انقلاب ایران برای بسیاری از پژوهشگران حوزه‌های علوم سیاسی، علوم اجتماعی و تاریخ یک موضوع جذاب پژوهشی است. به همین دلیل کتابهای فراوانی در مورد انقلابی که در آستانه ۴۳ سالگی قرار دارد، توسط مراکز علمی و دانشگاهی و ناشران معتبر خارجی و داخلی منتشر شده است.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، «دهه فجر مثل خیلی از چیزهای انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی، یک پدیده منحصربه‌فرد است در تاریخ شناخته‌شده ما. این، شعار نیست؛ این درست عین واقعیت است، با مطالعه و با تدبر. چرا منحصربه‌فرد است؟ همه انقلاب‌های دنیا، از وقتی که جریان انقلاب‌ها و حضورهای مردمی در تاریخ ثبت شده است، سالگردهایی داشتند و دارند. اینی که این سالگردها به‌وسیله همان عامل و عنصری تجلیل بشود و به یاد مانده بشود که اصل آن حادثه را به وجود آورد، این در تاریخ نظیر ندارد... هر سال آن کسانی که سالگرد انقلاب را مجسم کردند، برجسته کردند، جشن گرفتند، آحاد مردم بودند. میلیونها مردم هر سال ۲۲ بهمن در سرتاسر کشور به خیابانها می‌آیند؛ آن‌ها اعلام می‌کنند عید انقلاب را، سالروز انقلاب را، یادبود انقلاب را. این معنایش چیست؟ این معنایش این است که انقلاب، قائم به ایمانهای آحاد مردم است.»
بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران را درباره ایام دهه فجر پیش‌تر با یکدیگر خواندیم. دهه فجر یادآور روزهای 12 تا 22 بهمن سال 1357 است که طی آن امام خمینی(ره) پس از پانزده سال تبعید در بهمن 1357 به ایران بازمی‌گردند و همراه با مردم منجر به سقوط رژیم شاهنشاهی مستقر و برچیده شدن آن از تاریخ ایران می‌شوند. رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در بیانات خود این ایام را منحصربه‌فرد دانسته و توصیه به تدبر و مطالعه درباره این ایام دارند. با توجه به توصیه ایشان و جایگاه این ایام در تاریخ انقلاب اسلامی ایران تصمیم گرفته‌ایم کتاب‌هایی را درباره انقلاب اسلامی ایران معرفی کنیم تا با مطالعه این کتاب‌ها با بخشی از حقیقت و واقعیت تاریخ ایران اسلامی آشنا شویم.
مجموعه یک روایت معتبر
جمعی از نویسندگان
انتشارات به‌نشر
«بسیاری از خبرگزاری‌ها و تلویزیون‌ها از ایران خبر تهیه و پخش کردند. رادیو مسکو گفت: مردم ایران دیروز با شور و شوق در رفراندوم شرکت کردند. رادیو لندن خبر داد: مشخص است که مردم ایران با رأی بالایی جمهوری اسلامی را انتخاب می‌کنند. خبرگزاری فرانسه از بسیاری صندوق‌ها گزارش تهیه و مخابره کرد. تلویزیون ژاپن، خبرگزاری دولتی آلمان و روزنامه‌‌‌های ترکیه هم دیروز از تهران خبر تهیه کردند.» آنچه با یکدیگر خواندیم بخشی از مجموعه کتابهای «یک روایت معتبر» است.
این مجموعه روایتی از روزها و سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی است؛ روزهایی که خوب یا بد، تلخ یا شیرین بر مردمان ایران‌زمین گذشته است و امروز بخشی از تاریخ این سرزمین را تشکیل میدهد؛ تاریخی که اگر شناخته شود، می‌تواند مانند نوری روشنایی‌بخش راه امروز و فردای ما قرار بگیرد. مجموعه «یک روایت معتبر» جریان‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران را به‌صورت دقیق و با استفاده از اسناد معتبر آرشیو مراکز تاریخ‌پژوهشی به مخاطبان عرضه کرده است. همچنین این مجموعه از تصاویری دیده‌نشده یا کمتر دیده‌شده بهره برده است که به درک فضای آن روزهای انقلاب بیشتر کمک می‌کند. از این مجموعه که بناست 40جلد باشد بیش از 20جلد منتشر شده است. هر یک از جلدهای آن، حدود 80صفحه در قطع رقعی است که به مخاطب اجازه میدهد با اندکی وقت کتاب را مطالعه کند و یک تصویر کلی از آن واقعه انقلاب اسلامی به‌دست بیاورد. ویژگی مهم این مجموعه در این است که هرکدام از کتاب‌ها توسط یک نویسنده و محقق براساس مستندات موجود در کتاب‌ها، اسناد، مصاحبه‌ها، فیلم‌ها و عکس‌‌ها گردآوری شده است.
شب ظلمانی شاهنشاهی: بیانات رهبر انقلاب درباره حکومت‌های پادشاهی ایران
اصغر مددی
انتشارات انقلاب اسلامی
از آغاز زندگی اجتماعی انسان‌ها تا به امروز، چگونگی نحوه اداره جامعه یکی از مهم‌ترین موضوعاتی بوده است که ذهن انسان را به خود مشغول کرده است. اگر نگاهی گذرا به تاریخ جوامع بیندازیم به این نتیجه خواهیم رسید که غالب جوامع در جهان و همچنین ایران به‌صورت پادشاهی اداره می‌شدند. سلاطین مستبد قاجار و رژیم سفاک پهلوی آخرین بقایای نظام پادشاهی در ایران بودند که می‌توان به‌عنوان بی‌کفایت‌ترین نظام‌های پادشاهی نیز از آنان نام برد. به‌عنوان‌مثال در دوران پهلوی دین‌ستیزی، مبارزه با فرهنگ ایرانی‌اسلامی، وابستگی کامل به بیگانگان، اشاعه فرهنگ بیگانه و... به اوج خود می‌رسد و بیش‌ازپیش ناکارآمدی نظام‌های پادشاهی را نشان میدهد. گذشت زمان و کمرنگ شدن حافظه عمومی نسبت به جنایات پادشاهان، منجر شده است که موقعیتی برای دشمنان فراهم آید تا افراد پلیدی چون محمدرضا پهلوی را تطهیر کرده و واقعیت را تحریف کنند؛ بنابراین ضروری است تا با رجوع به کتابهای موجود در این‌باره بیشتر با واقعیت و حقیقت نظام‌های پادشاهی آشنا شویم.
اصغر مددی با هدف جمع‌آوری بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره حکومت‌های پادشاهی ایران در کتاب «شب ظلمانی شاهنشاهی» تلاش کرده است تا هویت حکومت‌های پادشاهی را به مخاطبان نشان دهد. این کتاب 220صفحه‌ای که به همت انتشارات انقلاب اسلامی به چاپ رسیده دارای پنج فصل است. فصل نخستین کتاب، به نظر اسلام درباره سلطنت و تفاوت آن با نظام ولایت در اسلام پرداخته است. مفاسد و زیان‌های عمومی دوران شاهنشاهی در ایران از ابتدا تا سال 1357 موضوع فصل دوم و جنایات و خیانت‌های دوران قاجار موضوع فصل سوم است. فصل چهارم طرح مفاسد مشترک دوران قاجار و پهلوی را دستور کار خود قرار داده و فصل پنجم به زیان‌های دوران پهلوی اشاره دارد.
مسجد رهبر
مرتضی انصاری‌زاده
انتشارات راه‌یار
قدمت حضور مساجد در ایران به همان دوران اوایل ورود اسلام به ایران بازمی‌گردد؛ از آن زمان تا به امروز مساجد در شکل‌گیری تاریخ، فرهنگ، هنر، هویت و... ایرانیان نقش بسزایی داشته‌اند و در طول زمان نیز با تغییر حکومت همچنان باقی مانده‌اند، مساجدی نظیر مسجد جامع فهرج، مسجد کبود تبریز، مسجد گوهرشاد مشهد، مسجد شیخ لطف‌الله و چندین و چند مسجد دیگر گواهی بر این مدعی هستند. در دوران معاصر نیز مساجد در متن حوادث سیاسی و اجتماعی حضور داشته‌اند و حیات جامعه ایرانی به‌گونه‌ای به مساجد پیوند خورده است. مسجد جامع گوهرشاد که مرکز قیام خونین علیه رضاخان شد و مسجد جامع خرمشهر که کانون دفاع مردمی در برابر تهاجم متجاوزان بود، نمونه‌های اعلا از حضور مساجد در متن وقایع سیاسی و اجتماعی ایران است.
انقلاب اسلامی ایران در شکل‌گیری و تثبیت خود بسیار به مساجد اتکا داشته است. گاهی مساجد مرکز تربیت نیرو و رسانه‌ای برای انقلاب بودند و گاهی محل اخذ رأی و اعزام نیرو به جبهه‌های جنگ. در میان تمام مساجد برخی از آن‌ها از شهرت ویژه‌ای برخوردار می‌شوند. مسجد کرامت بنا بر حضور و فعالیت رهبر معظم انقلاب در سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی یکی از آن مساجد است. کتاب «مسجد رهبر» که در 544صفحه توسط انتشارات راه‌یار به چاپ رسیده است به تحقیق و تفحص درباره مسجد کرامت پرداخته است. مرتضی انصاری‌زاده به‌عنوان نگارنده کتاب در چهار فصل به زمینه‌های شکل‌گیری و فعالیت‌های مسجد کرامت اشاره کرده است، او در این کتاب موضوعاتی نظیر نماز جماعت و سخنرانی‌های رهبر انقلاب در مسجد کرامت، تشکیل کمیته انقلاب در آن مسجد و... را آورده است.
تولد یک انقلاب
بهزاد دانشگر
انتشارات شهید کاظمی
سال‌ها از انقلاب اسلامی سال 1357 گذشته است؛ انقلابی که بسیاری از افراد جامعه امروز ما شاهد وقوع آن نبوده‌اند و در حافظه‌های خود تصویری از آن روزها ندارند. برای بسیاری از این افراد هدف از این انقلاب و این‌که از کجا آغاز شد و چه حوادثی را سپری کرد تا به 22بهمن 1357 برسد، محل پرسش است. بهزاد دانشگر نویسنده تازه‌نفس و خوش‌‌آتیه‌ای است که در تاریخ به دنبال یافتن پاسخ این پرسش‌ها رفته است. او سعی کرده است با مراجعه به خاطرات افراد و دیدگاه‌های مختلف درباره وقایع سال‌های منتهی به انقلاب سال 1357 تصویری واقعی از آن دوران ارائه کند تا دیگران نیز مانند او پاسخ‌های خود را بیابند و تصویری واضح از انقلاب و روزهای منتهی به آن به‌دست آورند.
«تولد یک انقلاب» عنوان کتابی 608صفحه‌ای است که به همت نشر شهید کاظمی منتشر شده است. بهزاد دانشگر نویسنده این کتاب با رجوع به کتابهای تاریخ شفاهی، خاطرات، بیانیه‌ها، اعلامیه‌ها و سایر منابع تلاش کرده است یک روایت واحد از انقلاب اسلامی بسازد تا تصویری واضح از روند شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران، وقایع و افراد دخیل در آن به دست آید. از ویژگی‌های مهم «تولد یک انقلاب» رجوع نویسنده به نقل‌قول‌های مستقیم و دوری او از تحلیل و توضیح‌هاست تا از این طریق فقط حوادث را ببیند البته این ویژگی کتاب باعث کسالت خوانندگان نمی‌شود و او تلاش کرده تا با ارائه روایتی به شکل داستان دارای تعلیق و ضرباهنگ خواننده را با چگونگی وقوع انقلاب اسلامی و نقش گروه‌های درگیر در آن و همچنین امام راحل آشنا کند.
آخرین شاه، آخرین دربار: ده سال پایانی رژیم پهلوی به روایت اسدالله خان علم
اسدالله علم
انتشارات مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
خاطرات اسدالله علم یکی از منابع اصلی و دست‌اول درباره تاریخ دربار پهلوی و بالأخص سال‌های پایانی حکومت محمدرضا پهلوی است که بنا بر نزدیکی او به دربار و خاندان سلطنتی در کنار موقعیت سیاسی و شغل او، هماره مورد استفاده و توجه محققان این دوره بوده است. از میان نوشته‌های علم می‌توان بسیاری از عوامل زوال حکومت پهلوی و بروز و ظهور انقلاب را مشاهده کرده. این کتاب به کوشش موسی فقیه حقانی در 410 صفحه توسط موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران به چاپ رسیده است.
کتاب خاطرات اسدالله علم در پنج فصل، به شکل موضوعی، وقایع مستخرج از خاطرات اسدالله علم را تقسیم کرده و در اختیار مخاطبان قرار داده است. فصل نخست به بررسی شخص شاه پرداخته است. تمرکز این فصل بر شخصیت و روحیات فردی شاه، خاصه خوی دیکتاتوری و اخلاقیات او است. فصل دوم به خانواده شاه می‌پردازد و فرزندان و همسران شاه را از دیدگاه خاطرات علم مورد بررسی قرار میدهد. فصل سوم به خواهران و برادران شاه پرداخته و پس از اشاره مفصل به خواهر دوقلوی او، نقش و اقدامات آنان، اشاره‌ای به برادران شاه می‌کند. سیاست داخلی موضوع فصل چهارم است. در این فصل مسائلی مانند نحوه حکومت‌داری محمدرضا پهلوی، خوی دیکتاتوری او، بی‌برنامگی و... مورد توجه قرار گرفته است. آخرین فصل کتاب به سیاست خارجی و وجهه بین‌المللی حکومت پهلوی اشاره دارد و نویسنده رابطه حکومت پهلوی را با کشورهای تأثیرگذار در آن دوره مانند آمریکا، انگلستان، اسرائیل، شوروی و نیز کشورهای عرب همسایه، مصر، اردن و مراکش، عربستان، فلسطین، افغانستان و... مورد ارزیابی قرار داده است.
فهیمه
نفیسه ثابت
انتشارات روایت فتح
قصه زندگی بعضی انسان‌ها بسیار عجیب است. گاهی از جاهایی سر در می‌آورند که شاید خودشان هم هیچ‌گاه تصورش را نداشتند. یکی از این قصه‌ها قصه فهیمه است که در کتاب «فهیمه» زندگی‌اش روایت می‌شود. کتاب «فهیمه» زندگی‌نامه داستانی دختری است به نام فهیمه محبی که توسط نفیسه ثبات در 480 صفحه نوشته شده و به همت انتشارات روایت فتح به چاپ رسیده است. این کتاب شامل 7 فصل اصلی است که به گفته نویسنده هر فصل دارای چند دالان و هشتی است. او در این کتاب به فصل‌های مختلف از زندگی خانم فهیمه محبی از دوران کودکی و نوجوانی تا آخرین لحظات حیات ایشان می‌پردازد و به‌خوبی به بیان وقایع زندگی پر پیچ‌وخم او اشاره می‌کند. زندگی‌ای که در یک خانواده مرفه و متمول و البته نسبتاً مذهبی شروع شده و در ادامه با جریان‌های انقلاب و جنگ پیوند خورده است.
شب ناسور
ابراهیم حسن‌بیگی
انتشارات موزه عبرت ایران
ابراهیم حسن‌بیگی نویسنده نام‌آشنای حوزه انقلاب اسلامی کتاب دیگری در این حوزه به چاپ رسانده است. «شب ناسور» عنوان این کتاب است که روایتی جدید از رویداد تاریخی انقلاب اسلامی است. نویسنده، داستانش را از زبان یکی از شکنجه‌گرهای ساواک به نام اصغر ضحاک تعریف می‌کند. ضحاک شکنجه‌گری است که در زندان کمیته مشترک ضد خراب‌کاری، بازجوی نیروهای انقلابی است. او در جریان آزادسازی زندانِ کمیته به دست نیروهای انقلابی، فرنچ یا همان لباس زندانی‌ها را بر تن می‌کند تا به‌عنوان ساواکی شناسایی نشود و از خشم نیروهای انقلاب در امان بماند. اصغر ضحاک چندین سال بعد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فهرستی بیست‌نفره از انقلابی‌هایی تهیه می‌کند که در زندان کمیته مشترک، بازجویشان بود و نتوانسته از آن‌ها اعتراف مؤثری بگیرد. او تصمیم می‌گیرد در نقش خبرنگار و پژوهشگر انقلاب، به‌سراغ این افراد برود و حرف‌هایشان را بشنود و در آخر، آن‌ها را به قتل برساند.
اگر کسی با جنایات بارز رژیم پهلوی آشنا نباشد، با خواندن کتاب «شب ناسور»، به‌خوبی از اوضاع‌واحوال زندان کمیته مشترک ضد خراب‌کاری آگاه می‌شود. حسن‌بیگی در روایت اتفاقات زندان مخوف پهلوی، در عین خیال‌پردازی، مستندنگاری نیز می‌کند. ایشان خاطرات بسیاری از مبارزان سیاسیِ قبل از انقلاب را خوانده و با آن‌ها صحبت کرده است تا چیزهایی که به قلم می‌آورد، واقعی باشد؛ بنابراین، توصیفات نویسنده از شکنجه‌های مختلف ساواک در خلال داستان، واقعی و بر مبنای تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی است. این کتاب 224صفحه است که انتشارات موزه عبرت ایران آن را به چاپ رسانده است.
چُغُک
انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری ایمان جهادی (صهبا)
مشهد مقدس شهر ایثار و مبارزه است. مشهد شهری است که در اوج خفقان و اختناق رضاخانی قیام مسجد گوهرشاد را در خود دیده است. در بحبوحه مبارزات انقلاب اسلامی هم مشهد مقدس حضوری فعال در این عرصه داشته است. شهری که قیام نهم و دهم دی1357 را تجربه کرد، روزهایی که یکی از مهم‌ترین روزهای انقلاب اسلامی به شمار می‌آیند و کمتر از آن صحبت شده است. موسسه صهبا با رمان «چُغُک» که کتابی برای نوجوانان است، روایتگر همین دوران است. راوی رمان چُغُک، نوجوانی است با نام محمدمهدی که با سن‌وسال کمش، کارهای انقلابی بزرگی انجام میدهد و در میان انقلابیون تراز اول مشهد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این نوجوان که رابطه صمیمی و نزدیکی با آیت‌الله خامنه‌‌ای دارد، از سوی ایشان «چُغُک» نامیده می‌شود که به معنای باهوش و زرنگ است. ماجرایی که داستان چُغُک در بستر آن شکل گرفته است، اتفاقات روزهای نهم و دهم دی‌ماه1357 در مشهد است. چُغُک در سبک سینما رمان نوشته شده است. در این سبک، نیمی از کتاب، از نقاشی‌هایِ تمام صفحه‌ای تشکیل شده که در کنار متن جای گرفته‌اند و با آن پیش می‌روند و روایتگر قسمتی از داستان می‌شوند. مضاف بر این در این رمان نوجوانان با فردی آشنا می‌شوند که در حال حاضر علم‌دار انقلاب اسلامی ایران است. این کتاب در 359صفحه توسط مؤسسه فرهنگی هنری ایمان جهادی منتشر شده است.
انقلاب اسلامی، جهشی در تحولات سیاسی تاریخ
آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی
انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
کتاب «انقلاب اسلامی، جهشی در تحولات سیاسی تاریخ» تألیف آیت‌الله مصباح یزدی است که به همت قاسم شبان‌نیا تدوین و نگارش یافته است. موضع و موضوع اصلی کتاب نگاه به انقلاب اسلامی به‌عنوان رویدادی است که ریشه در تاریخ اسلام دارد. در این کتاب در ابتدا به منشأ انقلاب اسلامی اشاره شده است و ضرورت قدرشناسی آن توضیح داده شده است. سپس در مورد منشأ انواع حکومت‌ها بحث به پیش می‌رود و چگونگی مراحل شکل‌گیری حکومت‌ها بیان شده است. در دیدگاه مؤلف، انقلاب اسلامی ایران ادامه‌دهنده راه انبیاء است و در راستای تحقق‌بخشیدن و غلبه حق بر باطل با اراده انسانی است.
با توجه به فلسفه و علل پیدایش حکومت‌ها و نحوه شکل‌گیری تحولات اجتماعی، نویسنده کتاب آسیب‌های پیش‌روی نظام اسلامی را بیان می‌دارد و ضمن توضیح و توصیف ماهیت حکومت لیبرال-دموکراسی و جایگاه و نقش آموزه‌های دینی در مدیریت جامعه، جایگاه و نقش والا و رفیع حکومت اسلامی را تبیین می‌کند. به اعتقاد مؤلف، انقلاب اسلامی هدیه‌ای الهی است که با اصول دین مبین اسلام برپا داشته شده و پایدار و استوار باقی خواهد ماند. این کتاب از 20فصل تشکیل شده است که علاقه‌مندان به آشنایی با زمینه تاریخ و تحولات انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی می‌توانند برای آشنایی به این کتاب که توسط مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در 367صفحه تدوین شده است، رجوع کنند.
از انقلاب اسلامی تا تمدن اسلامی(رهیافتی به بیانیه گام دوم انقلاب)
محمدحسن وکیلی
انتشارات مؤسسه جوانان آستان قدس رضوی
«محصول تلاش چهل‌ساله، اکنون برابر چشم ما است: کشور و ملّتی مستقل، آزاد، مقتدر، باعزت، متدین، پیشرفته در علم، انباشته از تجربه‌هایی گران‌بها، مطمئن و امیدوار، دارای تأثیر اساسی در منطقه و دارای منطق قوی در مسائل جهانی، رکورددار در شتاب پیشرفتهای علمی، رکورددار در رسیدن به رتبه‌های بالا در دانش‌ها و فنّاوری‌های مهم از قبیل هسته‌ای و سلول‌های بنیادی و نانو و هوافضا و امثال آن، سرآمد در گسترش خدمات اجتماعی، سرآمد در انگیزه‌های جهادی میان جوانان، سرآمد در جمعیت جوان کارآمد و بسی ویژگی‌های افتخارآمیز دیگر که همگی محصول انقلاب و نتیجه جهت‌گیری‌های انقلابی و جهادی است؛ و بدانید که اگر بی‌توجهی به شعارهای انقلاب و غفلت از جریان انقلابی در برهه‌هایی از تاریخ چهل‌ساله نمی‌بود-که متأسفانه بود و خسارت‌بار هم بود- بی‌شک دستاوردهای انقلاب از این بسی بیشتر و کشور در مسیر رسیدن به آرمان‌های بزرگ بسی جلوتر بود و بسیاری از مشکلات کنونی وجود نمی‌داشت.»
آنچه با یکدیگر خواندیم بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب است. بیانیه‌ای که موضوعِ کتاب از «انقلاب اسلامی تا تمدن اسلامی»(رهیافتی به بیانیه گام دوم انقلاب) به قلم محمدحسن وکیلی قرار گرفته است. این کتاب که از مجموعه کتابهای مکمل دوره معارف کاربردی است به شاخه‌ای از درخت معارف بنیادین اسلام می‌پردازد. از موضوعات اصلی این کتاب 333صفحه‌ای که مؤسسه جوانان آستان قدس رضوی آن را به چاپ رسانده می‌توان از ریشه‌ها، دستاوردها و آسیب‌های انقلاب اسلامی، چیستی تمدن اسلامی، چیستی علم دینی و علوم انسانی و ضرورت تحول در آن، معرفی و بررسی تمدن غرب و مقایسه آن با تمدن اسلامی و وظایف جوان مؤمن انقلابی در راستای تمدن‌سازی یاد کرد.
