از بچه‌های مسجد دارای مدرک کارشناسی به بالاتر هستند
نمی‌شود با توجه به بیانیه گام دوم، مسجد محور محله را تقویت کرد؟ به گونه‌ای که مشکلات محل چه در عرصه فرهنگی و اجتماعی و چه در عرصه اقتصادی با مرکزیت مسجد حل شود. چرا که در گستره وسیع‌تر با گسترش این ایده می‌توان ادعا کرد که مسجد به ماهیت اصلی خود باز می‌گردد؟!
حجت‌الاسلام ارزانی: طبیعتاً ما با یک بخشی از مسجد که فعالیت‌های فرهنگی و هنری را در دل مسجد دارد و با یک گروهی از مسجدی‌ها که بچه‌های کانونها هستند، مرتبط هستیم. از حدود 2 میلیون نفری که در سامانه سجا ثبت‌نام کرده‌اند، بیش از ۴۰ هزار نفر آن‌ها جوانان با مدرک کارشناسی به بالاتر هستند. یک بخشی از کار هم، اعتبارات است. نمی‌خواهم بگویم همه چیز اعتبارات است. اما در واقع یک بخشی از اعتبارات سوخت برای حرکت است که طبیعتاً یک بخشی از آن در اختیار ما است، یک بخشی دیگر از آن هم در اختیار بسیاری از کسانی است که در مسجد فعالیت می‌کنند مانند هیأت امنای مسجد، امام جماعت مسجد، پایگاه‌های بسیج - الان ۲۶ سال از عمر کانون‌های فرهنگی هنری مساجد می‌گذرد، اما پایگاه بسیج از ابتدای انقلاب در دل مسجد حضور داشتند.
توصیه جالب رهبر انقلاب درباره کانون‌های مساجد
منظورم کار ستادی است، همان روحیه‌ای که جوانان در دهه ۶۰ داشتند، می‌توان همان روحیه را به دهه ۹۰ تسری داد.
حجت‌الاسلام ارزانی: به نظرم اگر مساجد به دغدغه‌های مردم در هر محل بپردازند، موفق خواهند شد. مثلاً در همان سال ۶۰ اگر ما نمایشنامه و فیلم داشتیم، قالب فیلم‌های ما رنگ و بوی جنگ، جبهه و جهاد داشت. حتی نمایش‌هایی که در سطح خیابان‌ها اجرا می‌شد، سریال‌ها، تئاترها و سرودها، همه به این سمت سوق پیدا می‌کرد. بنابراین اگر بخواهیم آن فضا ایجاد شود، طبیعتاً باید به این سؤال پاسخ داده شود که چرا این شخص باید مسجد بیاید؟ برای اینکه احساس کند مسجد دغدغه او را دارد و مشکلش را حل می‌کند. به طور طبیعی مسجد در حوزه مسائل اجتماعی باید یک ورود بسیار قوی‌تر و فعال‌تر داشته باشد. زیرا مسجدی نمی‌تواند بدون توجه پیرامون خودش حیات داشته باشد. اما کاری که ما انجام می‌دهیم چیست؟
تلاش می‌کنیم در قالب ارتباط در فضای مجازی حضور افراد را در قالب‌های مختلف، افزایش بدهیم، این غایت کار ما است؛ یعنی بتوانیم این فضای مجازی را به عنوان قالب ابزاری قرار دهیم که بتوانند از این فضا به حقیقت مسجد بیاید. بسیاری از کارها، آزمون‌ها، مسابقات، جشنواره‌ها، سوگواره‌ها و غیره را از ابتدا تا انتها در این فضای مجازی در معرض دید دیگر مسجدی‌ها قرار گیرد. تعریف ما این است که اگر شخص وارد دل مسجد شد، خود مسجد راه دیگر را به او نشان می‌دهد و این کاری است که به سمت آن حرکت می‌کنیم. إن‌شاءالله سال آینده قوی‌تر و جدی‌تر عمل می‌کنیم.
البته یک بحثی با شورای سیاستگذاری داشتیم که به انسجام و کار ستادی کمک کند، زیرا در آن شورا، سازمان بسیج حضور فعال دارد. در همان شورای بخشی از فعالیت‌هایی که در مسجد صورت می‌گیرد را بچه‌های پایگاه بسیج انجام می‌دهند. بسیاری از کانون‌های ما اصلاً با بسیج یکی است، در آن قالب مدیرمسئول و رئیس پایگاه یک نفر است. اتفاقاً جالب است که مقام معظم رهبری در این زمینه می‌فرماید: «من سفارش می‌کنم که کانون‌های فرهنگی - هنری مساجد را فراموش نکنید؛ البته با همکاری بسیج»، این موضوع در فرمایش حضرت آقا هم آمده است. در همین راستا تفاهمنامهای با سازمان بسیج، شهرداری و آموزش و پرورش امضاء کرده‌ایم تا از قالب گفتمانی به قالب عملیاتی سوق پیدا کند.
مدیریت این شورا با وزارت ارشاد است؟
حجت‌الاسلام ارزانی: بله! رئیس شورای سیاستگذاری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است، وزیر آموزش و پرورش، وزیر ورزش و جوانان هم حضور دارند. حجت‌الاسلام حاج‌علی‌اکبری رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، حجت‌الاسلام خاموشی رئیس اوقاف و امورخیریه، حجت‌الاسلام قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، سردار غیب‌پرور رئیس سازمان بسیج مستضعفین، از شورای انقلاب فرهنگی رئیس کمیسیون بانوان خانم آیت‌اللهی، از حوزه علمیه آیت‌الله اَعرافی دیگر اعضای این شورا هستند که هر سه ماه یک بار دور هم جمع میشوند.
رهبر اصلی در مسجد، با امام جماعت است
برای وحدت درون مسجد چه اقداماتی را انجام داده‌اید؟
حجت‌الاسلام ارزانی: آحاد مختلفی در مسجد فعالیت می‌کنند، اگر این هم‌افزایی بین آن‌ها نباشد، هماهنگی میان آن‌ها ایجاد نمی‌شود. رهبر اصلی در مسجد، با امام جماعت است. آنچه که در فقه ما و در نظام جمهوری اسلامی است، مدیریت مسجد طبیعتاً باید با امام جماعت باشد. البته مؤمنان در آنجا هستند، دور هم جمع میشوند و امام جماعت را انتخاب می‌کنند و با نظر مؤمنان کارهای مسجد را ساماندهی می‌کنند. معتقدیم که اگر تمام نهادهای نظام یعنی آموزش و پرورش، ورزش و جوانان در مسجد بیایند و از برنامه‌ها حمایت کنند و همه این چرخ را به سمت جلو حرکت دهند، خیلی ارزشمند است. اما اینکه بخواهند برای خودشان تشکیلاتی داشته باشند و یک مدلی را تعریف کنند و قله‌های متعدد داشته باشند، این طبیعتاً آسیب‌زا است. در مساجدی که امام جماعت توانسته این ارتباط و انسجام را ایجاد کند و از ظرفیت سازمان بسیج در مسجد استفاده کند و همه اینها را در خدمت به محله بیاورد، موفق است. متأسفانه بعضی‌ها نتوانستند این ارتباط را ایجاد کنند و هر کدام برای خودشان یک سازی می‌زنند و این مسجد را دچار مشکل کرده است.
نگاه رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم یک نگاه تمدنی است
در اینجا، نظارت بر امام جماعت چگونه انجام میشود؟
حجت‌الاسلام ارزانی: یکی از اعضای شورا، حوزه علمیه است. در بعضی استان‌ها از جمله استان تهران در این مورد قوی‌تر ورود کردند؛ یعنی می‌بینیم امامت جماعت مسجد که یک کار بسیار بزرگ و عظیمی است، دوره‌هایی را برای تربیت امام جماعت برگزار می‌کند. این دوره‌ها توسط بعضی مراکز رسیدگی به امور مساجد برگزار میشود و ما در این حوزه ورود پیدا نکردیم، چون گفتیم این حوزه مرتبط با مراکز رسیدگی به امور مساجد است که روحانی را به نوعی نصب می‌کند. به نظرم این دوره کاربردی و مهارتی بسیاری دارد، چون بعضی از آن‌ها مهارتی است و علمی هم نیست؛ یعنی شخص ممکن است درجه عالی حوزوی داشته باشد، اما مهارت ارتباط با کودک و نوجوان و مدیریت مسجد را نداشته باشد. حتی دیده شده در حوزه خادمی مسجد هم دوره‌ای تعریف شده که الان فوق‌دیپلم خادمی مسجد را داریم.
در راستای بیانیه گام دوم، معتقدم نگاه مقام معظم رهبری یک نگاه تمدنی است که برای ایجاد یک تمدن نوین ما ۲۵۰، ۳۰۰ سال زمان نیاز داریم. مهم این است که بدانیم درست حرکت می‌کنیم و داریم به مطلوب می‌رسیم. هر سال خودمان را سنجش می‌کنیم. نمی‌خواهم بگویم همه کارها خوب جلو می‌رود. اما می‌خواهم عرض کنم ۴۰ سال از انقلاب گذشته است، اما هیچ وقت اینطور نبوده که این روحانی مسجد کجا آموزش ببیند؟ چه آموزشی ببیند؟ چگونه روی مسائل اجتماعی و حتی مسائل روانشناسی و جذب مخاطب کار کند؟ اینها مباحثی است که طبیعتاً باید به آن پرداخته شود.
سند تحول کانون‌های فرهنگی هنری مساجد به زودی منتشر میشود
نقشه راه جوانان مسجدی برای گام دوم چیست؟
حجت‌الاسلام ارزانی: ما یک سند تحولی داریم در آن سند تحول با توجه به بیانیه گام دوم که نزدیک به انتشار بود، ۷ بسته تعریف کرده بودیم که بعد از صدور این بیانیه، زمانی را برای بازنگری مجدد در سند گذاشتیم. زیرا سند ما، افق ۱۴۱۴ است. ممکن است این ۷ بسته افزایش یا کاهش پیدا کند. طبیعتاً در حوزه علمی ـ پژوهشی، که فرمایش حضرت آقا است، حتماً ورود خواهیم کرد. این سند نهایتاً در بهار سال آینده منتشر میشود و در آنجا به طور خاص خواهیم گفت که انتظار ما در پایان هر سال چه خواهد بود. در آن سند خواهیم گفت در حوزه علمی ـ پژوهشی مساجد و کانون‌های فرهنگی مساجد چه سهمی را عهده‌دار خواهند بود؟ اصلاً مربوط به ما میشود که ورود پیدا کنیم یا نه؟ یا این مربوط به دانشگاه است و مربوط به کانون فرهنگی نیست.
دقیقاً در آن سند تعریف خواهیم کرد که کدام حوزه به طور خاص به ما به عنوان کانون فرهنگی و هنری مسجد مربوط میشود و ما چه سهمی را از این خواهیم داشت؟ در حوزه کسب و کار، در استان تهران نمایشگاه مختصری برگزار شد. در برخی کانونها در حوزه صنایع دستی خصوصاً در شهرستان‌های اطراف تهران فعالیت می‌کنند، کارهایشان را در آن نمایشگاه عرضه کرده بودند. یکی از کارهایی که ما در سامانه سجا دنبال می‌کنیم این است که محصولات تولیدشده توسط بچه‌های مسجد در آنجا عرضه و خرید و فروش شود.
طاهریان: در رابطه با سؤال اول شما، حدود ۷ ماهی است که روی پروژه‌ای با عنوان کانون‌های شاخص و الگو کار می‌کنیم که در آن شاخص کانون‌های موفق ترسیم شده است. ولی مهم‌ترین شاخص آن این است که اثرات کانون در محله قابل مشاهده باشد و تا آنجا ما گفتیم اگر کانونی در حوزه بین‌الملل خوش درخشیده، اما تا زمانی که در محله خودش مؤثر نبوده باشد، یک کانون شاخص به حساب نمی‌آید. در واقع برای مجموعه ما در درجه اول کارکرد محلی اولویت دارد. در ارتباط با موضوع هم‌افزایی، بسیاری از دغدغه‌ها در حوزه ما با وجود شورای سیاستگذاری به حداقل رسید؛ یعنی به موازات تفاهم‌‌نامه‌هایی با همه اعضای شورای سیاستگذاری امضاء می‌کنیم که بتوانیم با همدیگر هماهنگ‌تر پیش برویم. به طور مثال در موضوع اربعین یک همکاری خیلی خوبی بین ستاد و نهادی فرهنگی اتفاق افتاد.
حضرت آقا در بیانیه گام دوم به یک مطلب کلیدی اشاره می‌فرمایند و آن اینکه مساجد و مراکز مذهبی ما از رونق ویژه یا خاصی برخوردار شدند. به نظرم این وظیفه رسانه‌ها را خیلی سنگین می‌کند. زیرا الان آن قدر می‌گویند مسجدهایمان خالی هستند و مسجدهایمان کار نمی‌کنند، ما هم باورمان میشود! اما واقعیت این است که آقا که اطلاعات دقیقی درباره مسجد دارند. در واقع مساجد بسیار پویا و فعال هستند. در این یک سال گذشته حجت‌الاسلام ارزانی به بعد رسانه‌ای کانونها بیشتر توجه داشتند. خوشبختانه در پروژه کانون‌های شاخص الگو یک بسته خوبی از فعالیت‌های متنوع داریم که اگر اینها اطلاع‌رسانی شود، مردم بیشتر در جریان فعالیت‌های مسجدی قرار می‌گیرند.
حجت‌الاسلام ارزانی: معرفی کانون‌های موفق خیلی کار خوبی است. می‌تواند برای کانون‌های دیگر الگو باشد و هم اینکه انگیزه‌ای برای آن‌ها شود که بیشتر تلاش کنند و ببینند کارشان دیده میشود و فکر نکنند فقط در یک محل محدود و محصور هستند. ما آمادگی داریم که این کانون‌های موفق را معرفی کنیم.
با توجه به سابقه برگزاری جشنواره «مدهامتان» در کانونها، برنامه شما برای پررنگ کردن فعالیت‌های قرآنی در کانونها چیست؟ در سایر رشته‌های فرهنگی و هنری مدنظر نیست که آن‌ها را در سایه یک جشنواره به سرانجام برسانید؟
حجت‌الاسلام ارزانی: با چند مدل می‌توانستیم با بحث مدهامتان برخورد کنیم، یک مدل اینکه این بالاخره تمام شده و ۱۰ دوره تمام کردیم. یک مدل اینکه بیاییم یک مقدار متفاوتش کنیم و ما امسال همین کار را کردیم. البته بحث ما این بود که آیا وظیفه ما برگزاری مسابقات قرآن است؟ این سؤال اساسی ما است که باید به آن پاسخ بدهیم. چون مهم این نیست که ما همه کارهای خوب را انجام دهیم. مهم این است که ما وظیفه خودمان را درست انجام بدهیم. یک بحثی که ما داشتیم این بود که همپوشانی بسیار زیاد حدود ۷۰ درصد در زمینه مسابقات قرآن وجود دارد که سازمان اوقاف متولی مسابقات بین‌المللی قرآن است. همچنین ورزش تصدی خاص دارد. مثلاً ورزش زورخانه‌ای خیلی خوب است، اما به عنوان کانون فرهنگی جایش در مسجد نیست و اگر هم باشد، وظیفه ما نیست، شاید وظیفه وزارت ورزش و جوانان یا بسیج باشد.
با این وجود پارسال حدود ۱۷ هزار نفر شرکت‌کننده در مدهامتان بودند. اما امسال شرکت‌کننده به بیش از ۷ هزار نفر رسید. علتش این بود که نقاشی، چند رشته هنری و افزایش سن شرکت‌کننده‌ها را هم اضافه کردیم. در این راستا یک مدلی را برای کل فعالیت‌های ستاد طراحی داریم می‌کنیم که کلیه فعالیت‌ها به یک قله پرتاب شود. در این مدل تلاش داریم بتوانیم هر کسی هر فعالیتی در کانونی انجام داد، به عنوان یک قطعه از پازل عمل کند و به آن فعالیت، امتیازی برای کانون داده شود.
نحوه سنجش فعالان کانونها به چه صورتی خواهد بود؟
حجت‌الاسلام ارزانی: ۲ مدل را آنجا در نظر گرفتیم و گام‌های نهایی‌اش در حال انجام است و تا اواخر بهار سال آینده تکمیل میشود. این پروژه یک خود ارزیابی است که خود کانون به خودش امتیاز می‌دهد. یک ارزیابی توسط دیگر کانونها است و دیگر یک ارزیابی هم توسط دبیرخانه استانی صورت می‌گیرد. این سه امتیاز را با هم جمع می‌کنیم. البته این مدل پیشنهادی ما است و داریم نقاط ضعف و قوت آن را بررسی کنیم و چالش‌های آن را اصلاح کنیم تا به یک مدل درست ارزیابی برسیم.
